Bijdrage Frank van den Heuvel

Twee bewegingen wil ik hier bespreken. Onlangs sprak oud-minister van Buitenlandse Zaken en oud-NAVO-Secretaris-Generaal Jaap de Hoop Scheffer voor een gezelschap over de geopolitiek van vandaag. Hij vertelde van en over de Zuid-Chinese zee tot Irak en van de Oekraïne tot The House of Commons. Hij gaf aan dat we meer, politieke en financiële, aandacht moeten hebben voor defensie en veiligheid. Hij noemde drie, niet rationele, aspecten, die van belang zijn in het kader van de internationale politiek. Het gaat om de ‘personal narrative’ van de politiek leider, ‘events’ en ‘all politics is local’. Hij gaf aan dat President Poetin in Rusland erfenis van het oude Russische Rijk, inclusief oude grenzen, macht en positie, voor ogen heeft. De drijfveren van Poetin en het schilderij met een portret van tsaar Nicolaas I dat in het Kremlin hangt. De tsaar die de grenzen medio 19e eeuw vastlegde. Zo zijn er ook de persoonlijke verhalen van de Duitse kanselier Merkel uit de DDR achter het niet vrije IJzeren Gordijn. Daarom wil ze het schaffen voor de vluchtelingen. Zo hebben Sarkozy, Erdogan, Bush en Obama ook hun eigen verhaal en geschiedenis. Van de Britse oud-premier MacMillan is de bekende uitspraak dat er maar één ding is dat de politiek maakt of breekt: ‘events, my dear boy, events’, zei hij als antwoord naar een journalist op de vraag wat de politieke koers bepaalt. En inderdaad van de val van de Muur tot 9/11 en van de Arabische Lente tot MH17 zijn de events die de koers bepalen. Tot slot All politics is local. Of, om het meer in deze tijd van campagnes te zeggen: wat politici ook doen in het verre buitenland: de kiezer thuis stemt en bepaalt je politieke lot. Dat betekent dat het buitenland en de acties van de politicus aldaar altijd relevantie zullen hebben voor het thuisfront. En als je dat verwaarloost (Churchill werd in 1945, ondanks de overwinning op Hitler, niet herkozen), dan dwaalt je (her)verkiezing weg. Wilders voelt perfect deze nabijheid, deze dichtbij huis-benadering aan. Nu hebben Britse politici te maken met het districtenstelsel, waardoor de lokale politiek is ingebakken, maar ook onze politici kijken steeds naar de lokale situatie en zullen nooit afzeggen voor werkbezoek nummer7 of Groningen debat nummer 15 omdat deze problematiek hun kiezers direct raakt. Directer dan wel of geen tweestatenoplossing in Israël/ Palestijnse Gebieden. Punt van aandacht voor iedere politicus dat aan de keukentafel de keuze gemaakt wordt.

Een ander punt is het fenomeen ‘Middenpartijen’. Doordat politieke partijen zich positioneren als middenpartijen, stimuleren ze radicalisering aan de flanken en kunnen populistische partijen groot worden. De Volkskrant 24/6: ‘Middenpartijen (D66, VVD, PvdA, CDA) reageren geschokt op Brexit’. Waarom laten voorheen grote volkspartijen zich opsluiten in het midden? Hiermee verspelen ze alle ruimte om meer uitgesproken meningen in een politieke partij te deradicaliseren en uiteindelijk een evenwichtiger samenleving te creëren. Zeker het CDA en de PvdA moeten dit niet laten gebeuren. Het CDA en de PvdA zijn van oudsher volkspartijen, politieke partijen die een achterban hebben die uit brede lagen van de bevolking komt; uit alle ‘klassen’. Het zijn zogenaamde ‘catch all’ partijen. Het idee van de ‘the big tent’ waar iedereen past en zijn rol heeft. Een volkspartij is dus het tegenovergestelde van een one issue-partij, die één belang of één bevolkingsgroep voorop stelt. Dat onderscheidt het CDA van de meer elitaire partijen als Groen Links en D66, van lokale partijen en zeker ook van de PVV. Een volkspartij heeft, in tegenstelling tot een middenpartij, vleugels, links en rechts, en is daar niet bang voor. Deze vleugels zijn een bron van ideeën en voeden de partij, waardoor, inderdaad, standpunten gematigd worden en breed gedragen. Aan de voorkant, waardoor radicalisering gehoord en gesmoord wordt. Binnen een volkspartij zijn partijgenoten met elkaar in gesprek, ook als het wat extremer is, maar uiteindelijk zijn ze wel lid van dezelfde partij. De rechtsbuiten van een volkspartij krijgt profiel door de linksbuiten. Zo is de Brabantse achterban van de SP de linkervleugel van de oude KVP. Dat het CDA en de PvdA deze rol van volkspartij de afgelopen jaren hebben laten liggen is een gemiste kans met grote gevolgen. Een middenpartij maakt zichzelf nodeloos klein, ingesloten en daarmee zwakker en samengeperst. Middenpartijen sluiten mensen buiten, zodat ze hun eigen partij beginnen of laten zich meeslepen door populistische politici, die hiermee een forum en achterban krijgen. Een goed functionerende volkspartij is anders: fijnmazig in de samenleving en maakt populistische partijen overbodig. Of, om het scherper te zeggen, wanneer het CDA zijn positie als volkspartij waargemaakt had, dan waren de nu aanwezige populistische bewegingen nooit op deze schaal ontstaan. En als ik kijk naar de grote aantallen mensen in gebieden waar voorheen het CDA hoog scoorde, dan is een gemiste kans dat we als CDA deze mensen niet hebben kunnen behouden. Mensen die voorheen CDA stemden en nu PVV, zijn en blijven onze mensen. In Oostenrijk bij de presidentsverkiezingen hebben grote volkspartijen, sociaal- en christendemocraten, het laten liggen met een geradicaliseerde tweestrijd om het presidentschap tussen populistisch rechts en de Groenen.

Terug naar het onderwerp van vandaag: EU of Europa en de rol van politieke partijen. Juist ook als we spreken over de Europese Unie en Europa is het belangrijk dat de partijen die geschokt zijn over de Brexit-uitslag, oog hebben voor de mensen, voor wie de Europese integratie, het verre Brussel, allemaal te snel gegaan is. En de meeste mensen in Nederland die kritisch zijn naar de EU zijn niet anti-Europa. Ze willen alleen een ander tempo, andere accenten en, bovenal, ook aandacht voor hun zorgen; dichterbij huis. Het is niet terecht al deze mensen weg te zetten als ‘PVV-light’. Voor de volkspartijen, en zeker ook het CDA, is het belangrijk oog te hebben voor de ideeën én de mensen, ook onze mensen, die kritisch zijn naar Brussel en die we als middenpartij buitengesloten hebben, maar als volkspartij moeten omarmen. 

Frank van den Heuvel