Algemene beschouwing bij de begroting 2024.

Voorzitter, iedere keer opnieuw worden we met onze neus op de feiten gedrukt dat in grote delen van onze wereld vrijheid en democratie niet vanzelfsprekend zijn. Het is een voorrecht dat we hier in vrijheid spreken kunnen, onze mening mogen geven en kritisch mogen zijn. Jong geleerd is oud gedaan. Hoe mooi was het om in de week van 30 oktober leerlingen van de basisscholen uit onze gemeente te ontmoeten. Bij het spel Democracity mochten ze zelf ervaren hoe democratische besluitvorming werkt. Dit is burgerschapsvorming pur sang. De argumenten die ze bedachten en de vragen die ze elkaar stelden waren goed doordacht. Kinderen en jongeren moeten veel beter bij besluitvorming worden betrokken, is het advies van Marc Dullaert van het Kinderrechtencollectief. Hij zegt, en ik citeer: “Het is belangrijk de jongere generatie een stem te geven. Ik zeg niet dat kinderen en jongeren het beter weter, maar ik geloof heel erg in het andere perspectief, in de diversiteit van meningen. Zij kunnen volwassenen goed aanvullen. Samen komen we tot een rijker geheel, maar dan moeten ze wel serieus worden genomen en gehoord worden1 .” Het CDA vindt dat de jongerenaanjager die we binnen onze gemeente krijgen hier een belangrijke rol in moet vervullen. Ook de jeugdgemeenteraad zou, wat het CDA betreft, nog meer in zijn kracht moeten worden gezet en betrokken moeten worden bij zaken die kinderen raken. Wij nemen kinderen en jongeren serieus. Daarom dienen we het amendement van de PvdA graag mee in. Ook horen we graag van u welke rol het college voor de jongerenaanjager en voor de jeugdgemeenteraad weggelegd ziet? Voorzitter, de tweede Turap 2023 en de begroting 2024 worden besproken. Het CDA heeft ter voorbereiding een vergrootglas en een verrekijker ter hand genomen. De verrekijker hebben we nodig voor alle visies en vergezichten en het vergrootglas om de details te bekijken. We stellen onze collega-raadsleden voor om deze twee instrumenten aan de gereedschapskist van de gemeenteraad toe te voegen. Plannen en Visies. Er lopen veel visieprojecten: woonvisie+, duurzaamheidsvisie, omgevingsvisie, groenvisie en aansluitend daarop wordt de toekomstvisie 2040 uitgewerkt. En al die trajecten worden of zijn begeleid door externe ondersteuning en adviesbureaus. Datzelfde geldt voor ook voor het masterplan openbare ruimte, het onderzoek naar toekomstige manier afvalinzameling, het fietsplan, het armoedeonderzoek en de toekomstige huisvesting bestuurszetel. Kortom, voorzitter, we hebben al heel wat memoblaadjes mogen plakken. 1 www.kinderrechten.nl/maak-kennis-met-voorzitter-marc-dullaert/ Geraadpleegd op 11 XI 2023, om 16:50 uur Pagina 2 van 4 Het CDA is benieuwd hoe het college het overzicht behoudt over al deze visies en plannen en welke financiële consequenties het gaat hebben voor toekomstige begrotingen en, niet in de laatste plaats, voor onze inwoners. Graag een reactie van het college. Zowel de toekomstige afvalinzameling als het aanpassen van ons rioleringssysteem gaan veel geld kosten. Dat betekent ook iets voor de inwoners. Afvalstoffenheffing en rioolrecht moeten verhoogd worden, maar ook bij deze begroting is nog steeds niet bekend hoeveel dat gaat zijn in de komende jaren. Het CDA vindt dat het college hier heel snel werk van moet maken en het complete en eerlijke verhaal aan de inwoners moet vertellen. Voorzitter, ik zal nog een aantal zaken onder het vergrootglas leggen. Goed wonen en duurzaamheid. Het CDA vindt het belangrijk dat er een breed gedragen, herijkte woonvisie komt. De woningbouwopgaven blijven onverminderd groot. We moeten een goed antwoord geven op de toenemende vergrijzing en de woonbehoefte van senioren en ook zeker van onze jongeren. Het CDA ziet in de Stedelijke Regio Breda en Tilburg (SRBT) en de Woondeal kansen voor onze gemeente. Inbreiden alleen, zoals de herontwikkeling van een verouderd bedrijventerrein of de spoorzone, lost niet het hele vraagstuk op. Grotere nieuwbouwprojecten zoals Tussen de Leijen zijn hard nodig. Daarnaast is een solide groene buffer tussen onze gemeente en de steden zeer belangrijk om te voorkomen dat we aan elkaar vastgroeien en een soort minirandstad worden of een kleine voorstad van Tilburg. Goed wonen doen we in een duurzame leefomgeving. Klimaatadaptieve maatregelen, zoals regenwater vasthouden en opslaan, hergebruik van grondstoffen of het gasloos bouwen, zijn daarmee onlosmakelijk verbonden. In de bestaande bouw is het een grote uitdaging om de energietransitie handen en voeten te geven. Het CDA is van mening dat als het rijk niet met extra geld voor gemeenten over de brug komt, de gemeente niet rijk genoeg is om voor alles subsidies en leningen te (blijven) verstrekken. Wat vindt u als college en wat vindt de raad ervan eens te beginnen om als onderdeel van de duurzaamheidsvisie en groenvisie al die kleinere subsidiepotjes voor klimaatmaatregelen en extra groen bij elkaar op te tellen, in één fonds onder te brengen en dan samen met inwoners te bezien welke maatregelen de meeste impact hebben en het meest succesvol zijn. We horen graag een reactie hierop. Bestaanszekerheid. Het afgeronde armoedeonderzoek kent een aantal aanbevelingen. We moeten voorkomen dat bestaanszekerheid een loos begrip wordt. Daarom blijft het CDA van mening dat de inzet van het college erop gericht moet zijn om zoveel mogelijk aanbevelingen over te nemen. Kunt u ons de toezegging doen, dat als er in de decembercirculaire extra geld voor armoedebestrijding beschikbaar komt, u meer aanbevelingen overneemt, zoals in ieder geval het verhogen van de inkomensnorm voor de collectieve ziektekostenverzekering? Omdat het leven steeds duurder is geworden wil het CDA de giftengrens van de bijstand ophogen. Daartoe dienen we een motie in. Het dictum luidt: “De giftengrens van de bijstand in de gemeente Gilze en Rijen per 1 januari 2024 te verhogen naar € 1.800,- per jaar”. Kansengelijkheid. Het CDA vindt dat iedere inwoner, van jong tot oud, mee moet kunnen doen. Dat begint met een kansrijke start in het leven. We lezen in de begroting dat het budget voor onderwijsachterstandenbeleid minder is geworden. Het CDA pleit ervoor om erop in te Pagina 3 van 4 zetten dat er voldoende VVE-aanbod beschikbaar blijft en dat de beschikbare middelen ook daarvoor worden ingezet. We horen graag een reactie van het college. Ook de aanpak laaggeletterdheid blijft een speerpunt voor het CDA. We zijn dan ook zeer tevreden dat het Taalhuis gefaciliteerd blijft worden. In juli dienden we hierover een motie in die door alle partijen werd gesteund. Goede gezondheid en zorg. Het CDA is voorstander van inzet op mentale en fysieke gezondheid voor onze inwoners. Zo hopen we dat de druk op de professionele zorg afneemt en kosten beheersbaar blijven. Het Gezond en actief leven akkoord (GALA) zet daarop in. Tegelijkertijd moeten we beseffen dat het leven niet maakbaar is. Zorg moet bereikbaar blijven voor hen die zorg nodig hebben. Dat geldt voor jeugdhulp, WMO en participatie. De nieuwe cao’s voor o.a. de thuiszorg zorgen voor een nieuw vraagstuk. Welke stappen zet het college? Bent of gaat u in overleg met de organisaties die in onze gemeente thuiszorg leveren? Hoe gaat het college hier handen en voeten aan geven zonder afbreuk te doen aan de kwaliteit van de zorg voor de inwoners die hiervan afhankelijk zijn? Het CDA vindt dat inwoners de weg naar zorg- en inkomensondersteuning beter moeten kunnen vinden en is blij dat onze motie over het fysieke loket op 2 oktober jl. door de meerderheid van de gemeenteraad is gesteund. We kijken uit naar het voorstel in het tweede kwartaal van 2024. Het CDA blijft hameren op duidelijke communicatie en terugkoppeling aan inwoners over hulpvragen en eventuele wachtlijsten. Veiligheid. Onze inwoners moeten beschermd worden tegen maar ook zeker voorgelicht worden over het voorkomen van cybercriminaliteit, inbraak en ondermijning. Sociale en fysieke veiligheid: aandacht voor mensen met verward gedrag is niet alleen belangrijk voor henzelf maar ook voor hun woon- en leefomgeving. We zullen ook voor mensen die moeite hebben met hun leven een zo veilige plek moeten creëren. Het CDA vindt dat hier ook belangrijke rol voor de wijk-GGD-er ligt. Ook huiselijk geweld mogen we niet onderschatten. Het jongerenwerk zal wat ons betreft meer dan nu de straat op moeten gaan om met jongeren en hangjongeren in het bijzonder in gesprek te gaan. Preventief, om overlast te voorkomen, en curatief, om hen bij overlast aan te spreken op hun gedrag. Zo nodig moeten ze de Boa’s of politie kunnen inschakelen. Ook vindt het CDA dat er korte lijnen met Halt moeten zijn en dat als er sprake is van bijvoorbeeld vernielingen de betreffende jongeren in onze eigen gemeente een taak krijgen opgelegd. De JOP-voorzieningen moeten naar onze mening opnieuw worden beoordeeld. We vragen ons af, of ze nog wel van toegevoegde waarde zijn. Graag uw mening hierover. Ook horen we graag een reactie over de gewenste inzet van het jongerenwerk. Bereikbaarheid van hulpdiensten en het beschikbaar hebben van voldoende bluswater vinden we als CDA bijzonder belangrijk en we zijn van mening dat dit ook voor de komende jaren in het overleg met de veiligheidsregio punt van grote aandacht moet blijven. Het CDA vindt het dan ook belangrijk dat in de begroting voor alle benodigde inzet geld wordt gereserveerd. Maar ook dat er voldoende ambtelijke capaciteit is voor deze belangrijke opdracht van de gemeente. Pagina 4 van 4 Financiële beschouwing en bestuurszetel. Alle eerder genoemde plannen en langetermijnvisies zullen uiteindelijk ook betaald moeten worden. Naast de inkomsten en uitgaven zijn hiervoor ook de reserves van onze gemeente van belang. Eventuele overschotten van de opbrengsten, minus de kosten van de gemeente, worden toegevoegd aan de reserves en eventuele tekorten komen ten laste van de reserves. Als we kijken naar de meerjarenraming over de periode 2023-2027 zien we – zoals ook al eerder bekend was – dat er vanaf 2026 forse tekorten ontstaan. Deze tekorten hebben te maken met de onzekerheid over de nieuwe financieringssystematiek van gemeenten vanuit het Rijk en de herijking van het gemeentefonds. Daarom dienen we een motie van de VVD mee in om gemakkelijke struisvogelpolitiek te vermijden en alvast na te denken over wat te doen als het Rijk onverhoopt niet over de brug komt. Als we het vergrootglas leggen op de ontwikkeling van onze reserves, dan vraagt de ontwikkeling van de grondexploitatiereserve om de nodige aandacht. Voor 2023 is het saldo van de risico’s uit grondexploitatie, minus de reserve, twee miljoen negatief. Vanaf 2024 laat de grondexploitatiereserve weer een positieve ontwikkeling zien. Wij veronderstellen dat dit samenhangt met de verwachting dat dan gestart kan worden met bijvoorbeeld het grootschalige project Tussen de Leijen. Naast het belang om te zorgen voor goede woonvoorzieningen voor onze inwoners, is het dus ook vanuit financieel perspectief belangrijk dat op korte termijn met dit project gestart kan worden. Graag horen wij van de wethouder, of onze aanname klopt en hoe hij aankijkt tegen de ontwikkelingen op het gebied van de grondexploitatie, zowel voor de korte als de langere termijn. Wat verder nog niet is meegenomen in de meerjarenprognose zijn de financiële gevolgen van de nieuwe huisvesting ABG en de nieuwe bestuurszetel voor onze gemeente. Voor de bestuurszetel is het besluit genomen dat deze in het huidige gemeentehuis komt. Maar de wijze waarop dit wordt gerealiseerd, moet nog nader worden ingevuld. Ook ten aanzien van de centrale ABG-huisvesting moeten nog de nodige keuzes worden gemaakt. Duidelijk is dat we, ook voor deze investeringen, een goede afweging moeten maken tussen enerzijds de voordelen die het oplevert voor onze inwoners en anderzijds de kosten die daarmee gemoeid zullen gaan en door onze inwoners moeten worden betaald. Voorzitter, tot zover onze bijdrage in eerste termijn. Rijen, 13 november 2023