Inbreng CDA Algemene Beschouwingen 2024

Inbreng CDA, Algemene Beschouwingen 2024

Voorzitter, de algemene beschouwingen zijn altijd een mooi moment in het jaar. We kijken met elkaar waar de provincie staat, welke richting we op willen en hopen hier en daar wat bij te sturen.

Maar voorzitter, voor mij zijn de algemene beschouwingen veel meer dan dat. Een paar weken voor deze vergadering ben ik aan het nadenken. Wat wil ik meegeven? Soms is dat een tekst, een gedicht of een lied. Later in mijn bijdrage nog een tekst over een betrouwbare en financieel solide overheid. Maar het gaat ook om persoonlijke drijfveer, voor mij is dat verbinding. Een oprechte overtuiging dat een mens pas tot volle bloei komt in relatie tot andere mensen, een partner, vrienden, familie, collega’s. En voorzitter, dat kan niet alleen door de politiek worden opgepakt. Het is ten eerste en bovenal een moreel appel aan ons allemaal: heb uw naaste lief als uzelf. Wij, in plaats van ik.  

Wat de politiek wel kan doen is ondersteunen. Randvoorwaarde scheppen waarin die verbinding tot stand kan komen. Bijvoorbeeld door al die talloze vrijwilligers die zich belangeloos inzetten voor de samenleving te waarderen. De provincie houdt zich, ooit ingesteld door het CDA, al lang bezig met de ondersteuning van vrijwilligers in het groen. En ook de vrijwilligers in de buurtbus en in ons Huis van Hilde hebben een rechtstreekse verbinding met de provincie. Voorzitter, wij willen hun inzet, en de inzet van alle andere vrijwilligers in Noord-Holland eren en hebben daarvoor een motie vieren nationale dag van de vrijwilliger op 7 december:

Verzoeken GS:

• De Dag van de Vrijwilliger jaarlijks provinciaal te vieren en hierbij initiatieven van vrijwilligersorganisaties in Noord-Holland te ondersteunen;
• Een jaarlijkse vrijwilligersprijs in te stellen, om bijzondere en inspirerende vrijwilligers in de provincie Noord-Holland te belonen.

En gaan over tot de orde van de dag.

Voorzitter, naast mensen zijn er ook voorzieningen, gebouwen, nodig die ruimte geven voor ontmoeting. Het CDA is zeer verheugd dat de Staten op aangeven van gedeputeerde Olthof heeft ingestemd met onze motie bij de kaderbrief om 1,5 miljoen vrij te maken voor de ondersteuning van de verduurzaming van maatschappelijk vastgoed. Het CDA is ook te spreken over de inzet van GS om meer woningbouw mogelijk te maken, zowel in de steden als rond kleine kernen. Bij de behandeling van de omgevingsverordening zullen we zien of die ruimte er ook echt komt. Het CDA blijft beducht op onnodige provinciale belemmeringen bij woningbouw.  

Maar daarmee zijn we er natuurlijk niet. In het coalitieakkoord verbindend vooruit staat terecht: “In regio’s waar lastige ruimtelijke keuzes nodig zijn, moeten we de leefbaarheid versterken door voorzieningen op peil te houden. We gaan met de gemeenten in gesprek om te verkennen hoe we in het verlengde van de woonakkoorden ook afspraken over voorzieningen kunnen maken, bijvoorbeeld in de vorm van regionale voorzieningenakkoorden.”

Voorzitter, het CDA vindt dat een goed speerpunt en vraagt de gedeputeerde waar die voorzieningenakkoorden blijven. Voorzieningen hebben het zwaarder en zwaarder door hoge energieprijzen, onverantwoorde bezuinigingen vanuit de landelijke politiek en de aangekondigde verhoging van de BTW. We vroegen de gedeputeerde meermaals naar de planning van deze akkoorden en kregen te horen dat ze eerst voor de zomer zouden zijn, toen werd het voor de kerst en nu is het in het voorjaar van 2025, maar dan alleen de aanpak. Voorzitter, het CDA vindt dat GS dit onvoldoende prioriteit geeft en snapt ook niet dat coalitiepartijen zoals de PvdA en de BBB de gedeputeerde hier niet op aanspreken. Wij hebben daarom een motie die vraagt om haast te maken met regionale voorzieningenakkoorden.

Verzoeken GS:

• Om zo spoedig mogelijk, maar uiterlijk binnen een half jaar, in samenspraak met gemeenten en instellingen, voorstellen voor regionale voorzieningenakkoorden uit te werken;
• Prioriteit te geven aan gebieden waar de leefbaarheid en basisvoorzieningen onder druk staan, om daar versneld afspraken te maken om basisvoorzieningen te kunnen garanderen en ondersteunen;
• Provinciale Staten op de hoogte te houden van de voortgang over de uitwerking van deze voorzieningenakkoorden.

En gaan over tot de orde van de dag. Mede ingediend door: ChristenUnie, 50PLUS en Volt

Voorzitter, een ander concreet instrument wat de provincie kan inzetten om de leefbaarheid te vergroten in het spreiden van toeristen. Het ontziet het veel te drukke Amsterdam en biedt economische kansen voor alle onontdekte parels in de provincie. Het CDA was dan ook tevreden dat bij de kaderbrief op aangeven van het CDA een bezuiniging van 2 ton op deze taak is voorkomen. In de commissie bestuur bespraken we een discussienota van mijn fractie waaruit bleek dat experts aangaven dat de meeste invloed is te behalen bij binnenlands dagtoerisme. Tegelijkertijd weten we ook nog niet zoveel van deze groep. Zo worden bijvoorbeeld de binnenlandse overnachtingen wel bijgehouden, maar niet de keuzes en afwegingen voor het dagtoerisme. Wij hebben daarom de volgende motie:

Verzoeken GS:

• Onderzoek te laten doen naar de spreiding en het gedrag van binnenlandse toeristenstromen in Noord-Holland, met specifieke aandacht voor dagtoerisme;
• Op basis van de onderzoeksresultaten een plan van aanpak op te stellen om binnenlandse dagtoeristen te verleiden minder bekende plekken in Noord-Holland te bezoeken.
• Hierover goede afstemming te zoeken met de regio’s en andere belanghebbende.

En gaan over tot de orde van de dag. Mede ingediend door:  BBB

Voorzitter, in de voorgaande jaren had ik mijn bijdrage hier kunnen afronden, de belangrijkste beschouwing over mijn drijfveer voor verbinding en enkele concrete voorstellen heb ik immers gegeven. Helaas kan dat dit jaar niet. Want we bespreken ook de financiële positie van de provincie. En ik zei het al, ik zoek naar teksten ter inspiratie en als het gaat om de financiële positie heeft een tekst uit het Bijbelboek Lucas mij geïnspireerd. Daarin staat: “Want wie van jullie die een toren wil bouwen gaat niet eerst de kosten berekenen, om te zien of hij wel genoeg heeft voor de bouw? Als hij het fundament gelegd heeft maar de bouw niet kan voltooien, zal iedereen die dat ziet hem uitlachen en zeggen: Die man begon te bouwen, maar het karwei afmaken kon hij niet.” Deze tekst leert ons een betrouwbare en solide overheid te zijn, met een gedegen financiële positie.

Voorzitter laat ik eerlijk zijn, ik ben me rot geschrokken van de financiële positie waarin Noord-Holland zich bevindt. Het is niet betrouwbaar en niet solide. Jarenlang zaten wij ruim in de financiële middelen, maar sinds enkele jaren is de provincie genoodzaakt vreemd vermogen aan te trekken om de benodigde investeringen te doen.  En voorzitter, dat gaat veel te hard. Ook GS zelf schrijft in de begroting dat de netto schuldquote scherp stijgen van 86% in 2024 tot 154% in 2028.

Voorzitter, er zijn twee dingen waar het CDA niets van begrijpt:

1. De provincie doet geen bijzondere grote uitgaven voor een of meerdere specifieke projecten. De provincie gaf altijd wat meer uit dan dat er binnen kwam omdat ze wilde investeren met onze reserves. Nu die reserves op zijn lijkt GS op dezelfde manier te willen investeren, maar dan met geleend geld. In 2025 wordt maar liefst netto 210 miljoen euro geleend. Waar gaat dat geld aanwijsbaar naar toe?
2. GS gaat netto 210 miljoen lenen zonder dat ze heeft nagedacht hoe ze wil omgaan met vreemd vermogen en wat een wenselijke schuldquote is. Maar bovenal, zonder dat PS daarvoor kaders heeft vastgesteld. Volgens de gedeputeerde kan dat prima bij de kaderbrief 2026. Maar voorzitter, als wij vandaag instemmen gaan de Staten al akkoord met een netto schuld van 425 miljoen eind 2025. Dat is een schuldquote van 129%, dat is nog maar 1 procentpunt verwijderd van de signaalwaarde van 130% waarbij de provincie in haar toezicht ingrijpt bij gemeenten.

Voorzitter het is stuitend. Dit GS legt daarbij een enorme claim op toekomstige generaties en op toekomstige Staten. Zij worden opgezadeld met een haast onmogelijke financiële situatie en kunnen niets anders doen dan de opcenten fors verhogen of flink bezuinigingen. Hoe kan de VVD, de partij van financiële degelijkheid, hiermee instemmen?

Voorzitter, het CDA wil een maximum schuldquote vastleggen en GS verplichten langs PS te moeten voordat ze de provincie verder in de schulden steekt. Dat zorgt er in ieder geval voor dat PS zicht heeft op de projecten waarvoor schulden worden aangegaan. Daarvoor hebben we de volgende motie:

Dragen GS op:

• Geen schulden aan te gaan boven een schuldquote van 130%, voordat Provinciale Staten een maximale netto schuldquota heeft vastgelegd in de ‘Financiële verordening provincie Noord-Holland’;
• Op de kortst mogelijke termijn, doch uiterlijk bij de eerste begrotingswijziging 2025, een voorstel tot wijziging van de ‘Financiële verordening provincie Noord-Holland’ aan Provinciale Staten voor te leggen, waarin een maximale netto schuldquote wordt vastgelegd.

En gaat over tot de orde van de dag. Mede ingediend door: D66, ChristenUnie en JA21.

Voorzitter een tweede punt dat mijn fractie heeft verbaasd is dat de schulden die worden aangegaan niet automatisch worden afgelost. GS gaat alleen uit van herfinanciering. Daarmee wordt de claim op volgende generaties alleen maar groter, Het CDA wil dat schulden worden afgelost en dit in de begrotingslast wordt meegenomen, dat doe je immers thuis ook. Wij hebben daarom de volgende motie:

Dragen GS op:

• Voor (nieuwe) leningen een aflossingsplan op te stellen en deze te verwerken in de meerjarige lasten;
• De verplichting tot een aflossingsplan vast te leggen in de ‘Financiële verordening provincie Noord-Holland’;
• Op de kortst mogelijke termijn, doch uiterlijk bij de eerste begrotingswijziging 2025, een voorstel tot wijziging van de ‘Financiële verordening provincie Noord-Holland’ aan Provinciale Staten voor te leggen, waarin de verplichting tot een aflossingsplan wordt vastgelegd.

En gaan over tot de orde van de dag. Mede ingediend door: D66, ChristenUnie en JA21.

Voorzitter, deze financiële opmerkingen zijn er natuurlijk niet zomaar. Ze werken ook door in ons beleid. Want als je constateert dat de provincie op te grote voet leeft moet er ergens bezuinigd worden. Er zou bijvoorbeeld anders naar het NNN gekeken kunnen worden. De doelstellingen zijn immers al jaren onrealistisch. Er is simpelweg geen geld en ook het Rijk heeft keer op keer aangegeven niet onze eigen provinciale doelen te financieren. En voorzitter, nu kunt u zeggen: ach, een doelstelling op papier doet toch geen pijn? Maar dat doet het wel. Ondernemers weten niet waar ze aan toe zijn met mogelijke claims op hun land. Dat legt hun grote beperkingen op. En de terrein beherende organisaties geven regelmatig aan dat ze niet voldoende financiële middelen hebben voor goed beheer van de natuur.

Voorzitter, voor het CDA is de keus helder. Stop met de onrealistische opgave om nog  3000ha nieuwe gronden te verwerven voor het NNN. Dit zorgt dat we minder vreemd vermogen hoeven aan te trekken en we hebben minder geld nodig voor het beheer.  Gronden die reeds aangekocht zijn mogen alleen worden ingericht als er voldoende geld is voor langjarig beheer. Als dat geld er niet is, moet een andere bestemming van die gronden worden overwogen. Wij hebben hiervoor de volgende motie:

Verzoeken GS:

• Nieuw NNN-gebied pas aan te leggen als financiering van beheer van dat gebied langjarig geborgd is

En gaan over tot de orde van de dag. Mede ingediend door: JA21.

Nu duidelijk is dat het NNN niet in 2027 afgerond zal worden en de inrichting ook veel langer duurt, heeft dat ook consequenties voor het beheer van begrensde gebieden. In gebieden waar Agrarisch Natuurbeheer wordt uitgevoerd zal dat ook na 2027 nog langer door moeten kunnen gaan. Als we daarmee stoppen heeft dat nadelige consequenties voor het beheer van de gebieden en voor de beheerders.

Verzoeken GS:

• Voor percelen die begrensd zijn als NNN maar waar nog geen zicht is op aankoop of inrichting als NNN te zorgen dat voor betreffende percelen ook na 2027 aanspraak kan worden gemaakt op ANLB vergoedingen;
• Dit ook laten gelden voor percelen met oude pachtcontracten om te voorkomen dat boeren stoppen met agrarisch natuurbeheer op die percelen. 

En gaan over tot de orde van de dag. Mede ingediend door: ChristenUnie, JA21 en Volt.

Het vervallen van de NNN-doelstellingen past overigens ook één-op-één in de noodzakelijke keuzes die gemaakt moeten worden in het Noord-Hollands ruimtegebruik.  Met de enorme uitdagingen die voor ons staan wordt het tijd om te kiezen. Daarbij kan de provincie niet financieel alle gaten dichtlopen die het Rijk laat vallen. Ik krijg soms het gevoel dat GS dat wel wil en geen noodzakelijke keuzes durft te maken.

Voorzitter, ik rond af. Ik heb het gehad over verbinding en ontmoeting. Ik heb het gehad over een betrouwbare en solide overheid, ook financieel. Voorzitter en dat alles in een roerige tijd, met onzekerheid. Ik wens ons allen een warm hart en koel hoofd.