Opening ALV CDA provincie Utrecht: don't look up?!

“Don’t look up?!”

Opening ALV CDA provincie Utrecht op 23 juni 2022 door voorzitter Jacco van der Tak

Recent hebben wij de film: “Don’t look up” gekeken. Het verhaal gaat over een grote komeet die op de aarde af komt en hoe mensen daarop reageren. Wetenschappers ontdekken deze komeet, maar vinden geen gewillig oor. Ontkenning, relativering, vertrouwen op technologie, etc. waren de reflexen in deze film. Er werd verschil gecreëerd. Geen optimistisch beeld over hoe we kunnen reageren op existentieel gevaar. In deze film kijken mensen niet omhoog. Niet het gevaar recht in de ogen om vervolgens vanuit urgentie samen te handelen om zo mogelijk schade te voorkomen, maar naar beneden. Ze kijken weg.

Het is maar een film. En toch. 

Herkennen we er ook niet iets van in onze zoekende samenleving vandaag? In ons eigen leven? Van dat ontkennen, die verwarring, de korte termijn gerichtheid en dat “ik” belangrijker is als “wij”. Die “ik”, die individu, die steeds meer maximaliseert, steeds meer consumeert en steeds meer vrijheid neemt. Als we daar wat langer over nadenken dan is dat best gek. Want, samenwerking en verbinding zijn in onze geschiedenis altijd nodig geweest om problemen op te lossen, nieuwe oplossingen te vinden, etc. Om een stap verder te komen. Bovendien, verbinding tot de ander verrijkt je leven en draagt bij aan gemeenschapszin. Zo logisch, maar ergens ook zo ver weg. In onze verwarrende tijden worstelen we met samenwerken en verbinden. Een paar concrete voorbeelden van de grote vraagstukken vandaag:

• De Coronacrisis leidde niet automatisch tot meer solidariteit tussen mensen. Eerder werd de samenhang minder. Iedereen in zijn eigen bubbel. Dat belooft nog wat, want COVID-19 hebben we niet definitief achter ons gelaten zo lijkt het. 
• De vrede in Europa is verstoord door de brute inval van Rusland in Oekraïne en de verhoudingen in de wereld staan op scherp. Laten we daarbij ook de rol van China niet uit het oog verliezen. Autocratische krachten laten zich gelden. Vrede tussen volken en tussen mensen is geen rustig bezit en geen vanzelfsprekendheid.
• Produceren is duur geworden door onder meer hoge energieprijzen en onze koopkracht (in bijzonder voor de middengroepen en lage inkomens) is erop achteruitgegaan door hoge inflatie. Wat zal het najaar brengen als de effecten van de energiesancties pas echt zullen blijken en productieverstoringen, bijvoorbeeld in de voedselketen of vanwege het ontbreken van voldoende personeel, kunnen optreden. Verdelen we de lasten hiervan goed? 
• Ons klimaat wordt nog steeds warmer, maar de transitie naar duurzame energie is niet zomaar gemaakt. Nog los van de geopolitieke aspecten. Kan iedereen hierin mee en krijgen we de curve naar beneden?
• En natuurlijk het stikstofvraagstuk dat aan de ene kant grote onzekerheid geeft voor boeren en hun gezinnen. Geen goed perspectief biedt voor agrarisch ondernemerschap en de sociale samenhang in tal van gebieden onder druk kan zetten. En anderzijds, we hebben ook te maken met problemen in onze natuur, kwaliteit van de bodem en ons water. De top-down benadering van het Kabinet helpt niet voor goede lokale processen van samenwerking. Wat heeft dit ons te zeggen in het licht van “samenwerken en verbinden”?
• Ook de democratische rechtsstaat staat onder druk. De politiek worstelt in een sterk gefragmenteerd landschap. De uitvoering van veel zaken is bij de letterlijke betekenis van wetten en regels zeer complex geworden. Een overbelaste democratie, zoals Ruud Lubbers zou zeggen. Gevolg is dat zaken bij de rechter gedeponeerd worden, met opnieuw overbelasting tot gevolg. In onze democratische rechtsstaat lijkt de juridische weg dé weg te zijn geworden om zaken te normeren of te begrenzen in plaats van via samenwerking en parlementaire besluitvorming. 
• En dichterbij. In onze provincie, ik zeg wel eens: “Nederland in het klein aan het IJsselmeer”, liggen stad en platteland bij elkaar om de hoek. Zien we ook niet hier een toenemende spanning? Overbruggen we ook hier tegenstellingen?

Zomaar wat voorbeelden van wat er speelt en op ons afkomt. Het zijn grote vragen en vraagstukken in onze verwarrende tijd. Een wat somber beeld. Gaat er dan niks meer goed? Zeker wel. Denk aan het relatieve hoge niveau van welzijn en de lage werkloosheid. Maar, vaak gaat het met “ik” goed, maar met “wij” wat minder. Alles lijkt vandaag ook wel een crisis, die om een doortastende crises-aanpak vraagt, maar alle ontwikkelingen bij elkaar opgeteld, maken dat er pas echt sprake is van een crisis. Een crisis van het systeem, van de manier waarop we leven. Als we dit negeren, als we deze “samenlevingscrisis” niet recht aankijken moeten we zorgen hebben over onze toekomst. Grote antwoorden zijn nodig. Geen doorschuiven naar de toekomst, maar keuzes. Onze zoektocht hiernaar vraagt om een gezamenlijke inspanning. Om een betrokken houding van burgers, bedrijven en overheden. 

Hoe hiermee om te gaan vanuit het CDA? De vorig jaar gepresenteerde agenda Van Zwol spreekt over: “het opnieuw vormgeven van solidariteit”. Moedige politiek om de coöperatieve krachten in onze samenleving aan te spreken en samen antwoorden te formuleren. Antwoorden waarbij oude waarden ons leiden: publieke gerechtigheid, solidariteit, gespreide verantwoordelijkheid en rentmeesterschap. Het zijn uitgangspunten om richting te geven en om perspectief te kunnen bieden voor de mensen in ons land, onze provincie, onze stad of ons dorp. Door verschil te verbinden tussen “staat” en “straat”. Door verschil te verbinden tussen mensen. Om talent te kunnen laten groeien en te beschermen wat kwetsbaar is. Geen richting die voorbij gaat mensen, over de hoofden van mensen heen, maar door samen in dialoog te gaan. Als dienstbare overheid die samenwerking faciliteert en waar nodig helpt en beschermd. Dat vraagt ook om volksvertegenwoordigers en bestuurders die midden in de samenleving staan. Die in staat zijn te verbinden en via samenwerking elke dag een stukje van het vraagstuk aan te pakken. Verschil maken door verschil te verbinden. Dat is het waardethema van onze tijd. Een waardethema dat dichtbij ons Christendemocratische denken ligt en het “zijn” van onze politieke vereniging. 

Tot slot, grote vragen moeten stevige antwoorden krijgen. We kunnen niet anders. We moeten omhoog kijken. Maar niks menselijks is ons vreemd. Iets wat zo groot is kan ook belemmeren. Het is té groot. Om die reden sluit ik af met een wijs advies. Met een citaat van Titus Brandsma. “Onze tijd vraagt niet om bang zijn, maar om doen wat we kunnen, op de plek waar we geplaatst zijn en te beginnen met die ene naaste die voor ons staat." 

Groot denken en klein doen. 

(Noot: gesproken tekst op 23 juni 2022 is geldige tekst)

Foto: Bastiaan Essers