Zijn onze ambtenaren integer?
Fractievoorzitter Jacob Spiker heeft tijdens het debat over dit rapport het volgende gezegd:
Fraude bij bedrijf X, zo begint een lokale TV zender haar nieuwsuitzending. Een verslaggever is in gesprek met een toeleverancier die vindt dat hij ten onrechte een klus heeft gemist bij bedrijf X.. De verslaggever luistert naar de ongelukkige ondernemer die een groot werk naar zijn buurbedrijf Y ziet gaan waarmee hij geen vriendschappelijke band onderhoudt. Afspraken worden niet nagekomen omdat een werknemer het karwei gunt aan buurbedrijf Y, eigendom van zijn broer. De verslaggever vraagt buur ondernemer Y om een reactie, maar die wil niet reageren. De zender besluit het nieuws wel te brengen. De directeur bestuurder van bedrijf X reageert geschrokken en kondigt een onderzoek aan. Hij vraagt zijn bedrijfsleider uit te zoeken wat er is gebeurt en of zijn medewerkers betrouwbaar en integer zijn.
Vanavond hebben we het over een dergelijk scenario, maar nu is de gemeente partij en een overheidsinstantie ligt meer onder een vergrootglas en heeft een andere verantwoordelijkheid. Dat u net als die ondernemer eerst een intern onderzoek heeft laten doen is volstrekt normaal en logisch. U hebt daar kritiek op gehad maar dat is niet terecht. Natuurlijk ga je eerst zelf uitzoeken of er iets mis is. U heeft vervolgens besloten een externe toets uit te laten voeren.
De beschuldiging die in de uitzendingen genoemd zijn, zijn fors te noemen: misstanden bij de gemeente Staphorst, fraude, plichtsverzuim en misleiding door ambtenaren, werkzaam bij de gemeente Staphorst. Kortom, onze ambtenaren zijn volgens de bron niet integer. Dat is nogal wat! Dat er beter gecommuniceerd kan worden, mee eens. Dat procedures soms te lang duren, mee eens. We hebben dat de voorgaande periode ook voortdurend geroepen. Om die reden heeft de raad ook een artikel 213a onderzoek in voorbereiding wat voortvloeit uit het coalitie akkoord. Dat is iets anders dan dat ambtenaren bewust en met opzet, willens en wetens, burgers benadelen of andere bevoordelen. Wij geloven daar niet in!
De casussen die in het rapport genoemd zijn, allen onderdeel van berichtgeving in de media, hebben gemeen dat er in alle gevallen de buren geen vrienden meer zijn. Daarvoor zullen ongetwijfeld begrijpelijke redenen zijn. De gemeente heeft in alle gevallen met beide partijen te maken. Dan kunnen wij ons voorstellen dat het voor ambtenaren en bestuur verdraaid lastig is, de juiste beslissingen te nemen. Het is niet in alle gevallen zo, dat beleid één op één uitsluitsel geeft voor de vraagstukken. En dat het dan langer duurt dan eigenlijk hoort, kunnen we ons wel voorstellen maar het mag niet. Maar als er een goede reden is dat een procedure langer duurt dan de termijn die er voor staat, dan moet dat wel gecommuniceerd worden. Overigens is ‘we hebben ook nog veel ander werk liggen’, geen goede reden.
In enkele casussen wordt gevraagd om handhaving. Soms terecht, maar wel lastig omdat er verschillende belangen zijn. Het onderzoek geeft terecht aan dat handhaving vaak niet leidt tot betere verhoudingen. Wij denken wel dat wanneer in voorkomende gevallen sneller handhavend wordt opgetreden, wel wat gedoe kan worden voorkomen.
Wel of niet goed gedaan, de gemeente heeft in alle gevallen veel tijd en energie stoken in het bij elkaar brengen van de verschillende partijen. Dat is helaas niet altijd gelukt. We kunnen ons de vraag wel stellen hoever de gemeente moet gaan in het bemiddelen van geschillen. Maar wanneer bijvoorbeeld mediaton bij kan dragen een knelpunt op te lossen, moeten we daar als gemeente wel voor open staan.
De rode draad in het rapport en de externe toets is een gebrek aan rolvastheid van de verschillende bestuurs- en uitvoerende afdelingen. Dan gaan wij er maar vanuit dat de rol van de ambtenaren wel vast is. Wellicht valt op de uitvoering van het werk iets aan te merken, maar ze zullen niet de rol van wethouder of raadslid op zich nemen. Is mijn conclusie dan juist dat of college of raad of beide hun rol niet goed invullen of ingevuld hebben? Met andere woorden, de rol van ambtenaren op zich genomen hebben? Zijn er regelmatig verwachtingen gewekt door raadsleden die niet waargemaakt konden worden? En dezelfde vraag, maar dan met betrekking tot het college: zijn er regelmatig verwachtingen gewekt door wethouders die niet waargemaakt konden worden? En als dat het geval is, waren die verwachtingen dan echt niet reëel of kregen deze bestuurders of raadsleden onvoldoende ondersteuning van de andere echelons? Voelen ambtenaren zich onvoldoende gesteund voor het college of is het andersom, voelt het college zich onvoldoende ondersteund door het ambtelijk apparaat? Antwoord: klopt, maar moet verder uitgediept worden in een werkgroep die de rolvastheid duidelijker in beeld gaat brengen. Antwoord is niet helemaal naar tevredenheid, maar er komt duidelijkheid over. Voor ons is het overigens wel aardig bekend hoe het in het verleden ging. Vooral op gebied van RO deden raadsleden en wethouder min of meer toezeggingen, niet om een probleem op te lossen, maar wel dat ze hun best zouden doen enz. Vaak tegen regels in, maar wel met de beste bedoelingen. Maar daardoor gaat het dus juist mis omdat burgers dan valse hoop krijgen.
De externe onderzoeker heeft ook interviews gehouden, waren bij de geïnterviewden ook wethouders, oud wethouders, raadsleden of oud raadsleden? Antwoord: ja
In het rapport worden een aantal verbetervoorstellen gedaan. Sommige zijn wel bijzonder omdat ze zo logisch zijn, dat we zouden kunnen verwachten dat deze al lang vanzelfsprekend waren. Ik haal er een paar uit:
Rolvastheid: We moeten met elkaar de dialoog aan gaan, een klimaat creëren waarbij rolonzuiverheid geminimaliseerd wordt enz. Het doel begrijpen we, maar het moet toch echt vanuit de verschillende betrokkenen komen.Tijdig besluiten nemen: vanzelfsprekend.Deugdelijke ruimtelijke ordening: een belangrijk deel van de casussen komt voort uit RO zaken. Goed dat we dat nu inzichtelijk maken en verbeteren met het artikel 213a onderzoek. Dat is door de raad geïnitieerd en door het college opgepakt. Een aanspreekpunt: erg belangrijk. Dit aanspreekpunt zal ook alerts in de organisatie uit moeten zetten zodat termijnen gehaald worden enz.Managen van verwachtingen: misschien wel de belangrijkste. Door vooraf duidelijk te zijn, ook als iets niet kan, beperken we ontevredenheid. Dit onderwerp is eigenlijk ook van toepassing op de rolvastheid. Wanneer we als volksvertegenwoordiger in het dorp met burgers of organisaties spreken, moeten we duidelijk zijn over onze rol en geen hoge verwachtingen wekken.
Het college heeft een eigen onderzoek gedaan en dat laten toetsen door de voorzitter van de rekenkamercommissie van Zwolle. Deze externe onderzoeker schrijft in zijn aanbevelingen:
Deze second opinion is een externe toets geweest op het feitenonderzoek. Deze onderzoeken zijn beperkt gebleven tot de gemeentelijke organisatie. Indien de raad meer burgers wil horen of meer casussen wil onderzoeken, kan de raad een raadsonderzoek, een raadsenquête of een extern onderzoek laten doen. De voorzitter van de rekenkamer Zwolle concludeert dat gezien de uitkomsten van het feitenonderzoek, de second opinion en de kosten en het tijdsbeslag dat hiermee gemoeid zal zijn, het niet de aanbeveling krijgt zo’n onderzoek uit te voeren, maar zegt hij erbij, het wel expliciet te overwegen. Stel dat we dat wel willen, dan moeten we zeer goed voor ogen hebben wat we willen bereiken!
2e termijn:
Wij hebben in dit onderzoek aanbevelingen meegekregen. Het college heeft besloten:Deze aanbevelingen over te nemen, zijn we blij mee.Er wordt samen met ons en ambtenaren gewerkt aan rolzuiverheid.Voor complexe plannen komt een case-manager. Voor de in het onderzoek genoemde betrokkenen wordt de gelegenheid geboden tot het inschakelen van een case manager uit een buurgemeente.
Daarnaast loopt een artikel 213a onderzoek dat als uitkomst moet hebben dat R.O. procedures sneller gaan, minder onderzoeken voor de aanvragers moeten opleveren enz. Wij vinden het veel belangrijker om dit op te volgen. Vooruit te kijken en hiermee het vertrouwen terug te winnen door te laten zien dat het beter kan en beter gaat. Dit vinden wij veel belangrijker dan een nieuw onderzoek naar andere zaken die gespeeld hebben. Dat kost tijd en moeite en gaat ten koste van nieuwe aanvragen. We moeten vertrouwen terug winnen door te laten zien dat het in de praktijk beter gaat.