Toespraak begrotingsbehandeling 7 november 2023
Onderstaande is de toespraak van fractielid Cyril Weijers over de begroting van de gemeente Rheden voor het jaar 2024. De toespraak is ook terug te kijken op de website van de gemeente Rheden.
Geachte voorzitter,
We zijn hier vandaag bijeen om de begroting voor het jaar 2024 van de gemeente Rheden te bespreken.
Niet groener, niet socialer en niet dichterbij want bijna failliet, dat is wat me bekroop toen ik het stuk las. De huidige begroting zoals deze voorligt, roept grote zorgen op en geeft aanleiding tot ernstige overwegingen.
Het is van cruciaal belang dat we als gemeenschap en als Raad nadenken over welke koers we willen varen. Welke gemeente willen we zijn?
We weten dat deze discussie pas later op onze raadsagenda zal verschijnen, maar maar ook nu moeten we het er al over hebben. Begroten is ook een vorm van visievorming. Hoe zuinig willen we als gemeente zijn? Willen we een extra greep doen in de portemonnee van inwoners? En zo ja, waar geven we het dan aan uit?
Onze visie is geworteld in het idee dat we een groene gemeente moeten blijven. Een gemeente waarin het behoud en de bescherming van ons prachtige natuurlijke erfgoed vooropstaan. We moeten blijven investeren in groene initiatieven, duurzaamheid. Dit groene karakter is wat Rheden zo bijzonder maakt, en het is van vitaal belang dat we dit behouden voor de generaties die na ons komen.
Tegelijkertijd willen we een gemeente zijn die gastvrijheid en toerisme omarmt. We moeten ervoor zorgen dat Rheden een aantrekkelijke bestemming blijft voor bezoekers, zodat we economische groei en werkgelegenheid kunnen stimuleren. We kunnen groei realiseren zonder afbreuk te doen aan ons groene karakter. Dit vereist evenwicht en zorgvuldige planning.
Wat betreft zorg, willen wij een zorgzame gemeente te zijn maar daarbij wel realistisch. De kosten voor zorg blijven stijgen en we moeten voortdurend streven naar efficiëntie. Al eerder hebben wij aangegeven dat bijvoorbeeld ten aanzien van de WMO nog wel beter op de kosten kan worden gelet of op een slimmere wijze. In de Jeugdzorg heeft onder het vorige College onze wethouder laten zien dat out of the box denken en ook doen soms al kan leiden tot besparingen.
Voorzitter, zo heb ik voorbeelden voorbij zien komen waarbij bijvoorbeeld werd gewerkt met een "zorgarrangeur" waarbij kostenbesparingen konden worden bewerkstelligd met als voorwaarde dat daarbij domein overstijgend wordt gewerkt (artikel uit Binnenlands bestuur van 21 februari 2023). Een ander voorbeeld was dat de gemeente samen met zorgaanbieders een coöperatie oprichtten zodat er sprake was van gelijkwaardigheid, herkenbaarheid en dat leidde tot meer her en erkenning. Men kon sneller acteren, samen het goede gesprek voeren en sneller kijken naar voorliggende voorzieningen en dus ook elkaar helpen. Dat leidde, voorzichtig ingeschat, tot weer besparingen en verbetering van de zorg.
Het is verontrustend dat dergelijke initiatieven momenteel lijken te ontbreken. We moeten voortbouwen op deze successen en blijven streven naar een efficiëntere en effectievere zorgverlening. Het is essentieel dat we niet langer vertrouwen op oude structuren die aanzienlijke kosten met zich meebrengen. Graag vernemen wij van de portefeuillehouder wat zij concreet voornemens is te doen om grip te krijgen op de oplopende kosten.
Deze uitdagingen vereisen actie. Het CDA roept het College op om deze zorgen serieus te nemen en de nodige maatregelen te nemen om onze zorgverlening te verbeteren en effectiever te maken.
Bovenkant formulierMaar onze visie, voorzitter, reikt verder dan alleen groen en gastvrijheid en goede zorg. We streven ernaar een financieel gezonde gemeente te zijn. Structureel gezond financieel beleid moet ons uitgangspunt zijn. We moeten onze middelen verstandig beheren, niet alleen voor de korte termijn, maar ook voor de lange termijn, om de stabiliteit van onze gemeente te waarborgen.
Dat zien wij helaas niet terug in deze begroting. Deze baart ons grote zorgen. We kunnen er niet omheen dat deze begroting, in onze optiek, gebaseerd is op aannames en weinig oog heeft voor de aanzienlijke risico's die daarmee gepaard gaan. De geschiedenis heeft ons herhaaldelijk geleerd dat vertrouwen op de begroting niet altijd gerechtvaardigd is. We hebben de afgelopen periode, ik neem u even mee, het volgende gezien: een beleidsarme begroting, een kadernota zonder onderliggende financiële paragraaf, een jaarrekening die pas tijdens de vergadering kon worden geaccordeerd en dan nu een begroting onder spanning. Gezien dit resultaat geeft dat ons niet veel vertrouwen in de huidige begroting. Met kunst- en vliegwerk zijn de afgelopen jaren begrotingen sluitend gemaakt, maar dit heeft geresulteerd in het aanzienlijk verminderen van onze reserves. Wij constateren een College dat niet meer in control is over de financiën. Wij ondersteunen dan ook de motie van de VVD die mede door ons is ondertekend om zogezegd ook als Raad beter in positie te worden gebracht om een vinger aan de pols te houden de komende tijd.
Deze begroting lijkt beladen met risico's, en dat is onwenselijk. Het doet me denken aan een situatie waarin onze gemeente als een Titanic op een ijsberg afstevent. Het College ziet deze ijsberg, is zich bewust van de risico's, maar gokt erop dat onze gemeente er wel veilig doorheen zal varen. We weten allemaal wat er met de Titanic is gebeurd, en we kunnen niet dezelfde fouten maken.
Een ander vergelijkbaar voorbeeld komt naar voren wanneer we naar onze inwoners kijken die kampen met schulden. Als zij om hulp vragen, stellen we samen een overzicht op van hun inkomsten en uitgaven. Hierbij wordt expliciet aangegeven dat er geen nieuwe schulden mogen worden gemaakt, en we benadrukken het belang van zuinigheid. Maar deze begroting lijkt geen vergelijkbare principes toe te passen. Er worden geen concrete keuzes gemaakt, enkel mogelijkheden geschetst zonder garantie op succes, en er ontbreekt een backup-plan als deze benadering faalt.
Voorzitter, met name het ontbreken van een backup-plan vinden wij onvoorstelbaar. Graag horen wij van het College wat zij gaan doen als blijkt dat de reeds ingeboekte kansen op besparingen niet worden gerealiseerd?
Het valt ons op dat het College, om de begroting sluitend te krijgen, wederom het meest voor de hand liggende middel inzet, namelijk een verhoging van de Onroerende Zaak Belasting (OZB). Vorig jaar is de OZB al verhoogd met in totaal 12%, en dit jaar wordt dezelfde maatregel opnieuw toegepast. Wat zouden onze inwoners hiervan vinden? Heb je net een zure appel mogen doorbijten tijdens een keukentafel-gesprek, valt vervolgens de OZB door de brievenbus van een gemeente die zelf de zure appel laat liggen …
We lezen in het coalitieakkoord dat een mogelijke verhoging van de OZB-tarieven pas als laatste middel zou worden ingezet. Er werden alternatieve financiële oplossingen voorgesteld, zoals het zoeken naar provinciale, nationale en Europese subsidies, creatieve financieringsvormen en inzetten op positieve exploitatiesaldi volgens het financieel meerjarig perspectief. Het College lijkt echter snel te grijpen naar de OZB-verhoging, terwijl dit in tegenspraak is met de eerder uitgesproken intenties.
In hetzelfde akkoord staat dat een OZB-verhoging afhankelijk zou zijn van de koopkrachtontwikkeling van onze inwoners. Wij hebben de afgelopen periode allemaal gezien dat er sprake was van een negatieve koopkracht voor onze inwoners en vanuit de gemeente is ook veel geprobeerd middels allerlei regelingen om de koopkracht op peil te houden. Hoe kan dan dit voorstel gedaan worden in het licht van wat ik zojuist heb geschetst, graag hoor ik van het College en de coalitiepartijen een uitleg hierover.
Samen met de VPR doen wij een voorstel om het OZB percentage beperkt te houden, dat zal door de VPR nader worden toegelicht.
Wat onze fractie betreft is de rek er bij onze inwoners er uit en dat geldt ook voor deze begroting. Het lijkt ons hoog tijd om de broekriem aan te halen, de ambities bij te stellen of uit te stellen, en eerst de financiën van onze gemeente op orde te brengen. Pas nadat we financieel weerbaar zijn, kunnen we verder kijken naar wat er nog mogelijk is. De cijfers liegen er niet om. De lijst van voorgestelde besparingen, die gemakshalve ook al zijn meegenomen in de begroting geven ons geen vertrouwen. Er is volstrekt niet duidelijk of het haalbare opties zijn. Wij zouden zijn zeer geïnteresseerd zijn in hoe bijvoorbeeld de provinciale toezichthouder bijvoorbeeld aankijkt tegen en oordeelt over deze ‘besparingen’. Een eventuele doorrekening van deze begroting door een derde partij, zoals al eerder is geopperd door de VVD, zou wat ons betreft ook een goede optie zijn.
Het is absoluut noodzakelijk dat deze neerwaartse trend stopt. We moeten streven naar een aanzienlijke verhoging van onze reserves, in plaats van te proberen kleine toevoegingen te doen. Dit is eenvoudigweg niet voldoende. Deze situatie vraagt om actie, actie van het College, dat deze aanzienlijke risico's moet inzien. Wij vinden ook dat de Raad, gezien de omstandigheden, er dus nog dichter op de financiën moet zitten
Onze fractie kan in ieder geval niet rustig slapen met de voorliggende begroting. We hebben al eerder aangegeven dat niet alles kan zoals de huidige ambities van deze coalitie en het College suggereren. Het is duidelijk dat deze ambities niet in lijn zijn met de beschikbare financiële middelen. Dit vereist aanpassing van de ambities, uitstel of besparingen, en ja, zelfs bezuinigingen.
We begrijpen dat het woord 'bezuinigingen' niet graag gehoord wordt, maar zoals we van onze burgers vragen om verstandig om te gaan met hun financiën wanneer ze zich tot de gemeente wenden met financiële problemen, geldt dit ook voor onze gemeente. We moeten realistisch zijn.
Het is duidelijk dat er te veel wordt gefocust op 2025, en het lijkt erop dat men de moed al heeft opgegeven voor 2024. Eigenlijk verplaatst het College de fundamentele keuzes naar de kadernota 2025, zo lezen wij. Realiseert het College zich wel dat wanneer de gemeente het komende jaar 7 miljoen verlies draait – en die kans lijkt me heel groot – de algemene reserve naar 0 gaan? Dit is niet acceptabel. We verwachten daadkracht van het College, zelfs als de keuzes moeilijk zijn. Het is nu de tijd om maatregelen te nemen en de koers bij te sturen.
Samen kunnen we deze uitdagingen het hoofd bieden en onze visie verwezenlijken. Laten we deze begroting beschouwen als de eerste stap op weg naar het realiseren van een gemeente die groen, gastvrij, financieel gezond en zorgzaam is.
Ik dank u voorzitter.
Cyril Weijers