Een fatsoenlijk land: Henri's speech op het congres

Beste CDA-vrienden,

‘Ik wil een toekomst, ik wil een verhaal. Niet voor mezelf, maar voor ons allemaal’. Dat zingt Froukje. Een jonge Nederlandse zangeres, die doorbrak toen haar nummer ‘Groter dan ik’ viraal ging op sociale media.

‘De wereld staat in de fik, ik zou het willen blussen, maar het vuur is groter dan ik’. Froukje is de nieuwe generatie. De generatie die een nieuw verhaal wil. Voor ons allemaal. Een nieuw verhaal, Over een fatsoenlijk land en een betere wereld.

Stéphane Hessel behoorde tot de vorige generatie. Hij was 93 toen hij tien jaar geleden viraal ging. Hij schreef een wereldwijde bestseller van slechts 14 pagina’s. Hessel werd geboren in Duitsland en vluchtte op 15-jarige leeftijd met zijn ouders naar Frankrijk.

Daar vocht hij mee in het Franse verzet. Na de oorlog werd hij diplomaat en was hij één van de opstellers van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. In 14 pagina’s vertelde hij aan zijn lezers over de waarden, waarvoor het Franse verzet in de oorlog had gevochten.

Het algemeen belang boven het eigen belang. Een eerlijke verdeling van opgebouwde rijkdom boven de macht van het grote geld. Een échte democratie, het beste onderwijs voor alle kinderen, zonder discriminatie. En een sociaal stelsel dat zekerheid bood aan iedereen zonder werk of inkomen.

Het boekje van Hessel was een aanklacht. Tegen egoïsme, tegen de groeiende kloof tussen arm en rijk, tegen de behandeling van migranten en vreemdelingen. Een aanklacht ‘tegen de ongecontroleerde vrijheid van de vos in het kippenhok’, zoals Hessel schreef. Het Franse verzet in de oorlog, kwam voort uit verontwaardiging, zei hij. Een gevoel van ‘Dit kan toch niet waar zijn’. Verontwaardiging is het tegenovergestelde van onverschilligheid.

De houding van ‘Ik kan er toch niks aan doen’ of ‘ik red me zelf wel’. Christendemocratie is niet-onverschillig-zijn. Wij kijken naar de wereld om ons heen aan de hand van ‘beproefde en vaste waarden als plichtsgevoel, fatsoen, solidariteit en verstandige vaderlandsliefde’. Dat schreef oud-senator Alfons Dölle in 2003.

Dölle vond dat wij, als CDA, die cultuurkritiek nog te veel ‘achter de kiezen’ hielden. Dat we te vaak de ‘neiging hebben om een vage, niet-confronterende identiteit aan te nemen’, zei hij. Maar waarom doen we dat? Hebben we misschien niks meer aan te merken op de huidige cultuur?

Die optie veegde Dölle zelf van tafel. Met een vooruitziende blik wees hij op de economisering en individualisering van de samenleving en de verkeerde visie op de overheid als BV Nederland. ‘Natuurlijk was vroeger niet alles beter’, schreef hij, ‘verre van dat. Maar sommige zaken waren dat simpelweg wel’.

Zijn we dan misschien minder kritisch, omdat we veel veranderingen als onvermijdelijk zijn gaan zien? Globalisering, technologisering en individualisering, gaven zoveel voordelen – ook voor onszelf - dat we de keerzijden onvoldoende waarnamen. We dreven mee met de stroom.

Ik denk dat hij gelijk had. We hebben te veel meebewogen, of op andere momenten te weinig teruggeduwd. En ja, we zijn soms verlegen omdat onze waarden en principes - van solidariteit, saamhorigheid en verantwoordelijkheid - minder vanzelfsprekend zijn geworden in een tijd van me, myself and I.

Dölle had niks met die verlegenheid. Onze waarden hadden al tweeduizend jaar hun waarde bewezen. Daar hoef je niet bescheiden over te doen. Hij plakte er het label sociaal-conservatief op. Als een geuzennaam voor een volkspartij die midden tussen de mensen staat. Een partij die voluit staat voor de mens in de relatie tot de ander, voor een samenleving als gemeenschap, voor een partij die niet tegen verandering is, maar juist verandert om het goede samenleven te behouden.

Dat is het CDA! Dat is mijn CDA, dat is ons CDA!

Beste CDA-ers,

Wees niet onverschillig, spreek je uit! Niet in vage woorden om niemand voor het hoofd te stoten. Wees niet verlegen, maar radicaal - eerlijk. Om recht te doen, zoals ons programma zegt, om recht te doen aan elkaar.

Daarom willen wij niet toezien hoe ons land twee gezichten heeft. Hoe de groeiende ongelijkheid ons van elkaar vervreemdt. Hoe ons gevoel van saamhorigheid verzwakt omdat we steeds onverschilliger staan tegenover het lot van de ander. Wij willen niet toekijken hoe de economie voor de één grandioze welvaart en alle kansen biedt, maar voor veel anderen een bron van onzekerheid is.

Wij willen niet accepteren dat een moeder twee baantjes nodig heeft om te overleven en daarom minder tijd heeft voor haar kinderen; dat oma zich eenzaam en overbodig voelt omdat ze niemand om zich heen heeft die nog wél tijd voor haar heeft. Wij willen niet toekijken als agenten of hulpverleners op straat worden gesard of uitgescholden; als de verpleegkundige meer tijd kwijt is aan formulieren en administratie, dan aan de zorg voor haar patiënten; als het gezag van leraren wordt ondermijnd door lastige leerlingen of hun ouders, die vergeten zijn dat de opvoeding allereerst thuis moet gebeuren.

Wij kunnen niet toestaan dat we klimaatverandering voor lief nemen zonder onze verantwoordelijkheid te nemen voor een gezonde - groene en leefbare toekomst voor onze kinderen en kleinkinderen en kwetsbare medemensen elders op de wereld. Wij kunnen niet stil blijven tegenover krachten of partijen die onze democratie, onze rechtsstaat, onze waarden en normen, onze manier van leven ondermijnen en kapot willen maken.

Maar, beste CDA-vrienden,

christendemocraten zijn geen pessimisten of somberaars! De vraag is: kunnen we nog herstellen wat verloren is - of verloren dreigt te gaan? Dat is precies de vraagdie mijn grote held, rabbijn Jonathan Sacks, stelt in het slothoofdstuk van zijn laatste boek. Zijn antwoord is ‘ja, dat kan’.

Samenlevingen kunnen terug van ‘ik’ naar ‘wij’ .En het begint bij ons, bij ieder van ons. Als we uit onze bubbel komen, als we niet langer onverschillig zijn en ons net zo druk maken om het welzijn van anderen als die van onszelf.

Dan beginnen we de wereld te veranderen. Elke verandering begint klein, bij één mens, die het verschil wil maken. Dat is de kern van hoop. Dat is de kern van de christendemocratie!

De Amerikaanse columnist David Brooks maakt onderscheid tussen twee soorten deugden: de deugden op je cv en de deugden die worden gememoreerd op je begrafenis. De eerste deugden gaan over je ‘ik’: je prestaties - je vaardigheden - je successen. De tweede soort deugden gaan over de betekenis die je hebt voor anderen. Dat is hoe ze je zullen herinneren. Dat je een goede vader was, een trouwe vriendin, of die buur bij wie je altijd terecht kon.

Ook dat is een verandering in perspectief, namelijk de verandering van ‘ik’ - naar - ‘wij’.

Terug naar Jonathan Sacks. Hij ziet de samenleving niet als een contract, zoals we nu vaak denken. Een contract geeft rechten en stelt regels en voorwaarden. Een samenleving is veel meer dan dat. De rabbijn ziet de samenleving als een verbond.

Als een moreel - commitment, dat offers van ons vraagt, maar ook bescherming - en - geborgenheid geeft. Een contract gaat over belangen, mijn belang tegenover jouw belang. Een contract kun je ontbinden. Een samenleving nooit!

De samenleving als een verbond is onvoorwaardelijk, zoals een huwelijk. Je trouwt niet, omdat je er beter van wordt. Soms geef je meer dan je krijgt en je geeft niet meteen op als het moeilijk is. Een samenleving als contract, maakt van de burger – een – klant en van de overheid – een - bedrijf. Dat is juist wat er de afgelopen jaren is misgegaan.

De generatie van Froukje wil een nieuw verhaal. Niet voor zichzelf, maar voor ons allemaal. Ik wil die wereld schetsen, een wereld waarin we weer van ‘ik’ naar ‘wij’ zijn gegaan. Onze visie op een beter Nederland. Onze visie op een fatsoenlijk land. Die verandering gaat niet van de ene op de andere dag. Wat in dertig jaar is scheefgegroeid, herstellen we niet van vandaag op morgen. Daarom neem ik 2040 als horizon. Om te laten zien hoe ons land anders - en - beter kan.

In 2040 zien we een land in beweging. Met genoeg ruimte om te wonen, te werken en te leven. Met de aanleg van nieuwe verbindingen is elke regio goed bereikbaar en zijn krimpgemeenten weer groeikernen geworden. De economie in 2040 draait niet meer om maximale winst, of onbeperkte groei, maar om brede welvaart en werkelijke waarde. De polder is terug van weggeweest.

Omdat we op tijd inzagen dat iedere verandering van onderop ontstaat, in plaats van bovenaf wordt opgelegd. Werken is weer samenwerken geworden. En thuiswerk biedt in 2040 veel meer tijd om werk voor jezelf en zorg voor elkaar te combineren. Werk is waardering voor de bijdrage die je levert, voor vakmanschap – en - vaardigheden, met de zekerheid van een fatsoenlijk inkomen en de ruimte om steeds door te leren.

Nederland in 2040 is gezonder - schoner en duurzamer. De groene industriepolitiek heeft waardevolle banen en bedrijven behouden, En nieuwe banen en bedrijven gecreëerd. Onze landbouw, voedseltechnologie en kennis over klimaat- en natuurherstel zijn wereldwijd toonaangevend. Met een kleinere footprint produceren onze boeren gezond voedsel voor een eerlijke prijs.

De samenwerking in de groene driehoek van boer - keten en consument heeft de regeldruk op het boerenerf fors verminderd. Omdat afspraken gedeelde belangen zijn geworden. Burgerinitiatieven, verenigingen en coöperaties zijn de basis van levendige, bruisende gemeenschappen. Van mensen die voor elkaar én met elkaar het goede doen, zoals de Koning zei in de Troonrede. De samenleving als een gemeenschap.

In 2040 piekt de vergrijzing, - ik ben dan pas 57 – Daarop moeten we ons nu al voorbereiden. Door nu de omslag te maken naar gezond leven zodat ouderen langer actief en gezond blijven. En volop mee kunnen doen in hun derde levensfase. Maar ook de omslag naar nieuwe woonzorgvormen, van het vertrouwde bejaardentehuis, tot knarrenhofjes en meergeneratiewoningen.

Jongeren ervaren in 2040 weer de ruimte om te kunnen studerenmen zich te ontwikkelen tot verantwoorde burgers, creatieve ondernemers en idealistische doeners. Ze hoeven hun identiteit niet meer te spiegelen aan pronkerige BN-ers op sociale media, maar ze weten wie ze zijn en wat ze van hun leven willen maken.

2040 is nog ver. Maar we kunnen nu al beginnen met bouwen. Door nu de juiste keuzes te maken. Neem migratie. In 2040 zitten we nog niet op de piek van de demografie. Wel op bijna 20 miljoen inwoners. Dat maakt grip op migratie tot één van de grootste opgaven van deze tijd. Of we dat nu leuk vinden of niet.

Grip op migratie is een noodzaak. Tegen de huidige instroom bouwen we niet op en neemt de druk op de zorg en het onderwijs verder toe. Net als de spanning tussen mensen in kwetsbare wijken of kleine dorpen als Ter Apel en Budel. Niks doen is geen optie.

Dat zeg ik ook tegen de VVD. Waar was het verantwoordelijkheidsbesef, om op zo’n belangrijk thema als migratie het kabinet te laten vallen? Was het angst voor de kiezer of waren de liberalen verantwoordelijkheidsmoe? Wij lopen niet weg voor onze verantwoordelijkheid.

Wij steunen Eric van de Burg in zijn voorstel om de opvang van asielzoekers eerlijker te verdelen over alle gemeenten. Dat is eerlijk en fatsoenlijk! Niet het partijbelang, maar het algemeen belang moet de drijfveer voor ons politiek handelen zijn. Ik heb het eerder gezegd: Het CDA neemt niet deel aan een coalitie met de PVV of FvD.

Onze democratische rechtsstaat is kwetsbaar. Wij moeten haar onderhouden – koesteren en beschermen. De gevolgen zijn niet te overzien als we antirechtsstatelijke ideeën vrij spel geven. Het is de bijl aan de wortel van onze beschaving. Wij doen niet mee aan een politiek van egoïsme. Waarbij eigen vrijheden worden bejubeld, maar er geen enkele bereidheid is om voor deze vrijheid ook maar iets te doen of te laten.

Zo zit de wereld niet in elkaar. De jonge mannen en vrouwen in de loopgraven van Oekraïne vechten voor hun en onze vrijheid. Wij blijven het Oekraïense volk steunen. Moreel, met humanitaire hulp, maar ook met geld en materieel. Dat zullen we blijven doen!

Beste CDA’ers

Wij geloven ook niet in de maakbaarheidsgedachte van links. In het idee dat de overheid alle problemen van de samenleving kan oplossen. Wie predikt dat de overheid voor alles de oplossing is, schept een samenleving die voortdurend teleurgesteld zal zijn, en haar eigen kracht niet meer aanspreekt. Het is onverantwoord om mensen te laten geloven dat de overheid onbeperkt geld kan blijven uitgeven, zonder zorg te dragen dat dit geld eerst door ondernemers kan worden verdiend. Ondernemerschap is een gave van de menselijke creativiteit. Dat moeten wij koesteren.

Beste CDA’ers,

Wij zijn de wij-partij. Voor een fatsoenlijk land. Daar zit alles in. Dat is het nieuwe verhaal. Niet voor mezelf, maar voor ons allemaal. Als wij een beter land willen, zijn wijzelf de enigen die dat kunnen waarmaken. De tijden, dat zijn wij! Met ieder-voor-zich lukte het niet. Maar voor elkaar en met elkaar kunnen wij de toekomst aan.

Wij - met elkaar - met alle ‘mensen van goede wil’. Dat is de boodschap achter onze slogan: een fatsoenlijk land. Het is geen valse nostalgie naar een verleden dat er nooit is geweest, maar een hoopvol perspectief op het land dat we kunnen zijn.

Een fatsoenlijk land waar we eerlijk - en - respectvol met elkaar omgaan. Waar we omzien naar elkaar. Een land van solidariteit, saamhorigheid en verantwoordelijkheid. Een fatsoenlijk land waar de basis op orde is; een betaalbare woning, een fatsoenlijk inkomen goede zorg en zorg voor elkaar goed onderwijs, om te zorgen dat iedereen mee kan doen. Zonder discriminatie.

Een fatsoenlijk land waar het goede doen, voor zoveel mensen nu al zo gewoon is en mensen zich thuis voelen in hun gezin, familie of gemeenschap. waar het goede leven bron en vrucht is van het goede samenleven.

Beste CDA vrienden,

Ik kijk achter me en zie onze topkandidaten. 48 toppers uit heel Nederland, voor heel Nederland. Wij gaan Nederland verrassen. Wij zijn de nieuwe generatie, die elke kiezer ons nieuwe verhaal gaan vertellen. Op de markt, in zaaltjes,in de huiskamergesprekken.

Achter jullie staan al onze campagneteams en vrijwilligers. Heel veel dank. Nu al. Voor jullie inzet en enthousiasme. Wij komen naar jullie toe.Om heel Nederland te overtuigen van onze visie op een fatsoenlijk land!

Niet voor onszelf,

Maar voor ons allemaal!