Zelfstandige gemeente, ambtelijke samenwerking, herindeling?
De discussie over de toekomst van onze gemeente is begin dit jaar een nieuwe fase ingegaan. Toen is de provincie de wettelijke procedure voor gemeentelijke herindeling in de Gooi en Vechtstreek gestart (Wet Algemene Regels Herindeling – ARHI).
De provincie is tot dat besluit gekomen omdat de zeven gemeenten in onze regio zeer uiteenlopend denken over de bestuurlijke toekomst. Die verschillende standpunten zijn lastig te combineren tot een eenduidige toekomstvisie die voor de individuele gemeenten en de regio noodzakelijk is. Enkele gemeenten verwachten een regierol van de provincie. Die regierol heeft de provincie nu genomen
Al in 2013 heeft de minister aan de provincie gevraagd om in de aanloop naar de nieuw te vormen gemeente Gooise Meren te komen tot een regionale visie voor de bestuurlijke toekomst van de Gooi en Vechtstreek. Daarna zijn een drietal onderzoeken verschenen: 'Samenwerking Gooi en Vechtstreek' (2013), 'Gooi en Vechtstreek: regio met een plus!?' (2014) en het Deloitte-onderzoek naar de lokale en regionale bestuurskracht (2016).
Alle drie onderzoeken geven een eigen richting aan, maar stellen wel eenduidig dat een intensievere en betere samenwerking en/of herindeling noodzakelijk is om inwoners te bieden waar ze recht op hebben.
Al een paar jaar nadat in 2002 's-Graveland, Loosdrecht en Nederhorst den Berg zijn samengevoegd tot Wijdemeren, is opnieuw over een herindeling gesproken. Zo zou Loenen samen met Wijdemeren een nieuwe gemeente kunnen vormen. Beide gemeenten waren hiermee al heel ver, maar uiteindelijk is het niet doorgegaan.
Zelfstandig, met uitbesteding van de backoffice
In de raadsperiode 2006-2010 heeft het CDA volop ingezet op een zelfstandig Wijdemeren, maar wel met uitbesteding van de back-office taken. Die zouden gezamenlijk met de regiogemeenten uitgevoerd moeten worden in een zogenaamd Shared Service Center. Alleen 'beleid' en een 'front-office' wilden we zelf houden, dichtbij onze inwoners, ondernemers en maatschappelijke organisaties. Dat wilden wij niet alleen om kosten te besparen, maar vooral om in de toekomst nog een zelfstandige gemeente te kunnen blijven.
Met de oprichting van zo'n Shared Service Center was de regio al heel ver, maar ook die ontwikkeling heeft de eindstreep niet gehaald en is in 2013 stopgezet.
Forse bezuinigingen en plotselinge ommezwaai
De raadsperiode 2010-2014 kenmerkte zich door forse bezuinigingen en een plotselinge ommezwaai in de bestuurlijke samenwerking. In februari 2013 (ongeveer een jaar voor de verkiezingen) is de regio Gooi & Vecht de rug toegekeerd en is een intensieve samenwerking met Stichtse Vecht en Weesp aangegaan.
Hoewel in het openbaar niet uitgesproken, werd afgestevend op een fusie van de drie gemeenten. Het CDA was samen met PvdA en GroenLinks tegen deze ommezwaai omdat het grootste deel van onze inwoners gericht is op de vele voorzieningen in Gooi en Vechtstreek. Met name op het gebied van wonen, zorg, welzijn, werk en inkomen.
De forse bezuinigingen, die vol trots onder leiding van wethouder Zagt zijn doorgevoerd, waren zeker noodzakelijk. Maar het CDA was het volstrekt oneens met de manier waarop dit gebeurde. Het was bezuinigen met de botte bijl, zonder enige visie op de toekomst.
Korte termijn maatregelen zet zelfstandigheid op het spel
Zo levert rigoureus bezuinigen op groen- en wegenonderhoud voor de korte termijn wel wat op, maar op de lange termijn kost het veel meer om het achterstallige onderhoud weg te werken. Bij de presentatie van het coalitieakkoord in april 2010 heeft het CDA gewaarschuwd dat fors korten op ambtenaren razend populair is, maar het werk wel gedaan moet worden. Zonder visie op de toekomst botweg formatieplaatsen schrappen om te bezuinigen kan volgens het CDA de weg niet zijn. Ook daar krijg je later de rekening voor gepresenteerd!
Naar nu blijkt was de waarschuwing van het CDA terecht. Nu moeten wij jaarlijks flink investeren om alleen al het achterstallige groen- en wegenonderhoud weg te werken. Daarnaast stelt Deloitte in het bestuurskrachtonderzoek dat het ambtelijk apparaat, mede vanwege de doorgevoerde bezuinigingen, te kwetsbaar is geworden. En zo is de zelfstandigheid op het spel gezet en komt een gemeentelijke herindeling steeds dichterbij.
Standvastige koers van het CDA
De koers die het CDA vanaf 2002 heeft gevolgd was vooral gericht op het behoud van onze zelfstandigheid. Weliswaar was aansluiting van een kleinere gemeente bespreekbaar (zoals met Loenen), maar wij wilden geen grootschalige herindeling.
Toen we begin 2014 weer in het college kwamen bleek het tij gekeerd. Dagelijks merken onze wethouders de kwetsbaarheid van onze ambtelijke organisatie en ook onze raadsleden zien waar de gaten vallen. Er moet dus wat gebeuren. Onder deze omstandigheden was zelfs een fusie met Hilversum en/of Weesp voor ons bespreekbaar. Maar het mag van het CDA geen fusie om de fusie worden.
Toekomst van Wijdemeren
In een huis-aan-huisfolder hebben wij ons dilemma uitgelegd en de drie mogelijkheden voor de toekomst van Wijdemeren geschetst:
- Langdurig (10-15 jaar) een zelfstandige gemeente
- Bestuurlijk zelfstandig, ambtelijk fusie
- Fusie met een of meerdere gemeenten
Uiteraard hebben wij deze drie mogelijkheden ook voorgelegd aan onze leden en zijn wij op bezoek geweest bij gemeenten die met een soort gelijke problematiek worstelen. Verreweg de meeste stemmen gingen op voor bestuurlijk zelfstandige gemeente met een ambtelijke fusie. Daar heeft de fractie verder op ingezet en dit standpunt hebben wij ook ingenomen tijdens de raadsvergadering van november jl.
Toen heeft de gemeenteraad onder meer besloten te kiezen voor een toekomst in Gooi en Vechtstreek, de ambtelijke samenwerking te versterken of een gedeeltelijke ambtelijke fusie aan te gaan en - afhankelijk van de bestuurlijke ontwikkelingen in de regio - op een nader te bepalen tijdstip te besluiten hoe de toekomst op de langere termijn verder ingevuld kan worden. Om op korte termijn de bestuurskracht te versterken wordt een Plan van Aanpak opgesteld.
Plan van Aanpak n.a.v. onderzoek Rijnconsult
Inmiddels is dat Plan van Aanpak aan de organisatie en de raad gepresenteerd. Rijnconsult heeft glashelder de tekortkomingen en kwetsbaarheid van Wijdemeren blootgelegd. Daarnaast hebben zij een drietal scenario's gepresenteerd om de problemen aan te pakken:
- Fusie met een of meerdere gemeenten
- Zelfstandig met alleen beleidstaken; uitvoering uitbesteden
- Zelfstandig met alleen uitvoeringstaken; beleid uitbesteden
Uit het onderzoek van Rijnconsult blijkt dat wij door alle bezuinigingen die zonder een duidelijke visie zijn doorgevoerd behoorlijk door het ijs zijn gezakt. Wel scoren wij nog steeds redelijk tot goed met onze uitvoeringstaken (dichtbij onze inwoners). Inzetten op zelfstandigheid met alleen uitvoeringstaken heeft voor het CDA dan ook de voorkeur. Dit sluit direct aan op de wensen van onze leden.
Maar voor welk van de drie scenario's de gemeenteraad ook kiest, eerst zal het huis weer op orde gebracht moeten worden. Alleen dat al vergt een forse financiële investering in de komende jaren.
Jan Verbruggen, fractievoorzitter