Algemene beschouwingen Kadernota 2014
Inleiding
Het gemeentehuis, en dan heb ik het over dit gebouw, is ernstig ziek! Europa is in crisis, Nederland is in crisis en Staphorst ook? Wanneer we om ons heen kijken, lijkt deze crisis aan ons voorbij te gaan. In Rouveen worden volop woningen gebouwd, IJhorst zet zich in met dorpsplan plus, op de bedrijventerreinen in Staphorst verrijzen prachtige panden, de gemeenteweg wordt gerenoveerd enz. Maar deze kadernota geeft een beeld van treurnis. Of lees ik dat met een verkeerde mind?
We hebben deze kadernota met open mind gelezen. Of moest het met een positieve mind? Het is maar hoe je de boodschap brengt. Dat geldt ook voor de crisis, als we daar met een negatieve mind over blijven praten, lossen we die niet op. In Den Haag moeten alle zeilen bijgezet worden om op een begrotingstekort van 3% uit te komen. Maar dan hebben we het nog steeds over een tekort en de staatschuld loopt verder op. We horen niemand over het afbetalen van die enorme staatsschuld waarover we per jaar 10 miljard aan rente betalen! Om dit op te lossen moet de overheid rigoreus hervormen en datgene doen dat de mensen direct raakt. De vanzelfsprekendheid waarmee structurele subsidies worden verstrekt kan niet door blijven gaan. Het gaat erom dat we toe moeten naar een verantwoordelijke samenleving. Burgers die zich samen sterker en effectiever maken dan de overheid, creëren de samenleving van de toekomst. Dat is ook de kern van de boodschap die onze partijleider Sybrand Buma pasgeleden uitsprak op ons CDA congres waar hij 7 principes voor de toekomst van Nederland presenteerde.
Financiele zorgen zijn van alle tijden. Al in de bijbel wordt voordurend gesproken over geld en hoe we daarmee om moeten gaan. En eigenlijk is daar altijd het antwoord dat we wijs met ons geld om moeten gaan. We moeten geld sparen, maar het niet ophopen. We moeten geld uitgeven, maar op een omzichtige en beheerste manier. Maar wat voor de één beheerst is, is voor de ander onbeheerst. Van geld dat we niet hebben kopen we dingen die we niet nodig hebben. Maar wat de één onnodig vindt, is voor de ander nuttig. Premier Rutte stimuleert ons als particulier een nieuwe auto te kopen, Emile Roemer stimuleert de premier om als overheid meer uit te geven. Over geld raken we niet uitgesproken, als je het bewaart, heb je er niks aan, als je het uitgeeft ben je het kwijt. Maar als je meer uitgeeft dan je hebt, ontstaan er serieuze problemen, wel of niet structureel.
Financiën
In oktober 2009 heb ik voor het eerst namens het CDA de algemene beschouwingen aan u uitgesproken. Toen ontspon zich een discussie over structurele en niet structurele uitgaven. Of we reserves in financieel moeilijke tijden mochten aanwenden voor investeringen zoals bijvoorbeeld de combischool. Ik werd daar als beginneling over ondervraagd door ervaren financieel specialisten uit de raad. Niet dat ik daarvan van de wijs raakte, maar in essentie werd mij duidelijk gemaakt dat op dergelijke investeringen afgeschreven moest worden en dus niet gefinanceerd mochten worden uit reserves. Nu ben ik nog steeds geen financieel specialist maar ik kan wel rekenen en weet wel hoe om te gaan met inkomsten en uitgaven.
Terug naar dit gemeentehuis, het is betaald van reserves en er wordt niet op afgeschreven. Aan de raad is vaak verteld dat dit een financieel zieke situatie is. Een voorstel om bijvoorbeeld de MCR vanuit de reserves te financieren, werd destijds als erg onverstandig betiteld. Maar nu wordt geopperd om de vrij te besteden reserves van de gemeente in te zetten als structureel dekkingsmiddel bij de begroting en meerjarenraming. Vooral om daarmee enkele zwaar op de begroting rustende gebouwen te betalen. Is dit terugkomen op eerdere standpunten of is het met een vooruitziende blik? De Wet Hof, schatkistfinancieren of wellicht minister Plasterk die tegen beter weten in gemeentelijke fusies door wil zetten? Op zich heeft het CDA er geen moeite mee om in financieel zware tijden, de vrij besteedbare reserves voor een deel in te zetten. Maar het is een beetje de wereld op zijn kop. Bij de vorige begrotingsbehandeling werd nog moeilijk gedaan over het ontbreken van dekking voor 10 duizend euro in meerjarenbegroting in 2016. In de portemonnee klopte het helemaal en zou exact hetzelfde bedrag worden uitgeven als voorgesteld, maar met een andere verdeling per jaar. Daardoor kwamen we in de eerste jaren op een voordeel maar dat mocht niet dienen als dekking voor de laatse 10 duizend euro in 2016. Had ook gewoon uit de reserve gekund als we deze kadernota lezen. Maar nogmaals, het CDA heeft er geen probleem mee een deel van de reserves in te zetten in slechte tijden zoals we die nu kennen. Maar we willen niet alle vrij besteedbare reserves meteen inzetten.
In de kadernota wordt voorgesteld de subsidie aan het zwembad voor de komende jaren niet vanuit de begroting te financieren. De provincie is het daar niet mee eens omdat de subsidierelatie dan eerst daadwerkelijk beëindigd moet zijn. Voorlopig heeft het college deze constructie geparkeerd, maar wij vinden dat we daar ook verder niet naar moeten kijken voordat we weten wat de toekomst van het zwembad is. Wij zijn ervoor dat we af moeten van een jaarlijkse structurele bijdrage na 2017. Maar bij de begrotingsbehandeling van vorig jaar hebben we een amendement ingediend en aangenomen dat in 2013 scenario’s aan de raad worden voorgesteld voor de toekomst van het zwembad. Eén van die scenario’s kan zijn dat met een fikse opknapbeurt het bad nog jaren verder kan. Dan moeten we niet op voorhand alle reserves aangewend hebben. Dus eerst de scenario’s bestuderen en dan kunnen we zien of en hoe we dat financieel invullen.
Die ruimte is er nu omdat de meicirculaire positiever uitpakt dan voorzien bij het opstellen van deze kadernota. Nu het rijk opnieuw 6 miljard moet bezuinigen kan dat ook weer gevolgen voor de gemeente hebben, maar als dat zo is, dan zal dat vooral vanaf 2015 spelen.
Klantvriendelijkheid
We zullen deze beschouwingen met een positieve mind voortzetten. Wanneer we op de afgelopen jaren terugblikken, kunnen we concluderen dat Staphorst tijdig is gestart met bezuinigen en als gevolg daarvan over het afgelopen jaar een bescheiden positief resultaat heeft gehad. Naast bezuinigingen is fors geinvesteerd in wegen, bedrijventerreinen, sportaccomodaties, scholen, de gemeentelijke organisatie enz. Kortom, we kunnen stellen dat we er veel gedaan is en dat we veel goed op orde hebben of krijgen, ten goede van onze inwoners. Dat betekent ook dat de noodzaak voor grote investeringen de komende tijd minder zal zijn en we ons moeten richten op in stand houden en verbeteren van ogenschijnlijk kleinere zaken. Want is het verstandig te besparen op bodediensten als dat ten koste gaat van klantvriendelijkheid? Is het verstandig bij de Staphorstdagen geen dranghekken te brengen maar door de organisatie op te laten halen? Is het verstandig het onderhoudsniveau aan wegen en bermen verder te minimaliseren? In het verstandig bij gladheid de toegangswegen naar scholen niet te strooien? (Op strooiroutes hebben we bezuinigd, dan kon ook maar een bijstelling was nodig en die is er ook geweest). Zomaar een paar voorbeelden. Uiteraard moeten we ons voortdurend afvragen wat de taak van de gemeente is, maar wanneer iets ten dienste is van een groot deel van de bevolking, mogen we best een beetje vriendelijk handelen.
Buitendienst
Met het in eigen beheer houden van de buitendienst hebben we een een belangrijke stap gezet met betrekking tot rust in de organisatie. Het CDA is tevreden met deze ontwikkeling en vindt met het college dat deze dienst nu organisatorisch en materieel een impuls moet krijgen. Door een goed georganiseerde buitendienst is de gemeente flexibeler en kan een bijdrage geleverd worden aan eerdergenoemde klantvriendelijkheid. Het maaien van bermen in eigen beheer levert zelfs een besparing op, het is maar wat je doet en hoe je rekent, maar we bekijken ook dit met een positieve mind.
Glasvezel
Vorig jaar hebben we een motie ingediend en aangenomen om initiatieven te ondersteunen voor de aanleg van glasvezel. Door de provincie wordt aanleg in het buitengebied ondersteunt en het college wil inzetten op glasvezel in de hele gemeente. In Nieuwleusen leidt een iniatief van plaatselijke bewoners en ondernemers tot een glasvezelnetwerk wat voor bewoners betaalbaar is. Zelfs een deel van van de Punthorst kan daarop aangesloten worden. Hoe staat met de ontwikkelingen in onze gemeente? Zijn er inmiddels initiatieven of kunnen we binnenkort iets verwachten?
Iedereen een taak
Eén van de principes die Sybrand Buma heeft genoemd is: ‘iedereen heeft een taak’, het CDA werkt niet mee aan het verspillen van het talent van mensen, of ze nou jong of oud zijn. Dus óf je werkt, óf je doet vrijwilligerswerk, óf je volgt een opleiding. Het college neemt dit principe over en wil proberen uitkeringsgerechtigden als tegenprestatie vrijwilligerswerk laten doen (pag 35 onderaan). Wij zijn het daar zeer mee eens. Echter het voorstel is om dit in 2013 te proberen en in 2014 blijft het bij proberen. Dat moeten we omzetten naar effectueren.
Accountmanager bedrijven
In het coalitieakkoord hebben we afgesproken een accountmanager bedrijven aan te stellen. Wij hadden verwacht dat deze functie met de reorganisatie ingevuld zou worden. Het college heeft ervoor gekozen deze taak te koppelen aan de uitvoeringstaken van het werkgeversplatform Staphorst/Meppel. Dat kan praktisch en functioneel zijn maar wij hebben daar twijfels over. Daarom hebben we vorig jaar gevraagd op de hoogte gehouden te worden hoe dit loopt en hoe de invulling van deze taak eruit komt te zien. Vooralsnog hebben we dat gemist en willen nogmaals aangeven dat deze funcitionaris op de hoogte moet zijn van wat er leeft bij onze ondernemers, afspraken monitort en waar nodig collega’s en bedrijven wijst op gemaakte afspraken. Het CDA denkt dat dit niet kan met iemand van buiten de gemeente.
Reclamemast
Al een paar keer worden de inkomsten voor een reclamemast begroot en bij het resultaat als tegenvaller opgenomen omdat de mast er nog niet is. Het CDA stelt voor deze post pas weer als inkomst in de begroting op te nemen zodra de mast er ook daadwerkelijk is. Of kunnen we verwachten dat in de tweede helft van 2013 ondernemend Staphorst zich alsnog kan uiten langs de snelweg?
Bibliotheek
Met enige regelmaat hebben we gevraagd naar de voortgang van de bibliotheekontwikkelingen. Het antwoord was vooral dat we een broedende kip niet moesten storen. Inmiddels is de kip uitgebroed en hebben we vernomen dat in Rouveen op korte termijn een boekenverplaatsing plaats zal vinden. In de begroting zal dat een besparing op de bibliotheek opleveren maar daartegenover staat een tegenvaller vanwege het wegvallen van de huur over het pand dat nu leeg komt te staan. Maar dit zat er al enige tijd aan te komen, we nemen aan dat inmiddels ook over een bestemming van dit bebouw gebroed wordt. Graag horen wat hiervan de status is.
Scholen
Het onderhoud van scholen gaat over naar de schoolbesturen. In de kadernota geeft u aan problemen te zien in de exploitatie van te groot gebouwde scholen. Maar is dat geen koudwatervrees? Over het algemeen verkeren de scholen in goede staat, het CDA vindt dat deze transitie de gemeente geen extra geld moet kosten. Onze vraag is wel of die goede staat van onderhoud voor alle scholen geldt. Wordt een conditiemeting, een nulmeting uitgevoerd? Hebben de scholen inzicht in het onderhoud en kennis van een meerjaren onderhoudsplanning?
Station
We praten al een aantal jaren over een station of beter gezegd een treinhalte. Wanneer er voldoende reizigers zijn, lijkt er een redelijke mogelijkheid te zijn dat dit werkelijkheid kan worden. Als raad hebben we er ook regelmatig informatie over ontvangen en wat van gevonden. In deze kadernota wordt voor het eerst een bedrag opgenomen voor de ontwikkeling van de stationsomgeving. Het gaat nu om een substantieel bedrag en is nu dus eigenlijk voor het eerst dat we er echt iets van kunnen en moeten vinden. Hiermee instemmen is dus eigenlijk ook instemmen met de komst van een halte wanneer dat door de spoorwegen partners ook positief beoordeeld wordt. Het CDA staat positief tegenover een eventuele spoorhalte.
Bestuursbudget
Met enige regelmaat krijgt de raad voorstellen voor kleine zaken, onderzoekjes en dergelijke die eigenlijk zonder tussenkomst van de raad door het college afgehandeld horen te worden. Omdat het college hiervoor geen budget heeft, komt het met voorstellen naar de raad met alle discussies van dien. Die discussies zijn logisch, want als we ergens mee in moeten stemmen, willen we ook weten waar het voor is. Een mooi voorbeeld zijn de leges bij ingewikkelde ontwikkelingsplannen. Om dit op te starten en uit te werken was budget nodig, maar de raad was niet overtuigd of begreep het niet. Later werd meer duidelijk waar het om ging en volgde alsnog instemming. Het CDA is voorstander van het opnemen van een bestuursbudget voor het college wat per onderwerp gemaximeerd moet worden. Dit zijn geen extra uitgaven, maar anders geraamd en zullen verantwoord moeten worden in de bestuursrapportage. Het maakt het werken voor zowel college als raad eenvoudiger.