Begrippenlijst

In deze lijst is een aantal begrippen opgenomen die kenmerkend zijn voor het CDA-gedachtegoed.

Betrokkenheid
Het CDA hecht aan een samenleving waarin mensen een hechte gemeenschap vormen, zich bij elkaar betrokken voelen, verantwoordelijk voelen voor elkaar en niet als individuen naast elkaar leven. Een samenleving zonder betrokkenheid is een schrale samenleving.

Betrouwbare overheid
De overheid moet betrouwbaar en voorspelbaar zijn in haar gedrag, niet meer beloven dan zij kan waarmaken. Een betrouwbare overheid stelt heldere grenzen. Burgers en organisaties moeten ervan op aan kunnen dat het beleid van de overheid, gemaakte afspraken of gewekte verwachtingen niet zomaar worden veranderd of geschonden. Een betrouwbare overheid legt in de openbaarheid verantwoording af over het gevoerde beleid en ziet toe op de naleving van wettelijke regels en voorschriften en handhaaft deze consistent en slagvaardig.

Civil society
Wordt ook betiteld als het maatschappelijk middenveld. Het gaat om alle organisaties die niet tot de overheid behoren. Over het algemeen worden bedrijven ook buiten dit begrip gehouden. Positief geformuleerd gaat het om organisaties die tussen de overheid en het individu instaan (bijvoorbeeld verenigingen, stichtingen woningbouwcorporaties, scouting, sportclubs etc.). Christendemocraten hechten sterk aan maatschappelijke organisaties. Een goed functionerende samenleving kan niet zonder hen. Het maatschappelijk middenveld zorgt voor binding en verbinding, het vormt het cement van de samenleving en voorkomt dat zij uiteen valt. Maatschappelijke organisaties spelen ook een belangrijke rol bij het overdragen van waarden en normen. Op dit terrein onderscheidt de christen-democratie zich fundamenteel van de liberalen en de sociaal democraten. Deze denken uitsluitend in termen als overheid, markt en individu. Voor liberalen ligt het accent op de laatste twee. Bij de sociaal-democraten ligt het accent op de overheid. Dat blijkt onder andere uit hun voorkeur voor het begrip functionele decentralisatie, waarbij de overheid besluit of het maatschappelijk middenveld bepaalde verantwoordelijkheden op zich mag nemen. Bij de christen-democratie wordt uitgegaan van de authentieke bevoegdheden en verantwoordelijkheden van maatschappelijke organisaties.

Dienende overheid
CDA'ers noemen de overheid 'een dienares van God'. Dat betekent dat de overheid een speciale taak heeft, namelijk dat zij een dienende overheid behoort te zijn. Zij moet voor de burgers en de samenleving als geheel het goede of het algemeen welzijn bevorderen.

Dienend leiderschap
CDA'ers gaan uit van dienend leiderschap omdat dit de weg is om tot een harmonieuze samenleving te komen. Dienend leiderschap is een houding waarbij een positie niet als een mogelijkheid wordt gezien om je eigen positie/inkomen te verbeteren, maar als een voorrecht om de talenten van jezelf te kunnen benutten. Dienende leiders zijn gericht op samenwerking. Het gaat hen om de zaak, de inhoud, in plaats van de eigen loopbaan.

Draagvlak
Draagvlak, bij voorkeur zo breed mogelijk, zoeken en creëren is belangrijk voor het welslagen van beleid. Besluiten die op brede steun kunnen rekenen zijn duurzamer dan die met een krappe basis.

Gemeenschapsgevoel
Voor het CDA staat de gemeenschap centraal. Het CDA hecht aan een samenleving waarin mensen zich bij elkaar betrokken voelen en niet als losse individuen naast elkaar leven. Een samenleving waarin mensen zich verantwoordelijk voelen voor elkaar. Mensen voelen zich met elkaar verbonden door familiebanden, maar ook door in andere verbanden samen doelen na te streven.

Gespreide verantwoordelijkheid
Eén van de vier basisbegrippen van het CDA. Het is een combinatie van het protestantse begrip soevereiniteit in eigen kring en het katholieke begrip subsidiariteit. Gespreide verantwoordelijkheid betekent dat verantwoordelijkheden daar worden neergelegd waar ze het beste gedragen kunnen worden. De overheid richt zich op haar kerntaken. Wat particulier kan worden opgepakt, is geen publieke taak.Het CDA betrekt nadrukkelijk de maatschappelijke organisaties bij het verdelen van de verantwoordelijkheden en onderscheidt zich hierdoor van andere partijen. Het doel van gespreide verantwoordelijkheid is een samenleving te creëren waarin mensen zich betrokken voelen bij elkaar, elkaar ondersteunen en zorg dragen voor elkaar. Als verantwoordelijkheden aan maatschappelijke organisaties worden overgelaten, betekent dit niet dat de rol van de overheid is uitgespeeld. De overheid zal zich moeten afvragen of het handelen van de organisaties moeten worden gestimuleerd dan wel gefaciliteerd en welke instrumenten daarvoor kunnen worden ingezet.

Kracht van de samenleving
Waar andere partijen staat of markt centraal stellen, geloven CDA'ers in de kracht van de samenleving en de mensen zelf.

Maatschappelijk middenveld
Het gaat om alle organisaties in de samenleving, naast de overheid, markt en privé-verbanden (bijvoorbeeld woningbouwcorporaties, scouting, sportclubs etc.).

Maatwerk
Oplossingen zijn zoveel mogelijk toegesneden op de persoonlijke situatie van mensen en groepen van mensen. Ieder mens telt, elke mens is uniek en ieder mens moet tot zijn recht komen. Daarom worden verantwoordelijkheden zo laag mogelijk neergelegd en gaat kleinschaligheid boven grootschaligheid. 

Mensbeeld
Het CDA gaat uit van een relationeel mensbeeld. De mens wordt pas ten volle mens in relatie tot de ander. Een mens komt niet tot haar recht door louter haar eigen individuele mogelijkheden en onmogelijkheden, maar juist in relatie tot anderen. Mensen moeten hun talenten kunnen ontplooien en initiatieven kunnen nemen. Ze moeten hiertoe worden uitgedaagd en in staat worden gesteld. Ze moeten niet verstikt worden in allerlei regels.

Publieke gerechtigheid
Eén van de vier basisbegrippen van het CDA. Het CDA streeft naar een rechtvaardige samenleving, naar gerechtigheid. Daarbij heeft de staat de opdracht tot publieke gerechtigheid, wat betekent dat de staat in zijn handelen en wet- en regelgeving het recht tot gelding moet laten komen. De norm van publieke gerechtigheid houdt in dat de christen-democratie van de overheid verwacht dat zij de publieke voorwaarden schept die mensen in staat stellen om zich te ontplooien en hun verantwoordelijkheid te beleven. Daartoe moet overheid het eigen karakter en de verantwoordelijkheden van niet-statelijke verbanden respecteren (waarborgkarakter), dient ze te zorgen voor de elementaire voorwaarden waaronder de samenleving tot ontplooiing kan komen (aanspraakkarakter), en hoort de overheid normerend op te treden om ervoor te zorgen dat in de samenleving rechtvaardigheid betracht wordt (normerend karakter).

Rentmeesterschap
Eén van de vier basisbegrippen van het CDA. De essentie van de rentmeesterschap is dat wij met mensen en dingen omgaan vanuit het besef dat we verantwoording hebben af te leggen over het beheer. Bovendien wordt ermee uitgedrukt dat de dingen en de mensen zorgvuldig en zorgzaam, in overeenstemming met hun bestemming, worden behandeld en ingezet. De mens heeft het vruchtgebruik, maar het goed zelf, met zijn veelzijdigheid en mogelijkheden, dient intact te worden gelaten. Rentmeesterschap betekent: het goede behouden, maar tegelijk niet wegkijken en weglopen voor nieuwe uitdagingen. Goed rentmeesterschap en dienend leiderschap gaan hand in hand.

Representatieve democratie
Het CDA is voorstander van een representatieve democratie: via de volksvertegenwoordigers worden de belangen van de burgers behartigd. In het openbaar debatteren en verantwoording afleggen zijn hiermee onlosmakelijk verbonden. Direct contact tussen politici en burgers is essentieel.

Sociale cohesie
Sociale samenhang en verbondenheid in de maatschappij. Hoe sterker de sociale cohesie, hoe sterker mensen zich met elkaar verbonden voelen, verantwoordelijkheid nemen voor elkaar en met elkaar solidair zijn. Sociale verbanden zorgen voor bindingen en zijn het antivirus tegen vereenzaming, cynisme en onthechting.

Solidariteit
Eén van de vier basisbegrippen van het CDA. Een mens mag op steun rekenen als hij een noodzakelijke levensopgave moet ondernemen, maar deze niet alleen kan. Een mens is verplicht om een ander te helpen als deze voor een belangrijke levensopgave staat, die hij niet alleen kan verrichten. Als gemeenschap zijn wij verplicht om alle mensen die voor een belangrijke levensopgave staan, die ze niet alleen kunnen vervullen, te steunen om die opgave te vervullen. Solidariteit betekent saamhorigheid, verder kijken dan het eigen belang en bereid zijn de consequenties daarvan te dragen. Solidariteit vraagt om betrokkenheid tussen generaties, tussen arm en rijk, ziek en gezond, tussen mensen van allerlei achtergronden en tussen mensen die wel en niet mee kunnen doen. Solidariteit is niet alleen een kwestie van nazorg, maar ook van voorzorg: mensen toerusten om levensopgaven te vervullen, de ruimte te geven om hun talenten te ontplooien, investeren in menselijk kapitaal.

Subsidiariteit
Het begrip is afkomstig uit de katholieke leer. Het betekent dat verantwoordelijkheden op een zo laag mogelijk niveau worden neergelegd, zo dicht mogelijk bij de mensen die het betreft. De overheid moet alleen die dingen doen die het individu of een groep van individuen niet aankan. Hogere instanties moet niet iets doen dat door lagere instanties kan worden afgehandeld.

Verantwoordelijkheid
Mensen zijn verantwoordelijk voor zichzelf, maar hebben ook verantwoordelijkheid en zorg voor elkaar. Mensen zijn mens én medemens. De verantwoordelijkheid voor elkaar versterkt het gemeenschapsgevoel en onderlinge verbondenheid. Het doet een beroep op het solidariteitsgevoel van mensen.Eigen verantwoordelijkheid wordt vooral in liberale kring gebruikt, waarbij ieder individu verantwoordelijk is voor zijn eigen keuzes en handelingen. Christendemocraten gaan meer uit van persoonlijke verantwoordelijkheid. Hierbij gaat het om de persoonlijke verantwoordelijkheid voor ieders keuze en handeling, waarbij die keuzes en handelingen er op gericht moeten zijn dat het de gemeenschap waar men deel vanuit maakt goed moet gaan. De mens is dus ook verantwoordelijk voor het welbevinden van de gemeenschap waar men deel vanuit maakt.

Verbinden
Verbinden staat centraal in het mensbeeld en maatschappijvisie van het CDA. Door samenleven en samenwerken ontstaat een samenleving waarin mensen zich met elkaar verbonden voelen en verantwoordelijkheid nemen voor zichzelf en elkaar.

Vertrouwen
Het CDA streeft naar een verantwoordelijke samenleving waarin mensen verantwoordelijkheid nemen voor zichzelf en elkaar en zelf vorm geven aan de samenleving. Dat kan alleen als de overheid de burgers vertrouwt en stimuleert; als zij ruimte geeft aan initiatieven van burgers. Het CDA gelooft in de kracht van mensen en hun verbanden: een samenleving zonder vertrouwen is geen sterke samenleving.

Vrijheid
Een mens is geroepen om vrij te zijn en zelf keuzes te maken. Maar vrijheid is meer dan autonomie en zo groot mogelijke vrijheid van het individu. Vrijheid bestaat binnen de grenzen van de verantwoordelijkheid. Vrijheid en verantwoordelijkheid horen daarom bij elkaar.

Waardenvolle samenleving
Het CDA streeft naar een samenleving waarin waarden als eerlijkheid, trouw, naastenliefde, respect en zelfbeheersing gedeeld en nageleefd worden. Gemeenschappelijke waarden zijn het cement van de samenleving.