Waterbewust 2.0
door Wim Zwanenburg
Waterbewust 2.0
De beelden van de overstromingen en de enorme wateroverlast in Noord-West Engeland, Ierland, Wales en Schotland, maar ook die van Zuid-Amerika en Zuidoost-Azië van december 2015 en januari 2016 zullen ongetwijfeld bijdragen aan het waterbewustzijn van veel laaglandbewoners, waaronder ook veel Nederlanders.
In het buitenland is het niet alleen het natuurgeweld, maar vooral de gebrekkige bestuurlijke voorbereiding op de zich wijzigde omstandigheden die slachtoffers maakt. In het Verenigd Koninkrijk zijn er geen waterschappen, maar Agencies die vanuit de nationale algemene middelen worden gefinancierd. Een eigen bestuurlijk afwegingskader, een regionaal bestuur met een autonome budgetbevoegdheid voor uitgaven aan waterveiligheid ontbreekt. Op nationaal niveau zijn er voortdurend verschillende prioriteiten die met elkaar strijden, waarbij het budget voor verstandig waterbeheer gemakkelijk in het gedrang kan komen. Natuurlijk geldt het verstandig omgaan met budgetten voor veel beleidsterreinen, maar omdat waterbeheer essentieel is voor het voortbestaan van Nederland stelde de Adviescommissie Water in 2012 dat het waterbeheer altijd zelfstandig en expliciet tegen andere belangen moet worden afgewogen.
Taak
Met een nieuwe versie van de App ‘Overstroom ik?’ begint Minister Schultz (Infrastructuur en Milieu) in januari 2016 met een offensief om het ‘gat in het waterbewustzijn’ te dichten, een App om de onwetendheid onder burgers over de waterveiligheid weg te nemen. Goed waterbeheer is voor Nederland van levensbelang: 60% van ons land en 70% van ons BNP zijn ‘overstroombaar’ .
Ondanks de toegenomen aandacht voor waterveiligheid blijft het nodig om te werken aan een toename van ons waterbewustzijn, zowel in ons denken als in ons doen, als ook in onze bestuurlijke afwegingen. Als we werken aan ‘waterbewustzijn’ is het doel om de kennis van en het bewustzijn over de waarde van waterschappen te vergroten, onder zowel publiek (kiezers), als ook om de meer politieke aspecten te verduidelijken, dat ‘ er valt wat te kiezen’. En dan is er meer in het geding dan alleen waterveiligheid.
Het gaat ook om de (oppervlakte) waterkwaliteit, de beschikbaarheid van voldoende water, de afvoer van overtollig water en de mogelijkheid om van water te genieten. Ook moeten we als waterschapsbestuursleden verduidelijken naar onze ingezetenen toe welke bestuurlijke afwegingen we maken. En welke impact onze besluiten hebben. Zo wordt bijvoorbeeld bij waterschap Amstel, Gooi en Vecht met de winning van koud water uit een diepe grote plas voor koeling van een ziekenhuis, kantoren, datacenters en hotels enorm veel energie bespaard. Dat scheelt meer dan 12 windmolens en voorkomt de emissie van CO2. En voor het waterschap zelf is het van groot belang dat bij dit project met verschillende maatregelen de waterkwaliteit verbetert.
Belangenafweging
Ook de belangenafweging moet beter over het voetlicht. De ene partij kan bijvoorbeeld belang hebben bij het verlagen van het waterpeil in de polder (om bedrijfsactiviteiten en landbouw voor te kunnen zetten), terwijl een andere partij vanuit (vermeende) natuurbelangen pleit voor het onder water zetten van een bepaald gebied. Zonder criterium, zonder ‘waarden’–keuze, is het bij een dergelijk belangenconflict moeilijk om te beslissen welk belang voorrang moet krijgen. Toch moeten er in het waterbeleid continu dergelijke keuzes gemaakt worden. Waarden kunnen hier een soort leidende principes zijn die helpen bij het afwegen van belangen. Als solidariteit als een belangrijke waarde wordt gezien, zal dat tot een andere belangenafweging leiden dan wanneer bijvoorbeeld economische efficiëntie het criterium is. Ook indien er een strikt rationele benadering wordt gevolgd, moeten er ‘waarde’-geladen keuzes gemaakt worden, die ook aan ingezetenen worden toegelicht om hen meer ‘waterbewust’ te maken.
Wim Zwanenburg is fractievoorzitter van de CDA-fractie in het bestuur van waterschap Amstel, Gooi en Vecht, zie ook @CDAwatersfrAGV en www.facebook.com/CDA.AGV
Met ingang van januari 2016 is hij ook lid van de redactie van Bestuursforum.