Het CDA staat voor duidelijkheid, rust en perspectief

Vrijdag 11 november - MIDDELBURG - Vandaag wordt de begroting 2023 en de najaarsnota behandeld. Fractievoorzitter Hannie Kool-Blokland doet het woord namens de CDA Statenfractie Zeeland.

Je steentje bijdragen aan een betere wereld

Energiearmoede, inflatie, stijgende prijzen voor de dagelijkse boodschappen, geen woning kunnen vinden, bestaansonzekerheid, een ongewisse toekomst, van je leven, je bedrijf,   bijvoorbeeld de bakker die niet meer de energienota kan betalen. Hier hebben we mee te maken en hier moeten we als provincie – waar dat mogelijk is – ons steentje bijdragen aan een verbetering. Sommige dingen liggen bij de EU, de Rijksoverheid, of bij gemeenten, andere onderwerpen liggen op het bordje van de provincie. We kunnen ook niet verder met zo’n grote onzekerheid voor het bestaan.   Mensen willen duidelijkheid, rust, perspectief en kansen om te kunnen werken en leven.

Daarom wil het CDA stilstaan bij een paar grote thema’s waar wij als provincie het verschil in willen gaan maken, wij, als CDA en als Provinciale Staten van Zeeland. Dan gaat het over wonen, energie en landbouw/natuur/stikstof. Daarnaast willen we ook stilstaan bij een aantal moties die we eerder hebben ingediend, maar waar we nog echt uitvoering van willen zien.

En als laatste vragen we aandacht voor enkele andere zaken die ook om onze aandacht schreeuwen. Uiteraard sluiten we af met opmerkingen over de begroting van 2023.

Wonen

Voor Zeeland is het woonaanbod van 16.500 nieuwbouwwoningen een goed en stevig bod en als het er meer kunnen worden, dan zullen wij de eerste zijn die dat zullen ondersteunen.   Ook hier weer volgens de Zeeuwse aanpak: van overleg met de gemeenten, goed luisteren naar de woonbehoefte van de inwoners van Zeeland, dus niet alleen voor ouderen, maar ook voor jongeren, seizoenarbeiders en inderdaad, ook inzetten op het verbeteren van de bestaande woonvoorraad. Wij vertrouwen dat zeker aan de gedeputeerde toe, maar willen uiteraard nauw betrokken zijn en richting geven in de uitwerking van de woonafspraken.

• Hoe staat het met de eerder aangenomen motie over CPO (collectief privaat opdrachtgeverschap)? We moeten alles wat kan bijdragen benutten! Ieder initiatief uit de markt is de ondersteuning waard.
• Eerder hebben we een motie aangenomen over huisvesting van seizoensarbeiders. Hoe staat het met de uitvoering?    
• We dienen hierbij een motie in om het begrip Hamsterhuren te onderzoeken en te bezien of dat toepasbaar is in Zeeland. Mensen die eerst huren en vervolgens een deel van die huursom mogen inbrengen bij de aankoop.

Energie

We staan voor enorme transities. Door de oorlog in de Oekraïne is het duidelijk dat we veel sneller het gebruik van onze bestaande fossiele grondstoffen moeten verminderen en moeten koersen op hernieuwbare bronnen. De huidige situatie heeft vooral heel pijnlijk de Europese afhankelijkheid van fossiele energie & grondstoffen uit Rusland blootgelegd. Ook omdat we onze oude schoenen (het fossiele energiesysteem) veel te makkelijk weggooien (denk aan te weinig investeringen in het winnen van olie, gas e.d. zeker ook in de westerse wereld, zie in Nederland het voorbeeld van stoppen met gaswinning in Groningen, maar ook bijvoorbeeld olie- en gaswinning in de Noordzee en andere kleine velden waar we veel meer uit kunnen halen dan we nu doen), voordat we nieuwe (energiesysteem grotendeels draaiend op duurzame energie) schoenen hebben.

Voor alle huishoudens moet de transitie naar hernieuwbare energiebronnen mogelijk worden.

We roepen GS op om meer gebruik te gaan maken van energienetwerken/energiecoöperaties. Juist groepen bewoners die samen een nieuwe vorm   van samenwerking willen toepassen, moeten ondersteuning krijgen. Maar nog steeds blijft de eerste stap het besparen van energie: niet gebruikte energie hoeft immers ook niet opgewekt & betaald te worden. Dus besparing is de eerste en gemakkelijkste stap. Wij vragen GS om dit met alle kracht te ondersteunen. Want iedere grote transitie begint met de eerste kleine stappen.

We dienen dan hierbij een motie in om het MKB en de instellingen te ondersteunen in het beheersbaar houden van hun energierekening en de stap te maken naar een verduurzaming van hun bedrijf of instelling.

• Te onderzoeken op welke manier een energiefonds (bijvoorbeeld gevoed vanuit investeringsagenda en/of de algemene reserve, aangevuld met externe financiers zoals banken)   en in samenwerking met Impuls Zeeland ingericht kan worden waarin bijvoorbeeld gekeken wordt naar   energiecoaches en een programma als SOS Dockwize of het extra inzetten op duurzaamheidsleningen tegen 0% rente.

We beseffen dat dit slechts een stap is in de hulp bij de grote problematiek van bestaande armoede, inflatie en de zorgen om de energierekening. Dit zijn maatregelen die de provincie Zeeland kan treffen, in aanvulling op die van het Rijk.

En dan telt iedere stap. Hiermee willen we een steentje bijdragen. Het is niet het vele dat goed is, maar het goede is veel.

• Hoe staat het met de eerder aangenomen motie voor buurtbatterijen ten behoeve van een aantal bedrijven op het bedrijventerrein? Een verdere pilot zou zeer goed zijn om uiteindelijk dit breder te kunnen gaan uitrollen. Dit is een zeer belangrijke stap die we in de RES 2.0 Zeeland-breed zouden willen vertalen.

We vragen specifiek aandacht voor het energie intensieve MKB. We noemden al het voorbeeld van de bakker, maar ook de koelers, de fruittelers met de koelcellen, de transportsector, zwembaden, ijsbanen, verblijfsrecreatie, de (kleinere) kassentuinbouw enz. Velen komen juist nu in de problemen of moeten gedwongen hun deuren sluiten, omdat ze bovenop de hoge energieprijzen, nu moeten beginnen   met de   uitgestelde belastingbetaling uit de Coronacrisis. Denk ook aan de hoge grondstofprijzen, de inflatie, hetgeen ondernemers terugzien in hogere inkoopprijzen en hogere transportkosten.   Ook de stijgende lonen – overigens voor de werknemers zelf een positief punt – is voor de ondernemers een extra last. Dat alles bij elkaar is voor sommige midden- en kleinbedrijven te veel.

• Wij vragen GS om in navolging van de in Zeeland opgerichte teams voor stimulering van de arbeidsmarkt, ook teams op te richten voor energiebesparing en energieadvies. Deze vliegende energiedokters kunnen veel bedrijven helpen.
• Wellicht is dit ook een in te zetten instrument voor de diverse energiecoöperaties in Zeeland. Hulp en advies zijn hard welkom. Wat vindt GS hiervan?

Het CDA vraagt ook om een lobby voor de grote bedrijven‘i.v.m. in het bijzonder de gevolgen van de energiecrisis voor deze bedrijven’. Dit zullen we op Europees niveau moeten aankaarten, want de Nederlandse bedrijven verdienen het om een gelijk speelveld te hebben. Deze week wordt er in de Tweede Kamer over de (verduurzaming van) de industrie in Nederland gesproken.

Zie: Kamer bezorgd over vergroening van de industrie | Politiek | AD.nl

Zie voor de CDA-inbreng: Bontenbal: 8 aanbevelingen ter verduurzaming van de industrie (cda.nl) en Microsoft Word - 20221108 Maak van de maatwerkafspraken een succes[24].docx (d14uo0i7wmc99w.cloudfront.net)

Ook grote bedrijven lijden onder noodzakelijke productiebeperking wegens de hoge energieprijzen in Europa.   Neem Yara Sluiskil, dat door de vermindering van de productie ook de WarmCo₂ niet meer kan garanderen en de tuinders in de problemen zouden kunnen komen. Achter grote bedrijven hangt een hele keten van kleinere bedrijven die leveren aan of afhankelijk zijn van die grote bedrijven.

Zeeuws-Vlaamse tuinders krijgen ongelijk: Rechter wijst dwangsom van 60 miljoen euro af | Zeeuws-Vlaanderen | pzc.nl     

• Zeeland heeft bijna 60 miljoen toegekend gekregen uit het Just Transition Fund voor verduurzaming van de industrie in Zeeuws Vlaanderen. Dit bedrag is volledig voor Zeeuws-Vlaanderen/Vlissingen-Oost en is reeds eind 2020 toegekend, Er is behoorlijk wat tijd nodig geweest om die regeling verder in te vullen en af te stemmen met de Europese Commissie. Wij vragen de gedeputeerde hoe het staat met de volgende stap in de uitvoering: Hoever is de Europese Commissie in de goedkeuring en wanneer kunnen we verwachten dat de JFT-subsidieregeling wordt opengesteld. In deze tijd komt dit als geroepen!

En dan de plannen voor levensduurverlenging van de kerncentrale. Bekend is dat het CDA daar een voorstander van is. Schone energie, met een betrouwbare centrale, die onder de grootste veiligheidsnormen door kan gaan met produceren. Dat is onze insteek. We roepen het Rijk op om vooral goed naar Zeeland te kijken als het gaat om locaties voor nieuwe kernenergie. Wij kunnen leveren! We hebben de kennis en de infrastructuur. Bij de Voorjaarsnota hebben we daar al op ingezet, met onze motie om in Zeeland het Kenniscluster Nucleaire Energie te vestigen.

• We vragen GS dan ook een update over de stand van zaken van de gesprekken.
• Ook vragen we GS   aan de slag te gaan met de uitvoering van die motie.

Daarbij zal de inbreng van Zeeland er ook op gericht zijn om de energieinfrastructuur op een goede en passende wijze in Zeeland te laten landen.

 Het CDA vraag aandacht voor het feit dat het energienetwerk moet passen bij de kernkwaliteiten van het Zeeuwse landschap. Daarom is het goed te beseffen dat de grote energiebehoefte van de bedrijven uitgangspunt is voor de productie. Elektrificatie van de bedrijven levert een dermate grote vraag naar elektriciteit op, dat de extra opwekking vooral voor dat doel benut kan worden. Dat kan de netwerkstructuur bepalen.

Landbouw, natuur, stikstof en visserij

We moeten geen tegenstelling krijgen/maken tussen stad en platteland. Het grote risico in het huidige debat over stikstof in de agrarische sector is dat er nu alleen gekeken wordt naar één sector. Dat kan en mag niet. Het met een vingertje wijzen dat een ander maar moet veranderen, is funest. Er is een oud Chinees spreekwoord dat zegt: als je wil dat een ander over de brug naar nou toekomt, moet je niet staan schreeuwen aan de kant, maar je moet zelf de brug oplopen om de weg gezamenlijk te gaan.

We moeten als samenleving ook zelf aan de bak. We moeten ieder een deel van de last dragen en niet alleen de oplossing bij het platteland neerleggen.

• Het CDA heeft al vaker aandacht gevraagd voor een verduurzaming en een milieuverbetering op het platteland: Voor de vele gebouwen met asbestdaken wil het CDA nog steeds: asbest eraf en zonnepanelen erop, met tegelijkertijd isolerende maatregelen. De provincie antwoordde eerder dat dit op het bordje van het Rijk zou liggen, terwijl het Rijk aangeeft wel te willen, maar tegengehouden wordt omdat de provincies niet willen.
• Wij roepen de gedeputeerde nu op om uitvoering te geven aan deze eerder aangenomen motie. Het moet toch niet zo zijn dat deze zo belangrijke ontwikkeling wordt tegengehouden omdat de ene overheid zich achter de andere overheid verschuilt. Dit is nu echt een grote verbetering voor de leefbaarheid van het platteland, waarbij je niet één stap zet, maar drie tegelijk!

• We dienen hierbij ook een motie in over een vreemde eend in de bijt, beter gezegd,   een vreemd beest in Zeeland, de wolf. Die willen we niet in Zeeland hebben. We vragen bij het Rijk aan te dringen op het beheer van de wolvenpopulatie in gebieden met vee, en om bij het Rijk opnieuw aan te dringen om zich in Europa in te zetten voor een lagere beschermingsstatus van de wolf.

Voor wat betreft het stikstofvraagstuk, weet het CDA heel goed dat de noodzaak tot vermindering van de stikstofemissie groot is en dat dit zeer ingrijpend is. We spreken agrariërs veel en we horen de zorgen van de sector. En we horen ook dat veel mensen beseffen dat de noodzakelijke transitie van ons allemaal een verandering zal gaan vragen. Dat willen we steeds benadrukken: schuif niet alles af op de boeren, maar we moeten allemaal aan de bak: in verkeer en vervoer, in industrie, scheepvaart, luchtvaart. De insteek van Zeeland om de opdracht in combinatie met de klimaatadaptatie en de andere grote transities op te pakken, ondersteunen we van harte.   

PFAS blijft voor het CDA een grote zorg. We hebben niet kunnen voorkomen dat het vervuilde water de Hedwige in wordt gelaten. Dat betreuren wij zeer. De minister had volgens haar eigen beleid beter enkele jaren kunnen wachten, want zelf gaf ze al aan dat alle gegevens erop wijzen dat langzamerhand het water schoner wordt door alle maatregelen. Jammer. De minister mag best vaker haar oren te luister leggen bij Zeeland.   Onze hoop is echter wel gevestigd op de twee coördinatoren, Van Duijn en De Hoog. Ook voor wat betreft de uitvoering van onze motie van juni om stappen te zetten naar een nieuw Schone Schelde Verdrag, dat normen stelt over het terugdringen van de vervuiling van de Westerschelde.

Cultuur

Hierbij wil het CDA uitspreken blij te zijn dat de themamusea en de stoomtrein Goes-Borssele ondersteund worden met de nodige middelen. Eerder hebben we al opgemerkt dat staatssecretaris Uslu in haar Hoofdlijnenbrief 2022 de kern van cultuur omschrijft als: “Cultuur is van wezenlijk belang voor onze samenleving, het brengt mensen bij elkaar, daagt uit en biedt nieuwe perspectieven. Zonder cultuur ontbreken inspiratie, plezier en verbinding.”

Dat hebben we in Zeeland nodig, als we hier veel werk te doen hebben, goed willen wonen en een goed leefklimaat hebben.

We vragen GS om volgend jaar goed en uitgebreid stil te staan bij het feit dat Zeeland 70 jaar geleden is getroffen door de Watersnoodramp in 1953. Deze belangrijke gebeurtenis, is in het Zeeuwse DNA verankerd geraakt.

Wellicht ook een idee dat de provincie samen met Rijkswaterstaat een voorstel gaat doen om de Oosterscheldekering en de andere Deltawerken aan te merken als UNESCO werelderfgoed. Het is in onze ogen een omissie dat dit niet al lang is gebeurd. Deze markante waterstaatkundige werken verdienen die kwalificatie voluit.

De Deltawerken zijn opgenomen in de Canon van Nederland onder de datum van 1 februari 1953, met het onderwerp ‘De watersnood, het gevaar van het water’.

Van oudsher staan Nederlandse waterbouwkundige werken internationaal in de belangstelling. Nederlandse kennis op het gebied van waterbouw is een belangrijk exportproduct. Toch hebben de Deltawerken nooit internationale erkenning in de vorm van benoeming tot UNESCO werelderfgoed gekregen.

• Het jeugdtv-programma Klokhuis van de NTR besteedde in 2019 aandacht aan het gebouwde werelderfgoed in Nederland en riep jongeren op zelf bouwwerken te nomineren. Op de Klokhuis Werelderfgoeddag, 26 september 2019, werd de Oosterscheldekering tot winnaar uitgeroepen. Begin 2022 werd een nieuw lesprogramma voor scholieren over werelderfgoed gelanceerd.
• In 2013 werden de Deltawerken door de Internationale Federatie van Ingenieursbureaus (FIDIC) uitgeroepen tot 1 van de 5 belangrijkste waterbouwprojecten ter wereld van de afgelopen 100 jaar.
• In 1994 werden de Deltawerken samen met de Zuiderzeewerken door de ‘American Society of Civil Engineers’ uitgeroepen tot een van de ‘Seven Wonders’ van de moderne wereld, ter ere van de grootste civieltechnische prestaties van de 20e eeuw.

Financiën

We willen GS complimenteren met het degelijke financiële beleid. De investeringsagenda is gevuld en kan benut worden voor ontwikkelingen. De reserves zijn gevuld, de weerstandsnorm is zeer goed en de risicobuffer zit op een prima percentage. Het is goed om wat ruimte te hebben om de moeilijke tijd het hoofd te kunnen bieden. En tegelijk is voor het komende jaar besloten om geen inflatiecorrectie toe te passen op de motorrijtuigenbelasting.   Die wens hadden we in de Voorjaarsnota geuit. Dank aan GS dat die wens vervuld is. Ook dit helpt weer een beetje om de financiële problemen voor de inwoners van Zeeland te beteugelen.

Het CDA weet dat er grote veranderingen in de provinciale financiën op stapel staan: de herijking van het provinciefonds, het vervallen van de motorrijtuigenbelasting waarvoor er een nieuwe basis voor belastingheffing gevonden moet worden. Dat zijn grote onzekerheden. Daarom is het goed dat er nu een degelijke en wellicht ietwat conservatieve begroting voorligt. Maar er is ook nog ruimte voor de ondersteuning van de inwoners van Zeeland in de door ons gevraagde en de door GS voorgestelde maatregelen.

Wij wensen het college van Gedeputeerden en de CdK veel wijsheid toe bij het leiden van het Zeeuwse vlaggenschip door deze tijden. Wij ondersteunen de gekozen lijn in de begroting en in de Najaarsnota en we wensen GS alle succes toe bij de uitvoering.