Algemene beschouwing Kadernota -Raadsvergadering 4 juli 2023

Geachte voorzitter,

Vandaag is weer aan de orde de behandeling van de Kadernota. Een moment om ook meer in algemene zin een beschouwing te geven over onze kijk op onze gemeente. Ik waarschuw u maar alvast dat ik niet echt tot een positieve beschouwing heb kunnen komen hoewel er ook wel een paar lichtpunten te benoemen zijn.

Voorzitter,

Bij een beschouwing hoort wat mij betreft ook altijd een terugblik op het afgelopen jaar sinds de vorige behandeling van de kadernota. Ik heb nog eens mijn beschouwing van vorig jaar erbij gehaald en kom tot de conclusie dat ik vandaag misschien wel gewoon de beschouwing van destijds nu weer zou kunnen uitspreken. De wereld is nog steeds onrustig, er zijn nog steeds woningen tekort, de gezondheidszorg staat onder druk, het onderwijs kampt met personeelsproblemen etc. Ik heb vorig jaar ook uitgesproken dat dit natuurlijk ook zijn weerslag heeft op onze gemeente en dat dit zorgt voor grote uitdagingen voor het College waarbij ik ook uitsprak dat ik benieuwd was hoe zij daarmee zouden omgaan.

Welnu we zijn een jaar verder en ik constateer het volgende:

• De bedrijfsvoering kraakt, er zijn veel vacatures bij ons ambtenarenapparaat, er is veel verloop en het is dus moeilijk om nieuwe werknemers te krijgen maar ook te behouden;
• Het is niet gelukt om de jaarstukken volgens een regulier proces op tijd in orde te krijgen en volledig aan te leveren aan onze Raad hetgeen er toe heeft geleid dat de financiële commissie geen advies heeft kunnen uitbrengen
• De verhoging van de OZB heeft geleid tot een extra kostenpost van meer dan 413.000 euro;
• Er is sprake van een vooruitzicht van begrotingstekorten de komende jaren;
• Er is wederom een beleidsarme Kadernota, net als vorig jaar
• De structurele kosten met betrekking tot de Omgevingswet zullen gaan stijgen is de verwachting maar daar is nog geen doorrekening voor gemaakt en vinden we dus niet terug in deze nota;
• Op vragen of er sprake zal zijn van verdere stijgingen ten aanzien van de kosten voor het nieuwe gemeentehuis is inmiddels gemeld dat de bouwkosten vast liggen, maar dat zegt nog niets over de andere kosten die daarbij horen zoals sanering van nog eventueel aanwezige asbest etc.

Voorzitter,

Dat zijn slechts een aantal aspecten die wij feitelijk hebben kunnen constateren. Dit baart ons grote zorgen. Vorig jaar heb ik al aangegeven dat wij staan voor een gezonde financiële basis van onze gemeente. Wij hebben destijds al nadrukkelijk bepleit om strak op financiën te sturen. Wij stellen echter vast dat er sedert dien in onze optiek weinig tot geen sturing aan is gegeven. Er is geen sprake van in control zijn. Sterker nog, ons bekruipt soms het gevoel dat het College het ook niet meer weet. Steeds vaker wordt er aan de Raad gevraagd om mee te denken zonder dat er al enig inzicht is in wat het College vind en welke lijn zij voor ogen heeft. Als bestuur van onze gemeente zouden wij toch daar meer sturing en leiding in verwachten. Het College beschikt over een breed ambtenarenpakket en informatie zodat zij in eerste instantie degenen zijn die voorstellen dan wel denkwijze kunnen aangeven wat volgens hen zou moeten gebeuren maar dat missen wij hier nadrukkelijk, Voorzitter.

Vorig jaar was het College nog maar net aangetreden dus dat konden wij ons nog wel voorstellen dat er nog geen duidelijke lijn of visie zat in bijvoorbeeld hoe onze gemeente financieel gezond kan blijven. Maar voorzitter, we zijn inmiddels een jaar verder en het lijkt of als de financiële tegenvallers plotsklaps zijn ontstaan. Besturen is vooruitzien zo zei ik afgelopen jaar en daar hoort was ons betreft ook bij het in control zijn ten aanzien van uitgaven op alle beleidsterreinen.

Vorig jaar heb ik op deze plaats al gewezen op het feit dat wij bijvoorbeeld in het sociale domein telkens weer grote stijgingen zien waarvan wij van mening zijn dat daar, net als eerder in de jeugdzorg, nog een verbeterslag te behalen valt. Tot op vandaag echter hebben wij nog geen stappen daar in gezien wat wij een gemiste kans vinden.

Bijvoorbeeld ten aanzien van de kosten voor bewindvoering vinden we in de Kadernota een eenvoudige opmerking dat de kosten blijven stijgen, echter de wetgever heeft in 2021 middels een wettelijke regeling de gemeente een mogelijkheid gegeven om eventueel de schuldhulpverlening zelf in handen te nemen om zodoende de kosten te kunnen verminderen. Op vragen van onze fractie wordt alleen geantwoord dat ze dat niet gebruiken terwijl toch ook hier de kosten een stijgende lijn laten zien.

Om ook als Raad een compleet inzicht te krijgen in de cijfers hebben wij al meerdere malen verzocht om een sociaal dashboard, maar tot op heden beschikken wij daar nog steeds niet over. Dit alles bemoeilijkt aanzienlijk onze controlerende en kaderstellende  taak als Raad. Dus hier nogmaals de dringende oproep aan de wethouder om ons als Raad een volledig overzicht te geven over het sociale domein, gezien de oplopende kosten lijkt mij dat geen vreemd verzoek.

Ten aanzien van het programma Leefomgeving zien we grote uitdagingen ten aanzien van het realiseren van woningbouw en dan met name in onze gemeente gelet op alle andere natuurwaarden. Mooi is om te zien dat er gewerkt wordt aan diverse projecten om woningbouw te realiseren maar een waarschuwing is hier wel op zijn plaats. Wij realiseren ons dat dit soort projecten gepaard gaan met de nodige risico’s zoals de ontwikkeling van het IJsseldistrict waarbij wij als gemeente al een voorziening opnemen voor risico’s van bijna € 3 miljoen maar we moeten wel in ons achterhoofd houden dat het voor onze gemeente financieel nog wel te dragen moet zijn.

Verder vinden wij wel dat er voor bouwplannen wel draagvlak gezocht dient te worden in de omgeving van waar gebouwd gaat worden. Het bouwen mag niet ten koste gaan van participatie en het creëren van draagvlak. Zonder draagvlak ontstaan er allerlei vertragingen en komen bouwprojecten gewoon niet of pas veel later tot stand hetgeen toch geen gewenste ontwikkeling zou moeten zijn. Als voorbeelden kan ik het Imbosproject en de hockeyvelden in Dieren noemen.

Ook moet het mij van het hart dat wij niet goed kunnen begrijpen dat het College met een speerpuntenprogramma komt van 28 speerpunten terwijl toen toch al echt duidelijke signalen moeten zijn geweest dat er geen financiële ruimte is om nieuw beleid te gaan maken of uit te voeren laat staan dat er voldoende capaciteit is bij onze ambtenaren. Wij als Raad krijgen immers ook met regelmaat waarschuwingen te horen dat de druk zodanig is dat wij als Raad ook niet alles kunnen en mogen verwachten van onze ambtenaren. Wij merken dat onze ambtenaren het nu al lastig hebben om het bestaande beleid en alle wettelijke taken tijdig en zorgvuldig te kunnen uitvoeren. Wij vinden dat alvorens er nieuwe taken of beleid kunnen worden gerealiseerd eerst de huidige en bestaande processen normaal hun doorgang moeten kunnen vinden.  Het project Ikbuurtmee heeft bijvoorbeeld een tijd stilgelegen vanwege de uitval van 2 ambtenaren, zo kwetsbaar was dit project kennelijk. Gelukkig, zo hebben wij begrepen en inmiddels gezien, dat dit project weer doorgang vind maar dat  gaat ten kosten van een ander aandachtsgebied, dus er moet veel geschipperd worden om dit soort zaken al te kunnen continueren.

Dit brengt mij, voorzitter, dan ook bij het volgende. Het College verzoekt ons om mee te denken over eventuele te nemen maatregelen om te komen tot een gezonde begroting. Het College sluit daarbij bezuinigingen niet uit, wat volgens ons ook niet te vermijden zal zijn maar tegelijkertijd bleek tijdens de laatste vergadering dat het College niet zondermeer bereid om toe te zeggen dat de algemene reserve niet langer zouden mogen worden uitgeput. Deze insteek valt wat ons betreft niet te rijmen met het uitgangspunt uit het coalitieakkoord waar toch ook nadrukkelijk is aangegeven dat men steeds een sluitende begroting wenst en zelfs de algemene reserve elk jaar wenst aan te vullen. Ook is dat niet in lijn met het College werkprogramma van januari 2023 waarin bij speerpunt 6 van de wethouder van financiën nadrukkelijk staat benoemd, ik citeer:

Beoogd resultaat: Een gezonde financiële positie. Concreet betekent dit: - Een jaarlijks begrotingsoverschot van minimaal k€ 600 (ter versterking van de algemene reserve en verbetering van de schuldquote)

- Een solvabiliteitsratio > 20% en een weerstandsratio > 2

Bovendien verwacht ik van College een meer daadkrachtige insteek, zij staan aan het roer van de gemeente en zouden al nu duidelijk stelling moeten nemen, uiteindelijk gebeurt dit pas afgelopen vrijdag middels een memo, wat ons betreft teleurstellend.

Er zullen dus, ons inziens, keuzes moeten worden gemaakt. Is dat makkelijk, zeker niet maar het is wel noodzakelijk in onze optiek. Uitgangspunt moet wat ons betreft zijn een sluitende begroting en een structurele aanvulling van de algemene reserve. Beleid waarbij daardoor ook keuzes moeten worden gemaakt waar wel en waar geen inzet meer kan worden gedaan. Door deze beleidsarme kadernota zonder enige financiële duiding is het eigenlijk schier onmogelijk om concrete keuzes aan te geven. Overigens het wederom verhogen van de OZB zonder nadrukkelijk niet eerst te kijken naar andere mogelijkheden heeft nadrukkelijk niet onze voorkeur voor onze inwoners.

Zien wij als CDA dan nog wel mogelijkheden voor onze gemeente die geen of vrijwel geen extra kosten met zich meebrengen?

Gelukkig wel voorzitter.

Als eerste zien we mogelijkheden voor versterking van onze ambities in de natuurdoelstellingen. De gemeente beschikt namelijk ook zelf nog over een beperkt grondarsenaal. Deze gronden zouden ook ingezet kunnen worden om bepaalde natuurdoelstellingen te behalen. Wij hebben daar een motie voor voorbereid die heet Dynamiek pakken.

Verder heeft de afstand van de politiek tot onze inwoners en dan met name onze jeugd onze speciale aandacht. Middels een motie aan onze Raad willen wij laten onderzoeken of er een structurele mogelijkheid bestaat voor onze Raad om bij het voortgezet onderwijs in onze gemeente gastlessen te geven om hen te betrekken tot hun directe omgeving van onze gemeente!

En tot slot hebben we nog de volgende motie die zit op de mogelijkheid om de zogenaamde Gast aan tafel weer op te pakken. Daarbij realiseren wij ons dat een rit naar het stadhuis van Arnhem wellicht iets te  veel gevraagd zou kunnen  zijn maar wat is er op tegen om onze burgers uit te nodigen bij voorbereidende vergaderingen van onze Raad die in Ellecom worden gehouden. Op die wijze kunnen we hen betrekken bij de gag van zaken van onze Raad.

Als CDA begrijpen wij dat in november keuzes zullen moeten worden gemaakt die ingrijpend kunnen zijn maar laat het College dan maar zien waar zij voor staat, welke keuzes zij wenst te maken en daartoe voorstellen doen. Die zullen wij wegen en leggen naast de uitgangspunten die ik u zo juist heb geschetst.

Voorzitter,

Ik laat het op dit moment hierbij, dank u wel.

Cyril Weijers
Fractievoorzitter

De raadsvergadering van 4 juli is hier terug te kijken (de bovenstaande beschouwing start om 6:06:57)