Inbreng commissiedebat over toeslagen
(alleen het gesproken woord telt)
Voorzitter,
Over ruim een jaar, in het eerste kwartaal van 2024, komt er een eindrapport over de afschaffing van toeslagen, waarin de staatssecretaris verschillende alternatieven heeft uitgewerkt, met een tijdpad en randvoorwaarden voor implementatie. Dat is nog ver weg, terwijl de wens al heel lang op tafel ligt. Dat is al vaker gezegd, ook in dit debat. We wisten dat het een project van lange adem zou worden, maar toch is het heel frustrerend. De brief van de staatssecretaris biedt in ieder geval alvast wat informatie. Toch is het mij niet helemaal duidelijk wat ze nu precies gaat uitwerken, bijvoorbeeld welke opties uit het rapport 'Alternatieven voor het toeslagenstelsel'. Gaat ze vooral naar afzonderlijke opties kijken of ook naar pakketten van maatregelen, zoals het rapport doet? Regelingen hangen vaak samen. Als je bijvoorbeeld inkomensonafhankelijke regelingen kiest, wil je misschien wat doen met een progressie in een inkomstenbelasting vanuit een draagkrachtidee. Als je de marginale druk wilt toetsen, geeft het meer inzicht als je dat over het geheel doet dan per maatregel. Hoe wil de minister dit aanpakken? Aanvullend zou ik het ook nog interessant vinden om te zien wat de opties doen met het rondpompen van geld en wat een combinatie van maatregelen doet met de omvang van de groep mensen die afhankelijk is van toeslagen. Is de staatssecretaris van plan deze elementen mee te nemen? Welke partijen gaat zij bij de uitwerking betrekken?
Voorzitter,
We hebben al geconstateerd dat een nieuw systeem heel lang gaat duren. Het huidige systeem zal dus voorlopig nog goed moeten functioneren. Daarover heb ik wel een aantal vragen. Allereerst: hoe staat het met de continuïteit van de systemen? Gisteren zijn wij als Kamer uitgebreid bijgepraat over de ICT van de Belastingdienst en de grote problemen in de continuïteit van het systeem voor de loonheffing en de inkomstenbelasting. Kan de staatssecretaris aangeven of er ook zulke risico's in de toeslagensystemen zitten? Welke investeringen moeten nu in de huidige systemen worden gedaan om de continuïteit in de komende jaren te garanderen en er zekerheid ontstaat over de toekomst? Ik lees in de stukken dat ook hier weer meer IV-capaciteit nodig is. En die is overal nodig. Hoe wil de staatssecretaris die gaan vinden in combinatie met de risico's binnen het huidige personeelsbestand? We lezen over hoge druk en veel verzuim binnen de dienst. Ik wil niet te veel boter op mijn hoofd hebben, want ik begrijp ook dat alle kritiek op de uitvoering in verband met de kinderopvangtoeslagaffaire de sfeer binnen de dienst niet ten goede is gekomen. Juist omdat zo veel mensen afhankelijk zijn van toeslagen, is het wel van groot belang dat de dienst goed blijft functioneren. Kan de staatssecretaris de stand van zaken rond het ingezette verbeterde personeelsbeleid geven? Zijn er al positieve effecten te zien?
Dan een wat bredere vraag. Als overal in de uitvoering dezelfde soort mensen gezocht wordt, moet er dan niet anders naar personeelsbeleid binnen de overheid gekeken gaan worden? De SER adviseerde dat in het onlangs verschenen rapport. Ook hierop graag een reflectie.
Voorzitter,
Omdat we nog even door moeten met het huidige stelsel van toeslagen, is ook de verbetering daarvan van belang, zoals ook in de evaluatie van de ADR staat. Zo zijn er nog steeds 130.000 huishoudens die in de problemen komen door het terugbetalen van te veel ontvangen toeslagen. Dat zorgt voor financiële problemen. Hoe wil de staatssecretaris deze groep verder gaan verkleinen?
Een ander probleem is dat de informatie voor 25% van onze inwoners nog steeds niet begrijpelijk is. Ook het Juridisch Loket constateert dat brieven van de Belastingdienst/Toeslagen vaak lastig te begrijpen zijn. Zo ontbreekt vaak een goede en heldere toelichting, waardoor inwoners vaak niet weten wat de beslissing is en waarom deze is genomen. Kan de staatssecretaris inzetten op nog meer helderheid en een betere toelichting in brieven, zodat aan de voorkant al veel onduidelijkheid en onzekerheid kan worden weggenomen?
Voorzitter,
Tot slot wil ik nogmaals het belang benadrukken van het snel opzetten van een laagdrempelige onafhankelijke fiscale rechtshulp. Ik ben blij te lezen dat ook het Juridisch Loket dat onderschrijft. Het kabinet is voornemens dit alleen voor belastingen te doen, maar ik ben ervan overtuigd dat zo'n orgaan echt een heleboel ellende met de toeslagen had kunnen voorkomen. Dat kan nog steeds. We moeten kwetsbare huishoudens beschermen en zo veel mogelijk rechtsgang voorkomen. Ik doe een dringend beroep op de staatssecretaris om zich ook in te zetten voor het zo snel mogelijk invoeren, ook bij Toeslagen, van deze rechtsbescherming. Graag een reactie.