Over licht en donker
Wat is dat toch met de negende november? Zoveel cruciale momenten in de Europese geschiedenis speelden zich op die datum af.
In 1938 vond de kristalnacht plaats, het moment waarop zelfs de grootste voorstanders van een appeasement politiek (van toegeven aan de wensen van Hitler) gingen inzien wat de werkelijke gevaren van het nationaal-socialisme waren. Wat volgde waren de zwartste jaren uit de Europese geschiedenis.
Maar ook het grootste lichtpunt, de val van de Berlijnse Muur, speelde zich op 9 november af, in 1989. “Nu groeit weer naar elkaar toe wat bij elkaar hoort”, sprak Willy Brandt over de Duitse en Europese eenwording. Het was een tijd van ongekend optimisme: het geloof dat alle landen op weg waren naar een samenleving gebaseerd op dezelfde waarden van rechtsstaat en democratie.
Dat gevoel is al een tijd verdwenen. Inmiddels ligt ook in Europa de nadruk eerder op wat ons scheidt dan op wat ons bindt. En vervolgens dreigt ook onze trouwste bondgenoot, de Verenigde Staten, zich terug te trekken achter de eigen grenzen. Want op 9 november 2016 werden we in Europa wakker met het nieuws dat Donald Trump de 45ste Amerikaanse President wordt. Los van persoonlijke voorkeur, duidelijk is dat dit de relatie tussen Europa en de VS minder overzichtelijk en minder zeker maakt.
En dit gebeurt op het moment dat Europa zelf door een diep dal gaat. De Brexit was een harde klap, die de discussie over nut en noodzaak van de Europese Unie weer heeft aangewakkerd. Europa is de meest veilige en welvarende plek op deze wereld, maar dat zou je niet zeggen wanneer je mensen op straat spreekt of de televisie aan zet. De gevaren die zich rondom Europa afspelen en steeds dichterbij lijken te komen, wekken angst en onzekerheid op. Europa is aan alle kanten omringd door onzekerheid en conflicten. Dit is dus zeker niet het moment om ons als Europese landen tegen elkaar uit elkaar te laten spelen. Juist nu moeten we elkaar vasthouden.
Men vraagt zich af of wij de nationale grenzen moeten sluiten maar eist tegelijkertijd een sterk optreden van Europa op tal van terreinen. De spanningsboog is groot tussen enerzijds de kritiek op het functioneren van de Unie en anderzijds de wens van veel mensen voor meer Europese daadkracht op grote onderwerpen, zoals een eerlijke economie, de strijd tegen terrorisme en het tegengaan van klimaatverandering.
Overigens is een deel van de kritiek op het functioneren van Europa begrijpelijk en terecht en moet de EU zelf ook veranderen. Het antwoord van de EU op grote vragen zoals de vluchtelingencrisis schiet tekort, ondanks de vooruitgang die er wel degelijk is geboekt. Denk bijvoorbeeld aan de gezamenlijke kustwacht ter bescherming van de Europese Zuid- en Oostgrens.
De tegenstelling tussen kritiek en veeleisendheid mag er niet toe leiden dat we verlamd raken, dat we stil komen te staan. Hoe moeilijk de keuze van de Britten ook is, hoe zwaar de onderhandelingen rond het handelsverdrag met Canada of hoe complex de ratificatie van het Oekraïne-akkoord, we moeten antwoorden blijven geven op die terreinen waar één land alleen zijn burgers geen oplossingen kan bieden.
De hele EU tot zondebok bombarderen en het samenwerkingsverband afbreken is eveneens een gevaarlijke route. Het klinkt lekker simpel, maar ook zonder de EU zijn de problemen niet als bij een wonder verdwenen. Een eerlijk en duidelijk asielbeleid begint bij voorkeur in de regio of aan Europa’s buitengrens in plaats van pas in Venlo. Betere bescherming van onze industrie tegen Chinese dumping was met Nederland alleen niet gelukt: andere landen dwongen Mark Rutte dit najaar om zwaardere anti-dumping-maatregelen te accepteren nadat hij zich hier lang tegen had verzet. Om nog maar te zwijgen van aandacht voor onze landbouw: die komt eerder uit Brussel en Parijs dan uit het Ministerie in Den Haag.
Daarnaast zijn voor ons land de voordelen van een interne markt ongekend. Waar wij ons sterk tegen verzetten is dat we het onszelf soms moeilijker maken dan het is. Bijvoorbeeld omdat Nederland Europese regels nog altijd ingewikkelder maakt dan nodig. Gelukkig is de EU meer dan een markt en beperkt haar aandacht zich niet alleen tot de grote steden. Een leefbaar platteland staat voor de Europese Volkspartij hoog op de agenda. Natuurlijk is er nog veel werk te doen. Maar laten we ook onze zegeningen tellen. We hebben voordeel van de Interne Markt en Europese fondsen. Maar nog veel belangrijker is dat we samen sterker staan tegenover de grote uitdagingen die op ons afkomen. De EU is een instrument om hier beter mee om te kunnen gaan.
Juist nu velen het toch al kwetsbare Europa als een dankbare zondebok zien vergt het moed om je nek uit te steken voor Europese samenwerking. De EU is geen abstract instituut waartegen je naar believen kunt schoppen zonder het kapot te maken. Europa, dat zijn we zelf. Onze ministers zitten er aan tafel, met instructies van de Tweede Kamer, en ook het Europees Parlement kijkt en beslist mee. Onze geschiedenis laat zien dat Europa in staat is tot verwoestende verdeeldheid en donkerheid maar ook tot samenwerking die ons meer laat zijn dan de som van de delen. Werken aan het licht om het donker voor te blijven, dat is onze gezamenlijke opdracht, ook 2017.
Namens alle vijf CDA Europarlementariërs wens ik u allen een zalig en gezegend kerstfeest en een gelukkig nieuwjaar!