Wapperen met de grondwet

Vakantie is een moment om afstand te nemen van het werk en de actualiteit. Maar dankzij WiFi op de Franse camping kon ik het nieuws gelukkig toch een beetje blijven volgen. Zoals de roerige campagne rond de nadere presidentsverkiezingen in de Verenigde Staten. Nu gaat het er daar bij verkiezingen altijd stevig aan toe, maar de maatschappelijke en politieke polarisatie lijkt nu echt zorgwekkende proporties aan te nemen. Eerst was daar het congres van de Republikeinen, waar na een verhitte interne strijd uiteindelijk dan toch Donald Trump op het schild gehesen werd. Met een politieke koers van populisme, anti-islamretoriek en isolationisme, die voor de Grand Old Party een trendbreuk genoemd mag worden. En die ter plaatse - weinig verrassend - op enthousiaste bijval van Geert Wilders bleek te kunnen rekenen.

Spraakmakende toespraak
Een week later vond de conventie van de Democraten plaats, waar Hillary Clinton er eindelijk in slaagde om de vasthoudende Bernie Sanders van zich af te schudden. Het meest spraakmakende moment was echter de toespraak van Khizr Khan, vader van een in Irak gesneuvelde militair en moslim. Khan hekelde de retoriek van Trump over de islam, haalde een exemplaar van de Grondwet uit zijn binnenzak, hield dit demonstratief in de lucht en wierp Trump toe: "Heeft u de Amerikaans grondwet wel eens gelezen? Anders mag u mijn exemplaar wel lenen. En zoek dan naar de woorden 'vrijheid' en 'gelijke behandeling'". Khan wees er op dat de vele Amerikaanse militairen die grote offers hebben gebracht voor hun land ("brave patriots") een zeer diverse achtergrond hebben qua religie, geslacht en etniciteit.

Krachtig gebaar
Het wapperen met de Grondwet door Khan was een krachtig gebaar. Zeker, de overheid moet hard optreden tegen terreur door Jihadisten en andere fanatici. Maar politici schieten door als zij een hele religie tot doelwit maken; angst, onderling wantrouwen en verwijdering nemen dan alleen maar verder toe. Khan maakt met de pijnlijke verwijzing naar zijn gesneuvelde zoon duidelijk dat moslims volwaardige staatsburgers kunnen zijn. En hij stelt - terecht - dat in een vrije samenleving de vrijheid van religie niet selectief kan worden toegekend. De Amerikaanse constitutie (het 'First Amendment') biedt ook moslims het recht om hun geloof te beleven, zich te organiseren en er een eigen mening op na te houden.

Parallelle samenlevingen
Toch is dat niet het hele verhaal. De integratie van migranten uit moslimlanden plaatst onze rechtsstaat immers wel degelijk voor een opgave. In mijn vakantie had ik ook nog tijd om het boek 'Deutschland im Blaulicht' van de Duitse politieagente Tania Kambouri te lezen. Kambouri ervaart op straat een toename van respectloos en agressief gedrag door met name migrantenjongeren: "geen respect voor vrouwen, geen respect voor de politie, geen respect voor de staat waarin we leven". In sommige Duitse stadswijken ziet zij "parallelle samenlevingen" ontstaan waarin de rechten van vrouwen en minderheden niet tellen en het gezag van politie en justitie tanende is. Kambouri roept op dit integratieprobleem veel serieuzer te nemen, juist om te voorkomen dat burgers hun toevlucht zoeken tot populistisch-rechts. Zij zoekt het antwoord in een combinatie van opvoeding, onderwijs en een overheid die duidelijke grenzen stelt.

Grondwet uit de binnenzak
Zo bezien is het te simpel om alleen richting de Trumps, LePens en Wildersen van deze wereld met de Grondwet te wapperen. We mogen van alle inwoners vragen dat zij de kernwaarden, spelregels en instituties van onze rechtsstaat omarmen. Laten ook wij de Grondwet daarom vaker uit onze binnenzak halen: op school, op straat, op de inburgeringscursus, in het debat. Het moet duidelijk zijn wat het betekent om burger van ons land te zijn. Op welke vrijheden en rechten je een beroep kunt doen, wat respect en verdraagzaamheid betekenen, maar ook welke plichten en grenzen er gelden. Dus wappert allen; zet om te beginnen de (gratis) app van de 'Grondwet in eenvoudig Nederlands' eens op je smartphone >> http://www.iculture.nl/apps/grondwet-in-eenvoudig-nederlands-te-lezen-in-iphone-app/