Bijdrage Programmabegroting 2025-2028 6-11-2024
Laat ik beginnen met mijn dank uit te spreken aan iedereen die heeft bijgedragen aan de totstandkoming van deze programmabegroting. Ook wil ik kort van dit moment gebruikmaken om onze wethouder Slootweg, voor wie dit de eerste programmabegrotingsbehandeling is, te feliciteren met dit gegeven.
Het moment waarvan we allemaal wisten dat het ging komen, is eindelijk daar. Na jaren van overtuigende cijfers en overschotten, komen we in beduidend slechtere financiële jaren terecht. Want voorzitter, om direct met de deur in huis te vallen, het ziet er voor de komende jaren niet goed uit. Je kunt ook niet anders concluderen wanneer je de cijfers ziet: vanaf 2026 gaan we ruim de rode cijfers in. Het beruchte ravijnjaar komt steeds dichterbij. Is dat reden voor absolute paniek? Wellicht nog niet. Maar het is wat het CDA betreft wel een zeer gefundeerde reden voor zorgen.
Die zorgen zie je overal in gemeenteland opduiken. Het Rijk komt met steeds minder financiële middelen over de brug, en compenseert gemeenten door ze steeds meer taken toe te bedelen. Voor het Rijk is dat een meesterlijke deal, maar het zorgt voor kopzorgen bij gemeenten. Neem nou eens de jeugdzorg. Het is alarmerend hoe veel hoger de kosten uitvallen, en hoe veel jeugdigen hiervan gebruik moeten maken. De discussie zou om het laatste moeten gaan, want een ieder die hulp nodig heeft moet geholpen kunnen worden. Maar uiteindelijk wordt dit domein naar een financieel vraagstuk verheven, mede door het financiële beleid van het Rijk. En dat is nou juist de crux die in zijn algemeenheid geldt in bestuurlijk Nederland. Uiteindelijk komt veel neer op geld, in plaats van de mensen die achter beleid verschuild gaan.
Dit is de politiek-bestuurlijke realiteit waarbinnen gemeenten moeten opereren. Niet alleen West Maas en Waal worstelt hiermee, maar een overgroot deel van de lokale overheden zitten met een ingewikkelde puzzel. Zo ook bijvoorbeeld de nabij gelegen gemeente Beuningen, dat mogelijk onder preventief toezicht van de provincie komt als het geen maatregelen treft om tot een sluitende begroting te komen. In den landen zie je gemeenten allerlei maatregelen treffen om begrotingen sluitend te krijgen: ombuigingen, bezuinigingen, lastenverzwaringen, bezuinigingsprogramma’s, het verlagen van het weerstandsvermogen et cetera et cetera. De voorliggende programmabegroting bevat ook een aantal van deze maatregelen om, in ieder geval voor 2025, tot een sluitende begroting te komen. Er ligt een pakket van 29 ombuigingen, zowel lastenverzwaringen als bezuinigingen. Iedere ombuiging raakt mensen, zij het een grote of kleine groep. En dat maakt het des te zuurder. Ook de onzekerheid over de hoogte van de uitkeringen aan gemeenten maakt het steeds lastiger om te begroten voor de jaren die komen gaan. Ons advies luidt dan ook om de adviezen van de VNG te blijven volgen, en om als gemeenten verenigd te blijven tegen het huidige financiële beleid van het Rijk.
Hoe zuur de druiven ook zijn, uiteindelijk moet er bestuurd worden. Daar zijn wij als raadsleden voor gekozen, en daar zit het college voor aan de collegetafel. Als CDA zijn we van mening dat een aantal ombuigingen zwaar, doch verdedigbaar zijn. Het verhogen van de toeristenbelasting staat al langer op ons wensenlijstje. West Maas en Waal is een toeristisch gebied, en daar hoort ook een realistisch tarief bij. Met het tarief van 2 euro stijgen we fors, maar blijven we onder het landelijk gemiddelde zitten. Daarbij willen we middels een motie het college een opdracht meegeven om te onderzoeken of differentiatie in de tarieven mogelijk is, zodat er een eerlijke verdeling kan ontstaan tussen kleine en grote ondernemers. Wat voor de toeristenbelasting geldt, geldt ook voor de OZB: een stijging van 12,5 procent is fors. Wij waren er ook trots op dat we die stijging eerder beperkt konden houden. Maar als je kijkt naar gemeenten om ons heen, dan is het OZB-percentage in onze gemeente nog relatief laag. Het raakt veel mensen, maar deze stijging is op dit moment noodzakelijk.
Er zijn ook een aantal ombuigingen waar wij als CDA meer moeite mee hebben. Daarom hebben we samen met de FD een amendement ingediend om voor 2025 een vijftal ombuigingen te schrappen:
- Implementatie E-diensten (€84.000)
- Niet wettelijke taken GGD (€12.000)
- Opgroeien in een kansrijke omgeving (€30.000)
- Sportvelden – onderhoudsvergoeding (€49.000)
- Zilverenkrachtbeleid (€12.000)
- Totaal: €187.000
Voor iedere euro die we extra willen uitgeven, zal er ergens anders iets bespaard moeten worden. Daarom hebben we gezocht naar dekking. Deze dekking komt voort uit een vijftal posten:
- Formatie: interne uitbreiding/externe inhuur (€62.000)
- Boombeheer (€5.000)
- Cultuurnota (€40.000)
- Extra taakstelling sociaal domein (€80.000)
- Totaal: €187.000
Naar mening van het CDA zijn deze vijf beoogde ombuigingen van te groot belang om door te laten gaan. De dekking die voortvloeit uit de extra taakstelling van het sociaal domein, sluit ook aan bij een motie die we samen met de FD indienen om tot een plan te komen om de kwaliteit en de kosten van het sociaal domein beter te beheersen. Hiermee hopen we op de lange termijn op een slimme manier meer grip te krijgen op onder andere de kosten, waardoor de uiteindelijke uitgaven op een verantwoorde manier ingedamd kunnen worden.
Voorzitter, ik wil met een persoonlijke noot eindigen. Dit jaar zou mijn vorig jaar overleden opa 100 geworden zijn. Ik gedenk hem hier in deze raadszaal met het dragen van een stropdas, maar herinneringen blijven altijd voortleven. Onlangs stond ik weer even stil bij het ongelofelijke leven van die man en wat hij allemaal heeft meegemaakt. Ter referentie, in de afgelopen 100 jaar is ontzettend veel gebeurd. Goede dingen zoals uitvindingen, de introductie van sociale voorzieningen en de groei van welvaart in Nederland. Maar er waren ook veel tegenslagen en er werden zwarte bladzijdes in onze geschiedenis geschreven: oorlogen, economische crises, pandemieën: het aantal trieste gebeurtenissen zijn bijna oneindig en zijn helaas nog steeds actueel.
Toch zijn we als samenleving altijd weerbaar geweest en gebleven, in goede en slechte tijden. Wereldwijd, in Nederland en op microniveau in het Land van Maas en Waal, in onze gemeente. In Nederland hebben we een bevoorrechte positie en gaat het nog niet zo slecht, maar de toekomst is zeer onzeker, mede gelet op wat er op allerlei plekken in de wereld aan de gang is, zoals de winst van bijvoorbeeld Donald Trump afgelopen nacht.
Op gemeentelijk niveau zullen er dingen veranderen, en zullen er wellicht zwaardere financiële jaren komen. Maar wij als CDA-fractie staan pal voor die weerbare samenleving in West Maas en Waal, ook wanneer het minder goed gaat. Want dat hoort bij besturen. Dat is onze taak als lokaal bestuur, dat wordt van ons verwacht. Het is niet altijd hosanna, ook al zouden we dat allemaal wel willen. We zullen moeten blijven zoeken naar balans: doorgaan met wat we goed doen, en bijsturen op vlakken waar het minder gaat. Als dan het Rijk nog met reëlere bedragen ons tegemoet kan komen, dan komen we een heel eind.
We kijken uit naar de reactie van het college, en zullen ons als partij in ieder geval blijven inzetten voor een gemeente waar jong en oud zich thuis voelt en waar elk dorp op één staat.