Verarmd uranium wapens

Het CDA-partijcongres op 31 mei 2008 in vergadering bijeen in Utrecht,

Constaterende dat:

• De minister van Buitenlandse Zaken, Maxime Verhagen, onlangs (27 maart ) heeft gepleit voor het afschaffen van kernwapens;
• Er o.a. in Irak en op de Balkan conventionele explosiegranaten zijn ingezet die weliswaar berusten op een heel ander principe dan kernwapens, maar doordat zij verzwaard zijn met (verarmd) uranium daar toch in zekere mate mee overeenkomen;

Overwegende dat:

• Bij ontploffing van dergelijke granaten fijne deeltjes (verarmd) uranium worden verspreid, waarvan de radioactiviteit weliswaar heel gering is, maar die bij inademing potentieel zeer schadelijk zijn;
• Hierbij naast het militair personeel ook de burgerbevolking risico loopt;
• Het in een dergelijk geval beter is het voorzorgsprincipe te hanteren;
• Alternatieve, niet radioactieve materialen (bijvoorbeeld wolfraam) beschikbaar zijn;

Spreekt uit dat:

• De CDA-fractie er bij de regering op aandringt dat er, evenals dat in België in juni 2007 is gebeurd, een verbod wordt ingesteld op productie en gebruik van verarmd-uranium wapens;
• De CDA-fractie, analoog aan het reeds bestaande verbod op het financieel investeren in landmijnen en clustermunitie, moet aandringen op het instellen van een verbod op het investeren in verarmd-uranium wapens;
• De CDA-fractie er bij de regering op aandringt stappen te ondernemen om in breder verband te komen tot een algemeen verbod op verarmd-uranium wapens binnen de NAVO;

en gaat over tot de orde van de dag.

Toelichting

Milieubewegingen, vredesbewegingen, mensenrechtenorganisaties en militaire vakbonden pleiten al jaren voor een verbod op wapens met verarmd uranium. In juni 2007 heeft België als eerste land ter wereld een verbod ingesteld op productie, gebruik, opslag, aanschaf, verkoop, toevoer en transport van uraniumwapens. In november 2007 is er in de V.N. een stemming gehouden over de wenselijkheid van een debat over het gebruik van verarmd uranium. Ruim 120 landen stemden vóór en 6 tegen. Tot de tegenstanders behoorden de V.S, Israël en Nederland. Achteraf schijnt de Nederlandse tegenstem op een misverstand te hebben berust, Karien van Gennip heeft toen nog aan het kabinet hierover om opheldering gevraagd. Op 14 februari 2008  is er een hoorzitting geweest van de vaste kamercommissie voor Defensie over uraniumwapens, waar professor Keith Baverstock heeft gepleit voor beperking van het gebruik van uraniumwapens, vooral in dichtbevolkte gebieden zoals in Bagdad.

Onder verarmd-uranium wapens wordt in de eerste plaats uraniumprojectielen verstaan. Dit zijn conventionele explosiegranaten, die verzwaard zijn met verarmd uranium en daardoor door de bepantsering van tanks kunnen dringen. Verarmd uranium is daarvoor bijzonder geschikt, want het is bijna twee maal zo zwaar als lood. Het is ook goedkoop verkrijgbaar, want het ontstaat als onbruikbaar bijproduct in grote hoeveelheden bij de productie van verrijkt uranium voor de kerncentrales. Verarmd uranium heeft vrijwel dezelfde samenstelling als natuurlijk uranium, het is alleen iets verarmd aan het radioactieve uranium-235.

Er zijn al veel onderzoeken naar het stralingsrisico van uraniumwapens gedaan. Het probleem is namelijk dat (verarmd) uranium op zichzelf vrijwel onschadelijk is. Het is zwak radioactief en zendt alfastraling uit met weinig doordringingsvermogen. Deze straling dringt bijvoorbeeld niet door papier heen en komt in de lucht niet verder dan enkele tientallen centimeters. Ook in water opgeloste uraniumverbindingen kunnen weinig kwaad, want hierbij worden de betreffende moleculen gelijkmatig in het water verspreid. Hierbij aansluitend stelde een rapport van de Wereldgezondheidsorganisatie in 2001 dat de straling van uraniummunitie te gering is om gevaarlijk te zijn.

In 2002 echter vond het American Armed Forces Radiobiology Institute aanwijzingen dat kleine geconcentreerde uraniumdeeltjes wel degelijk schadelijk kunnen zijn. Het mechanisme dat hier achter zit is wellicht het volgende. Bij de inslag van een met uranium verzwaarde antitankgranaat wordt het uranium tot enkele duizenden graden verhit en verdampt gedeeltelijk. Hierna slaat dit verdampte uranium in de vorm van fijne uraniumdeeltjes weer neer. Nu heeft de door deze deeltjes uitgezonden alfastraling weliswaar de eigenschap dat het in lucht weinig doordringingsvermogen heeft, maar de schadelijk werking van deze straling neemt zeer snel toe wanneer men dichter bij de bron komt. Daarom is het zeer aannemelijk dat neergeslagen uraniumdeeltjes (klein, maar zeer veel groter dan opgeloste moleculen) wanneer ze worden ingeademd en rechtstreeks in contact komen met menselijk weefsel daarin grote schade kunnen aanrichten.

In Nederland is in 2006 het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) een onderzoek begonnen naar de gevolgen van blootstelling aan verarmd uranium waarvan in 2009 rapport zal worden uitgebracht. Maar bij dergelijk onderzoek moet worden aangetekend dat de uitvoering er van zeer moeilijk is en eigenlijk tientallen jaren vergt. Ook al lukt het niet de schadelijkheid van uraniumwapens onomstotelijk aan te tonen volgt daar absoluut niet uit dat ze onschadelijk zijn.