Algemene Beschouwingen | Begroting 2021
Op 6 november werd de begroting voor 2021 besproken in Provinciale Staten. Het debat stond nog steeds in het teken van de coronacrisis en de gevolgen hiervan voor de Limburgse samenleving. Het CDA heeft aandacht gevraagd voor de gevolgen van de coronacrisis op de fysieke en mentale gezondheid. Om ervoor te zorgen dat ontmoetingen tussen generaties ook in de toekomst plaats blijven vinden, heeft de fractie verzocht om ook sportparken en verenigingsgebouwen in aanmerking te laten komen voor een renovatie- of investeringssubsidie. De gedeputeerden geven gehoor aan deze oproep en aan de oproep om met een aanvalsplan voor de arbeidsmarkt te komen zodat zo veel mogelijk mensen die hun baan hebben verloren snel weer aan het werk kunnen. Hieronder kunt u de gehele inbreng van fractievoorzitter Mariska Werrij lezen.
Voorzitter,
Wie me een jaar had geleden had gezegd dat we nu al bijna 8 maanden in een situatie zouden verkeren, waarbij een virus ons dagelijks leven drastisch zou veranderen, had ik voor gek verklaard. Zelfs bij de bespreking van de Voorjaarsnota hadden velen van ons de stille en achteraf gezien ijdele hoop, dat het nu allemaal wel mee zou vallen. Helaas. Corona beheerst ons leven stevig. Dat we niet de alledaagse dingen kunnen doen die we zo gewoon waren en elkaar niet meer dichtbij kunnen ontmoeten is één ding. Het ontbreken van perspectief is echter van een geheel andere orde.
Voor de meeste mensen is rust rondom bestaanszekerheid gekoppeld aan een tweetal factoren; een dak boven je hoofd en zekerheid over je inkomen. En juist dat laatste staat in deze periode onder druk. Want, hoe lang houden bedrijven het hoofd nog boven water? En wat staat de vele werknemers te wachten in de sectoren die door Corona het hardst worden getroffen? Wie het weet, mag het zeggen. Zeker is wel dat we als Provincie nog meer moeten helpen waar we kunnen om sociale structuren in stand te houden en onze inwoners van werk naar werk te begeleiden. Dat sluit naadloos aan bij de oplossingsrichtingen die de Brede Economisch Sociale Taskforce presenteerde; samenkomen en samenwerken.
De begroting 2021 is waarschijnlijk al in de zomer opgesteld, toen we nog niet spraken over een tweede golf. Toen we nog geen idee hadden van wat ons in het najaar weer aan maatregelen te wachten stond. Op het punt van arbeidsmarkt ontbreekt het wat de CDA-fractie betreft dan ook aan ambitie en een actieplan. Er valt bijzonder weinig te lezen over de mate waarin en de wijze waarop de Provincie wil inzetten om de uitdagingen op het gebied van werkgelegenheid met beide handen aan te pakken en om te zetten in kansen. Onze fractie is van mening dat juist nú de aanpak van vraagstukken op de arbeidsmarkt topprioriteit moet krijgen. Specifieke omstandigheden vragen immers om specifieke maatregelen.
Dat kan door werknemers om te scholen en te begeleiden naar werk in de sectoren waar nu nijpende tekorten zijn ontstaan. We hebben als Provincie hiermee in het verleden goede resultaten behaald bij VDL Nedcar. De ervaringen die we daarmee hebben opgedaan, moeten we nu opnieuw inzetten om ervoor te zorgen dat de tekorten in sectoren zoals zorg en onderwijs beter kunnen worden opgevangen en het overschot in andere sectoren wordt beperkt. Het is dit jaar immers uiterst noodzakelijk gebleken om werknemers werkfit te houden en flexibel in te kunnen zetten. Het CDA roept het college daarom bij motie op om op korte termijn met een aanvalsplan arbeidsmarkt te komen voor tenminste 2021 en 2022 en hierbij ditmaal juist niet te focussen op campussen en grote bedrijven, maar veel meer aandacht te hebben voor het Midden en Kleinbedrijf en werk tot en met MBO niveau. Bovendien vragen wij het college te bekijken of we binnen de regels van de staatssteun mogelijkheden zien om het MKB te stimuleren nieuwe werkgelegenheid te creëren.
Ook op het gebied van mobiliteit stelt Corona ons voor zowel uitdagingen als kansen.
De noodzaak van vrachtwagenparkeerplaatsen langs onze snelwegen is al langere tijd bekend, maar deze crisis doet daar nog een schepje bovenop. De huidige situatie is voor vrachtwagenchauffeurs erbarmelijk te noemen. Zij moeten zich noodgedwongen ophouden in hun cabine nu snelwegrestaurants en chauffeurscafés gesloten zijn. Geen warme maaltijd, geen toilet en geen handen wassen dus. Wat kan het college samen met Rijkswaterstaat doen om de omstandigheden langs snelwegen per direct te verbeteren en te zorgen dat in ieder geval sanitaire voorzieningen voor beschikbaar zijn?
Een van de kansen zit ‘m in het ongemotoriseerde verkeer. Er zijn heel wat campagnes aan dit jaar vooraf gegaan om fietsen en wandelen te promoten, maar niets bleek zo effectief als de lockdown. Nog steeds wordt er veelvuldig het buitengebied ingetrokken. Het inzicht dat een gezondere levensstijl ons weerbaarder maakt is nu meer aanwezig dan ooit. We missen in de begroting dan ook een stevige inzet vanuit het college op deze thema’s. Wat is er gedaan om de middelen vanuit het Fiets-kader versneld in te zetten? Hoeveel kilometer fietspad is er inmiddels aangelegd en hoeveel wordt er dit jaar nog gerealiseerd? Het CDA is van mening dat we nu ook verder moeten investeren in recreatief fietsen, door bijvoorbeeld mountainbikeroutes verder te ontwikkelen. Kan het college toezeggen hier werk van te maken en in het eerste kwartaal van 2021 met een plan van aanpak te komen?
Voorzitter, Corona heeft ons doen inzien hoe belangrijk en waardevol ontmoetingen zijn. Het gemis van het knuffelen met mensen die je lief hebt, van spontane avonden met vrienden op stap, sporten met je team, het simpelweg samenzijn zonder restricties. In plaats daarvan deden de digitale vrijdagmiddagborrels hun intrede en werden verjaardagen online gevierd. Het begrip ontmoeten heeft daarmee voor nu een geheel nieuwe invulling gekregen.
De Taskforce ‘Limburg na Corona’ is van mening dat samenkomen een belangrijk deel van de oplossing kan worden om zo goed mogelijk te herstellen van de crisis. Dat vraagt van ons als Provincie om ontmoetingen te behouden en te creëren, zowel digitaal als fysiek, voor álle generaties. Hoe kunnen mooie initiatieven zoals Deedmob, een platform dat vrijwilligers in staat stelt om te helpen bij uitdagingen van anderen, hierbij actief worden ingezet?
We zien dat beheerders van onder meer buurthuizen, gemeenschaps- en sportaccommodaties het nu zwaar hebben. Het is moeilijk om deze ontmoetingslocaties overeind te houden door de strenge maatregelen en het beetje bij beetje (en zelfs geheel) sluiten van faciliteiten op deze locaties. Veel verenigingen en beheerders moeten het juist hebben van de horeca-inkomsten en die blijven dit jaar ver achter. Het CDA maakt zich zorgen over het voortbestaan van deze accommodaties. Niet alleen vanwege de oh zo belangrijke ontmoeting, maar ook vanuit het oogpunt van gezondheid. Maar hoe zorgen we er nu voor dat deze plekken het hoofd boven water kunnen houden? We vragen het college te onderzoeken wat wij als Provincie kunnen doen om hierbij te ondersteunen. Er moeten oplossingen te vinden zijn, die gecombineerd met de middelen die het Rijk vrijmaakt, ervoor zorgen dat die belangrijke plekken waar gesport, gekaart, gemusiceerd en toneel gespeeld wordt, grotendeels behouden blijven.
Wanneer we naar de toekomst kijken, zien we andere uitdagingen. Gemeenten hebben het financieel zwaar en vanuit onze Sociale Agenda hebben we de ambitie om een gezondere levensstijl bij onze inwoners te stimuleren. We hebben uit ervaring gezien dat een bescheiden bijdrage een groot verschil kan maken en weten dat vooral de bovenlokale sportvoorzieningen de financiële druk onevenredig bij een enkele gemeente legt, terwijl inwoners van de regio van de faciliteit meeprofiteren.
Het CDA is daarom van mening dat de Provincie de komende twee jaar moet inzetten op renovatie en verduurzaming van bestaande én investering in nieuwe accommodaties om ontmoetingen en stimulering van sport en beweegactiviteiten blijvend mogelijk te maken.
We hebben daarvoor al een goede basis; de regeling gemeenschapsaccommodaties. Onze fractie stelt bij motie voor om deze subsidieregeling per 1 januari a.s. qua functies uit te breiden. Ook sportaccommodaties en ontmoetingscentra voor o.a. kinderen en jongeren moeten een beroep kunnen doen op deze gelden. Daarbij willen we stimuleren dat locaties samengaan door er een hogere subsidiebijdrage aan toe te kenen wanneer er meer functies binnen één accommodatie wordt gerealiseerd. We begrijpen dat dit er mogelijk toe kan leiden dat er een grote vraag naar een provinciale bijdrage ontstaat en het geld dat beschikbaar is snel opdroogt. Om dat te voorkomen vragen we het college uiterlijk bij de Eindejaarsbijstelling te bekijken of er aanvullende middelen nodig zijn.
Wat we wel merken is dat jongeren met gemak kunnen sporten via internet, maar dat dit voor ouderen een stuk moeilijker is. Niet iedere senior heeft internet en bovendien is gepast bewegingsaanbod vinden dan lastig. Wat ouderen wel kunnen en in het voorjaar ook massaal deden was sporten via het tv-programma ‘Limburg in beweging.’ Voor het eerst zag ik mijn opa en schoonmoeder met flesjes water voor de tv staan en netjes een half uur lang beweegoefeningen doen. Ze zeiden steeds dat ze het fijn vonden om toch verantwoord te kunnen bewegen en dat hun conditie er aardig op vooruit ging.
Het omgekeerde gebeurt echter ook; ouderen die noodgedwongen moeten stoppen met hun sportactiviteiten vallen in conditie terug. Nu Corona ons heeft laten inzien dat een gezonde levensstijl zo ontzettend belangrijk is, is het juist zaak om extra aandacht voor deze doelgroep te hebben.
Het programma waar ik over sprak is helaas al enige tijd van de tv verdwenen. Daarmee is voor veel ouderen de laatste strohalm van begeleid en verantwoord bewegen weggevallen. Zonde en hartstikke onwenselijk. De CDA-fractie vraagt het college om een toezegging ervoor te zorgen dat het bewegingsaanbod voor ouderen gegarandeerd blijft. Hierover ontvangen wij graag binnen twee weken een terugkoppeling.
De hashtag #kooplokaal deed dit jaar opnieuw zijn intrede en wordt stevig ingezet in de hoop dat inwoners de bedrijven in hun gemeente en regio overeind kunnen houden. Voor mijn generatie is het vrij gemakkelijk om een overzicht van het lokale aanbod te krijgen; even googlen en je weet het. Ook hier geldt dat veel senioren geen idee hebben hoe ze aan informatie over bijvoorbeeld take-aways komen, laat staan dat ze weten hoe en digitaal dúrven bestellen.
We hebben als overheid een verplichting om ervoor te zorgen dat iedereen mee kan doen in de digitale samenleving. Staatssecretaris Knops is hiermee in 2018 aan de slag gegaan en recent is een manifest aan de Kamer aangeboden genaamd ‘Dichterbij door digitalisering’. Daarin staat met stip op 1 het belang van digitale inclusie. Ook in dit huis is de vorige periode een werkgroep genaamd ‘robotisering en digitalisering’ gevormd, maar die heeft in de nieuwe statenperiode geen vervolg meer gekregen. Wat zijn de resultaten van de gesprekken die deze werkgroep heeft gevoerd? En wat doet uw college nu op het gebied van digitalisering en het stimuleren van digitale inclusie?
In veel gemeenten en dorpskernen zijn inwoners en vooral ouderen voor informatie over ondernemers, verenigingen en evenementen afhankelijk van lokale weekbladen en lokale omroepen. Deze nieuwsmedia zijn cruciaal om ontmoetingen en samenwerking mogelijk te maken, maar hebben het door teruglopende advertentie-inkomsten zwaar. De overheid heeft een klein steunpakket voor lokale informatievoorziening in het leven geroepen, maar het CDA is van mening dat wij als Provincie ook moeten kijken wat we op dit punt kunnen betekenen. We verzoeken het college dan ook om werk te maken van het mediabeleid en zo snel mogelijk te komen tot een aantal pilotprojecten die lokale media structureel kunnen ondersteunen. Graag ontvangen wij voor het einde van het jaar hierover een terugkoppeling van het college inclusief plan van aanpak.
Voorzitter, gelukkig zal er ook een tijd na Corona zijn. Ondanks dat de wereld op dit moment voor een groot deel stil staat, is het belangrijk om over onze toekomst te blijven nadenken. De ruimtelijke invulling van onze provincie wordt daarbij de komende jaren een aandachtspunt. Woningbouw, economische ontwikkelingen, de energietransitie; samen met onze inwoners gaan we aan de slag om plannen te laten slagen.
De CDA-fractie heeft al in het Coronadebat van april en bij de bespreking van de Voorjaarsnota laten weten dat er qua economie volop moet worden ingezet op vier punten:
investeringen met maximaal lokaal rendement, het MKB zo optimaal mogelijk betrekken, ondersteun duurzame initiatieven en werk zoveel mogelijk in Limburg houden.
Als we echter willen investeren in woningbouw, mobiliteit en werkgelegenheid is het wel noodzaak dat deze projecten niet tegen de stikstofbeperkingen aan lopen. Heeft het college inmiddels in beeld wat de stikstofdepositie per bedrijf is en welke bedrijven worden benaderd voor innovatie dan wel opkoop? Hoeveel houdbare vergunningen heeft het college al afgegeven?
Ook bij de energietransitie ligt het risico op de loer dat belangrijke projecten tegen beperkingen aanlopen. Het college heeft ervoor gekozen om de enorme hoeveelheid aan regelgeving, informatie en vragen over de energietransitie op te delen in kleinere, behapbare beleidskaders om zo beetje bij beetje de puzzel op dit onderwerp te kunnen leggen. De komende weken staan veel van deze stukken op onze vergaderagenda en wij zien dan ook uit naar een constructieve discussie met alle partijen. Toch lijkt de beschikbare netcapaciteit, of beter gezegd het gebrek daaraan, vanuit Enexis een ontbrekend stukje te worden en het CDA maakt zich daar grote zorgen om. Wij horen graag van het college wat de voortgang op dit punt is.
Niet in de laatste plaats omdat we op verschillende plekken in het land energieslurpers zien verrijzen, waarbij de omgeving vervolgens geconfronteerd wordt met de bouw van enorme windparken om dat ene bedrijf te voorzien van stroom. Ik heb het in dit geval over datacentra. Een paar weken geleden besteedde het tv-programma ‘Lubach op zondag’ hier uitgebreid aandacht aan. Lubach vatte een situatie in het noorden van het land als volgt samen:
“we zetten een heel gebied vol met windmolens (82 stuks) en dan verkoopt een Zweeds bedrijf de Hollandse lucht aan een Amerikaans bedrijf en daarvoor ontvangen ze ook nog eens in 15 jaar tijd maximaal € 660 miljoen euro subsidie voor groene stroom.”
De Ruimtelijke Strategie Datacenter van de Rijksoverheid leert dat Noord/Midden Limburg een mogelijke locatie is voor een groot ‘hyper scale datacenter’. Een ontwikkeling waar onze fractie gezien mijn vorige woorden niet zonder meer enthousiast van wordt.
Is het college op de hoogte van deze mogelijke komst van een datacenter in de provincie? Deelt het college de mening van onze fractie dat in zulke gevallen een zorgvuldige afweging moet worden gemaakt tussen de vragen; wat levert het op, wat moeten we ervoor inleveren en wat doet het voor onze eigen energie-opgaaf? En is het college het met de CDA-fractie eens dat de lusten van de energietransitie ook voor een groot deel lokaal moeten landen en niet volledig naar het buitenland mogen verdwijnen?
De ruimtelijke ontwikkelingen in Limburg gaan echter niet alleen over de komst van nieuwe gebouwen. We krijgen de komende jaren ook te maken met steeds meer Vrijkomende Agrarische Bebouwing (VAB). Dat kan niet alleen leiden tot verloedering in het buitengebied, maar ook tot een toename van criminaliteit. De CDA-fractie heeft tijdens de beschouwingen in 2018 al aandacht gevraagd voor deze aankomende leegstand en GS heeft destijds toegezegd:
samen met gemeenten en werkgevers te bekijken of er mogelijkheden zijn om VAB’s in te zetten voor duurzame huisvesting van arbeidsmigranten conform geldende regelgeving.
Wat is er door GS op dit punt gedaan? Welke stappen heeft het college in zijn algemeenheid gezet om samen met gemeenten te kijken naar een goede herinvulling van de VAB’s? Ziet het college een rol voor de provincie op dit thema en zo ja, welke?
Het buitengebied wordt de komende jaren in ieder geval verder versterkt door het grote succes van het 1 miljoen bomenplan. Al na één jaar was het streefdoel van 500.000 bomen voor deze gehele statenperiode behaald. We zijn dan ook verheugd dat het college heeft besloten meer geld vrij te maken, zodat de vele initiatieven die er zijn ook kunnen worden uitgevoerd.
Het CDA is van mening dat nu ook stevig moet worden ingezet op de realisatie van meer stads- en dorpsnatuur. Juist in het kader van klimaatadaptatie is het belangrijk dat meer er groen in de kernen van onze gemeenten verschijnt. Bovendien leidt meer groen niet alleen tot CO² opvang, temperatuurdaling en het vasthouden van water, maar ook tot meer geluk en een betere gezondheid. Kan het college toezeggen ook nadrukkelijk aandacht te hebben voor de realisatie van stadsnatuur binnen het bomenplan?
Voorzitter, de Corona-crisis heeft ertoe geleid dat we onze eigen omgeving meer zijn gaan waarderen. Het is zo slecht nog niet in Limburg. Niet in de laatste plaats vanwege de ruimte om ons heen. Van jong tot oud, deze provincie heeft voor ons allemaal veel te bieden en het wordt tijd dat we dat met trots uitdragen. Dit is het moment om die bescheidenheid van ons af te gooien en te laten zien dat Limburg een prachtige plek is om te wonen en te werken.
Tot zover in eerste termijn.