Het CDA gaat bij de uitoefening van overheidstaken uit van het subsidiariteitsbeginsel: hogere bestuurslagen onthouden zich van taken die op een lager niveau adequaat ter hand kunnen worden genomen. Overheidstaken moeten zo dicht mogelijk bij de burgers worden verricht. Herkenbaarheid van de overheid voor de burger is een belangrijk uitgangspunt. Het CDA hecht daarom sterk aan gemeenten. Zij vormen de basis van het openbaar bestuur. De gemeente is de bestuurslaag die het dichtst bij mensen en gemeenschappen staat. Verreweg de meeste zaken waar burgers in het dagelijks leven mee worden geconfronteerd spelen zich af op het niveau van de gemeente. Daar komt bij dat gemeenten een belangrijke taak hebben bij het ondersteunen van de lokale gemeenschap als geheel en gemeenschappen van mensen zoals het gezin, de school, de kerk en tal van organisaties, maar ook de straat, de buurt en de wijk of het dorp.

Het CDA streeft naar een gemeente die bruist van energie: van maatschappelijke energie. Een gemeente waarin sprake is van een actief verenigingsleven, een gezond bedrijfsleven, een gezellig uitgaansleven, maar ook onderlinge betrokkenheid van burgers in buurten en wijken. Zo'n gemeente kent een bestuur dat daarop inspeelt. De samenleving met haar eigen kracht staat voorop, het gemeentebestuur speelt daar op in. Er is geen sprake van een gemeentebestuur dat de lokale samenleving stuurt. Teveel wordt nog gedacht dat dat de taak is van de gemeente, maar de samenleving moet uit zichzelf groeien en bloeien. Het gemeentebestuur schept randvoorwaarden, kan soms stimuleren, maar moet soms ook afremmen. Het CDA wil een gemeente, met verantwoordelijke burgers en gemeenschappen, met een betrouwbare overheid en een levendige gemeentepolitiek.

Het CDA gaat uit van een betrouwbare en degelijke overheid. Burgers, ondernemers, maatschappelijke organisaties en instellingen moeten ervan op aan kunnen dat het beleid van de overheid, gemaakte afspraken of gewekte verwachtingen niet zomaar van overheidswege veranderd of geschonden kunnen worden. Een betrouwbare overheid betekent ook dat in de openbaarheid verantwoording wordt afgelegd over het gevoerde beleid. Verder betekent het dat op strikte wijze wordt toegezien op de naleving van wettelijke regels en voorschriften en dat deze consistent en slagvaardig worden gehandhaafd. CDA-politici staan midden in en zijn een afspiegeling van de samenleving. Zij lopen niet weg voor bestuurlijke verantwoordelijkheid. Zij zijn herkenbaar vanuit hun veelkleurigheid, maar zijn in de eerste plaats betrouwbare bestuurders.

Voetbalelftal

De samenleving kan men - met een beeld van criminoloog Hans Boutellier - zien als een voetbalveld. Achterin, in het doel, staat het repressieve apparaat van de overheid: het strafrechtssysteem. Daarvoor, in de achterhoede, staan politie en andere rechtshandhavende instanties. De middenlinie wordt gevormd door allerlei hulpverlenings- en opvangorganisaties. In de spits, daar waar de echte doelpunten worden gescoord, staan de belangrijke moreel vormende instituties, zoals gezin, buurt, school, kerk enzovoort. De kunst is nu de bal steeds zo ver mogelijk naar voren te spelen. De voorhoede dient actief ingeschakeld te worden in de vormgeving van de samenleving.

Vertrouwen en steun dient hier gegeven te worden, juist omdat dit de instituties zijn waar vertrouwen gegenereerd wordt. Hier wordt het 'sociaal kapitaal' gevormd dat wezenlijk is voor de samenleving en dat het mogelijk maakt dat instellingen in de middenlinie en achterhoede minder snel en hard in actie hoeven te komen. De politiek, hier te vergelijken met de coach, dient de zaken zo te organiseren dat dit mogelijk wordt. Ze moet ruimte geven aan de morele capaciteit van de primaire verbanden die de maatschappelijke voorhoede vormen.

Dat is in feite de kern van de christendemocratische beginselen van subsidiariteit en soevereiniteit in eigen kring, samengevat als gespreide verantwoordelijkheid. 

Govert Buijs
hoogleraar VU Amsterdam
in Christen Democratische Verkenningen, Herfst 2013

Landelijk/​Provinciaal

De twaalf provinciale afdelingen vormen de schakel tussen de gemeentelijke afdelingen en het landelijke bestuur.