Toespraak Ank Bijleveld bij herdenking operatie Market Garden

Dames en heren,
Your Royal Highness The Prince of Wales,
Vice-Minister Paweł Woźny,
Veteranen, militairen,

Ik ben blij dat we hier allen tezamen zijn. 

Your Royal Highness, I know that your presence here today means a great deal to the veterans and military personnel from Poland. 

Please allow me to continue in Dutch. 

We zijn bij elkaar om de moed te herdenken van de Eerste Poolse Onafhankelijke Parachutistenbrigade. 75 jaar geleden stonden zij klaar om te springen, boven Driel.
Deze mannen waren over de Noordzee gevlogen; ze hadden dagen gewacht tot ze eindelijk konden opstijgen. 

En zij hadden al een lange reis achter de rug.  Want zij waren verbannen, gevlucht. Ze waren naar Engeland gekomen via onder meer Spanje, Roemenië, Rusland, Palestina, Irak, Iran, Syrië, en de Verenigde Staten. Onder hen waren mensen die in Sovjet-werkkampen hadden gezeten. Ze hadden lange barre tochten gemaakt, hadden kou, honger en pijn doorstaan. Allemaal om de grijze baret te kunnen opzetten - om mee te kunnen vechten. Nooit hadden ze kunnen denken dat hun lange reis hen hier zou brengen: boven Nederland. 

Hun generaal, Stanislaw Sosabowski, had hen voor iets anders opgeleid. Zij wilden hun gesneuvelde landgenoten eer bewijzen die eerder, in 1939, zo hard tegen de Duitsers hadden gevochten. Nu, 5 jaar later, wilden zij helpen Warschau te bevrijden. Maar zij hadden de opdracht gekregen om deel te nemen aan Market Garden. Een operatie die sommigen ambitieus en indrukwekkend noemden. En sommigen – zoals Generaal Sosabowski – noemden het grotesk en gevaarlijk. Wat zij er ook van vonden – deze Polen vochten als leeuwen. 

Iedereen die militairen kent, weet dat hun loyaliteit enorm is. Zij doen wat ze gevraagd wordt. Zij gaan door waar anderen stoppen. Dat weet ik als minister van Defensie heel goed. En toch maakt dat elke keer weer indruk. 

Deze mannen werd gevraagd om voor onze vrijheid te vechten terwijl het Poolse volk schreeuwde om hun hulp. Sommigen hoopten dat de sprong uit het vliegtuig, boven een land, meer dan 1000 kilometer verwijderd van hun moederland, een stap dichterbij huis zou zijn. Velen van hen deden gewoon wat ze gevraagd werd. Ook al was het, zoals hun generaal het binnenskamers noemde, een sprong in het ongewisse. Want zij werden niet gedropt bij Elden, maar bij Driel; de veerpont waarmee zij de Rijn zouden oversteken was verdwenen; toen zij in rubberen bootjes naar de overkant wilden peddelen werden ze door de vijand beschoten.  

Niks ging zoals het hoorde; maar de Poolse mannen gaven alles. Mannen zoals Tadeusz Cisek. Hier vandaag aanwezig. Ook hij werd op 21 september gedropt in Driel. Hij was toen begin 20. Een knappe jongeman, als ik de foto’s mag geloven!

Ook Tadeusz Cisek was van ver gekomen. Hij werd in 1940 gedeporteerd naar Kazakstan en was gevangene in een Sovjetkamp. Vanuit Rusland, via onder meer Iran en Syrië kwam hij in Engeland. Vandaag is hij 96 jaar oud. En hij is voor het eerst bij deze herdenking in Nederland. Het was een lange reis vanuit de Verenigde Staten, waar hij woont. Korporaal Cisek, ik wil u graag bedanken.

U en uw kameraden van de brigade legden een lange reis af om voor onze vrijheid te vechten. Maar u hebt lang op onze formele erkenning moeten wachten. Toenmalig Koningin Beatrix gaf de Eerste Poolse Onafhankelijke Parachutistenbrigade in 2006 de Militaire Willemsorde. En de Bronzen Leeuw postuum aan uw generaal Sosabowski.

Eindelijk omhelsde onze leeuw de Poolse adelaar. 

Korporaal Cisek,
Ik bewonder uw moed en kracht, en die van de twee veteranen naast u: Henryk Kubinski en Konstanty Staszkiewicz. We zullen nooit onze Polen vergeten. Ook Goor, mijn eigen woonplaats, is op 8 april 1945 door Polen bevrijd, door the First Polish Armoured Division. Ik woon vlakbij het herdenkingsmonument. 

Op herdenkingen zoals vandaag worden we eraan herinnerd hoezeer wij onze vrijheid danken aan onze bondgenoten. En dat we tot op de dag van vandaag vrij zijn vanwege ons bondgenootschap. Want eenheid schrikt af. Juist daarom is de NAVO nadrukkelijk aanwezig in Polen en de Baltische staten, ook met Nederlandse inzet. Samen bewaken we onze vrijheid. 

Beste veteranen,
U bent opgekomen voor wat ons dierbaar is. 

Dank u wel. Thank you. Dziękuję.