Over de jaarrekening: Besturen met een boodschap van hoop

Vrijdag 7 juni - MIDDELBURG - Tijdens de behandeling van de jaarstukken in de Provinciale Staten van Zeeland heeft het CDA een vurig pleidooi gehouden voor een aanpak die gericht is op hoop en gezamenlijke verantwoordelijkheid. CDA-fractievoorzitter Hannie Kool-Blokland benadrukte het belang van samenlevingen die teruggaan van ‘ik’ naar ‘wij’ en riep op tot het versterken van onderlinge betrokkenheid en solidariteit.

In haar betoog verwees Hannie Kool-Blokland naar het recente CBS-rapport ‘De stand van het land’, dat waarschuwde voor uitdagingen op het gebied van stroomvoorziening, zorg en overheidsfunctioneren. "De zekerheden van vroeger zijn niet meer vanzelfsprekend," aldus Hannie. "Het is cruciaal dat we als samenleving naar elkaar omzien en niet de tegenstellingen aanwakkeren."

De toespraak behandelde vier kernonderwerpen: energietransitie, infrastructuur en mobiliteit, stikstof en de agrarische sector, en economie en leefbaarheid. Het CDA drong aan op maatregelen zoals ondergrondse aanleg van stroomkabels, verbetering van fietsinfrastructuur, ondersteuning voor PAS-melders en duurzame initiatieven in de landbouw. Daarbij werd het belang van een nieuwe impuls voor Zeeland Seaports en een hernieuwde inzet op cultuur, zoals de erfgoeddeal en de verbinding van de Scheldeoever, onderstreept.

Met deze oproep voor gezamenlijke verantwoordelijkheid en hoopvolle initiatieven wil het CDA een breed draagvlak creëren voor de noodzakelijke veranderingen en het behoud van een gezonde en welvarende provincie.

Besturen met een boodschap van hoop

Samenlevingen moeten terug van ‘ik’ naar ‘wij’, en het begint bij ons, bij ieder van ons. Als we niet onverschillig zijn en ons net zo druk maken om het welzijn van anderen als om het welzijn van onszelf, dan beginnen we de wereld te veranderen. Dat is de boodschap van hoop. Dit geeft Henri Bontenbal ons steeds mee. En dat is nu precies waar het om gaat: ook bij ons in de provincie, ook bij het Rijk, ook in alle gemeenten.

Het recente CBS-rapport aan de Tweede Kamer ‘De stand van het land’ concludeert dat het niet vanzelfsprekend is dat we straks genoeg stroom, zorg en een goed functionerende overheid hebben. Water uit de kraan, zorg voor wie dat nodig heeft en kinderen die het beter hebben dan hun ouders, waren lang een vanzelfsprekendheid. Maar nu niet meer. De zekerheden staan onder druk, de stabiliteit in de samenleving en in de politiek zijn minder groot. Dat betekent wat voor ons handelen.

Dat betekent dus dat we naar elkaar moeten omzien en zeker niet de tegenstellingen in de samenleving aanwakkeren. We moeten er voor elkaar zijn en met elkaar kunnen wij de toekomst aan. Deze woorden van Henri Bontenbal willen we ook in de provincie toepassen.

Juist dit is wat we ook in de provincie doen en moeten blijven doen: horen wat de zorgen en wat de mooie dingen van bewoners en bedrijven zijn:

• We spreken met de mensen in Borssele waar windparken op zee aanlanden & plannen zijn voor nog veel meer grote energieprojecten en waar ze een grote zorg over hun directe leefomgeving hebben.
• We spreken bedrijven, die zorgen hebben over de netcongestie, zodat hun uitbreidings- en/of verduurzamingsplannen in de koelkast komen te staan.
• We spreken agrariërs die zorgen hebben over hun toekomst
• We spreken natuurorganisaties die zien hoe de natuur achteruit gaat.
• We spreken burgers die zorgen hebben over hun gezondheid, zoals bijvoorbeeld over PFAS.

En we spreken ook veel burgers en bedrijven over hun vreugden, hun dromen, hun genoegen om in Zeeland te wonen, te genieten van onze mooie natuur en te kunnen werken in prachtige bedrijven, vaak familiebedrijven.

Dit is ook wat we in het coalitieakkoord Met Zeeland, Voor Zeeland hebben uitgesproken.

In deze bijdrage willen we ons concentreren op vier belangrijke onderwerpen: energietransitie, infrastructuur & mobiliteit, en natuurlijk het ons bekende onderwerp stikstof in relatie tot de agrarische sector en de natuur. En tot slot: economie en leefbaarheid – daar hoort wat ons betreft ook cultuur onder.

Besturen willen we doen met een boodschap van hoop.

Het Rijk legt grote onderwerpen bij ons als provincie: energietransitie, klimaatadaptatie, stikstofbeleid, woningbouw, ruimtelijke vraagstukken. Het Rijk heeft zich ook uitgesproken dat het tot nu toe veel te veel naar de Randstadbubbel heeft gekeken. In “Elke regio telt” wordt uitgesproken dat die nauwe blik niet goed is voor Nederland. Juist alle regio’s moeten meedoen, juist daar moet meer focus worden gelegd. Dat maakt Nederland beter. En Zeeland heeft heel veel te bieden, zeker in de energietransitie, zeker in hoe we hier omgaan met elkaar. In de Voorjaarsnota spreekt het College zich dan ook uit: We zien openingen voor een nieuwe manier van omgaan bij het Rijk met de Regio’s.

Energietransitie

Het CDA vindt de transitie naar duurzame opwekking een essentieel onderdeel van hoe wij met de aarde willen omgaan: niet als mensen die alles opmaken, maar als rentmeesters die een gezonde en goed in balans zijnde aarde willen doorgeven aan volgende generaties. Gezond, niet vervuild. Daarentegen zien wij wel de grote impact van alle benodigde infrastructuur voor de gewenste energietransitie. De wintrackmasten beloofden mooie dunne elementen te zijn die weinig zicht opeisen. In werkelijkheid zijn ze veel meer en nadrukkelijker in het oog springend dan de oude vakwerkmasten. We willen het Zeeuwse landschap wel mooi houden.

We roepen TenneT dan ook op om niet alleen de kosten te kijken, maar ook naar de lange termijn te kijken. Dus: zoveel mogelijk ondergronds aanleggen en netoptimalisatie toe te passen. We roepen GS op om nadrukkelijk aandacht te vragen voor die kabeloptimalisatie, een onderzoek waar TenneT nu net mee start, om meer en grotere vermogens over de kabels te laten lopen. En een oproep van zorg van het CDA: zorg dat TenneT bij de aanleg van de 380 kV-verbinding Zeeuws-Vlaanderen ondergronds gaat!

Mede als uitvoering van onze motie (van 11-11-2022) over verduurzaming van onder meer het mkb, zet de provincie zich daar hard voor in. Bijvoorbeeld middels de ondernemerstour die in het teken staat van energie, RES 2.0 en verduurzaming en het recent gelanceerde Portaal Toekomstbestendig Ondernemen Zeeland. De CDA-fractie is blij met al deze initiatieven en ziet uit naar het vervolgonderzoek naar een energie- en transitiefonds (zoals beschreven in de GS-brief van 8 mei jl.) dat de energietransitie & verduurzaming van/in Zeeland verder kan stimuleren.

Infrastructuur en mobiliteit

De aanpassing van de Deltaweg moet meer veiligheid bieden. Dat is voor het CDA het allerbelangrijkste uitgangspunt. Uiteraard kijken we allemaal naar de grote bottleneck op termijn: de Zeelandbrug.

Het CDA vindt dit een dusdanig belangrijke infrastructuur dat het Rijk hierin moet participeren. Graag roepen we de gedeputeerde op om hierin stappen te zetten.

Tegelijkertijd vragen we meer en intensiever aandacht voor de grote vervangingsvraagstukken op infrastructureel gebied. De oplossing ligt voor het CDA niet in een steeds verdergaande verlaging van de snelheid, maar in een goede inrichting van de weg. We weten dat Zeeland bijzonder is omdat we zulke grote afstanden hebben, een groot grondgebied. We kunnen niet doorgaan met de snelheid van de grote wegen afschalen naar 80 km/u of zelfs naar 60 km/u. De wegen moeten veilig ingericht zijn, zodat 80 km/u of op enkele grote wegen 100 km/u gehandhaafd kan blijven. Daarom dienen we de motie van de VVD mede in.

Ook in het kader van veiligheid vragen we aandacht voor meer en bredere aparte fietspaden langs provinciale wegen, en overleg met het waterschap voor de wegen die daar beheerd worden. Het CDA roept op om meer en bredere fietspaden aan te leggen en bestaande fietsinfrastructuur te herzien op het zeer sterk toegenomen gebruik van fietspaden door elektrische fietsen en fatbikes. Daarbij hoort ook de uitbreiding van de fietslaadstations.

We houden de natuur mooi, maar verpesten die tegelijkertijd met alle rode lichten van de windmolens. Het CDA wil dat bedrijven de transpondergestuurde verlichting van de windmolens ook daadwerkelijk benutten. Nu staan veel windmolens permanent aan en houden zij het rode licht. Het antwoord van GS op onze art 44 vragen was voor het CDA teleurstellend. De provincie controleert kennelijk niet op het daadwerkelijk benutten van de transpondertechniek.

Wat gaat de gedeputeerde hiermee doen?

Stikstof, natuur en boeren

Dan zoet water. U weet dat is al jaren een prioriteit van het CDA. Met name het gebrek er aan voor landbouw en natuur. Nu lijkt het soms alsof het dan vooral over een gebrek aan voldoende aanvoer gaat. Maar het gaat echt om andere zaken. De vele regen van afgelopen tijd (totaal in tegenstelling met dezelfde periode vorig jaar toen het zo droog was) laat ons zien dat we het vooral over een goed en robuust watersysteem hebben. Sloten, watergangen, opvangbekkens en meer. Daarnaast gaat het zeker ook om water wat we hebben zoveel mogelijk te hergebruiken. Als fractie waren we op bezoek bijvoorbeeld bij VAM WaterTech. Maar we zouden ook Pure Blue kunnen noemen of Colsen. Zeeuwse bedrijven die voortdurend bezig zijn met het ontwikkelen van zuiveringstechnieken. Er is zoveel zoet water dat de industrie of wijzelf gebruiken, wat hergebruikt kan worden, zodat dat een enorme hoeveelheid schoon zoet water oplevert als we daarin investeren. Of nog verdergaand: de industrie afhalen van zoetwatergebruik. Geen motie, maar wel de dringende oproep de voortgang van het Zeeuws Deltaplan Zoet Water te versnellen. We zien daartoe een goede aanzet in de Voorjaarsnota, maar we verwachten meer richting het volgende jaar. 

PAS-melders

De discussie rondom stikstof doen we heel regelmatig in de commissie. Dus focus ik nu vooral op de PAS-melders. Een kwetsbare groep in onzekerheid. Deze groep krijgt aandacht - maar er is nog geen oplossing. We roepen het College op niet langer af te wachten. Het Rijk levert niet. Er is weliswaar hoop dat het nieuwe kabinet normering en wetgeving gaat aanpassen, maar wij denken dat er al meer mogelijk is, zonder dat dat toekomstige ontwikkelingen in de weg staat. Daarbij denken wij aan het project Colsen, mestvergisting en groengasproductie in Zeeuws-Vlaanderen. Een dringende oproep aan het College om hier de energie niet te laten wegvloeien, maar meer vliegen in één klap te slaan. 

We dienen hiertoe een motie in: Generaal Pardon Pasmelders

Bij Groningen zagen we hoe fout het was als het Rijk zijn ogen sloot voor de zorgen van de mensen, bij de toeslagen zagen we dat en nu zien we het bij het ontoereikende stikstofbeleid opnieuw. Zeeland krijgt verreweg te weinig geld voor de Koplopersmaatregel, hoe kun je burgers dan nog geloofwaardig in de ogen kijken? We moeten er als provincie voor zorgen dat de goede wil die er is in onder meer de landbouw niet kapot gemaakt wordt door de steeds vertragende bureaucratie.

Wat betreft de Zeeuwse Bosvisie roept het CDA op om de kansen te benutten voor aanleg van bos vanuit het Regioplan Gebiedsinvesteringen Netten op Zee.

Houd de Westerschelde zoveel mogelijk natuurlijk. Dat betekent geen verdere verdieping, tractaat of niet. We hebben ons verplicht om de haven van Antwerpen bereikbaar te houden. Dat deden we in 1839. Toen waren er geen containerreuzen met een diepgang van 17 meter+ in beeld. We hebben tot nu toe uitvoering gegeven. Genoeg is genoeg. We gaan niet weer opnieuw een gebied ontpolderen. Dit is nu wat het is. We dienen geen motie in, want in de brief van GS die op 12 juni geagendeerd staat, zien we dat GS ook dit standpunt heeft ingenomen. Dus wij sluiten hierbij aan met de krachtige oproep om geen verdere verdieping meer toe te staan.

Bij veel woningbouwprojecten of uitbreidingsprojecten hebben we een watertoets/klimaattoets. We willen dat daar vooraf wordt nagedacht over het faciliteren van allerlei beestjes, insecten en andere kleine dieren die in het gebied een plek moeten houden. We zullen dit aanmerken voor de discussie aanpassing omgevingsvergunning en zullen de discussie hierover voeren in de A- of B-lijst.

Over de RUD willen we opmerken dat volgend jaar beslissend is om te komen tot een robuuste RUD. We roepen al onze collega-volksvertegenwoordigers in de gemeenten op om samen te zorgen dat de RUD in Zeeland blijft: krachtig, sterk genoeg voor de vele taken en voor de toekomstige ontwikkelingen. De samenwerking met gemeenten, provincie en waterschap moet goed worden opgepakt. De RUD is gevormd in Zeeland – Made In Zeeland – en dat willen we graag zo houden!

Wonen, economie, leefbaarheid en cultuur

Woningbouw is een onderwerp waar de CDA-fractie bij eerdere algemene beschouwingen al veel over heeft gezegd. En we constateren voortgang. Dat horen we ook van gemeenten en bouwers. En tegelijk, gaat het snel genoeg? We denken van niet. Eerder dienden we een motie in over de versnellingstafels. Onze vraag aan de gedeputeerde is: gaat dat nu snel genoeg? Zijn er voldoende tafels? Worden belangen doorbroken? Mag de markt creatief zijn? Dit alles iszo nodig. Voor onze jongeren, voor onze arbeidsmarkt en ook voor het oplossen van het asielvraagstuk. 

Onlangs werd bekend dat de economie in Nederland in het eerste kwartaal met 0,1% is gekrompen. De forse krimp van industrie vormt een belangrijke verklaring voor dit slechte bbp-cijfer. Onze (energie-intensieve) industrie heeft geen gelijk speelveld t.o.v. bijvoorbeeld België, Duitsland en Frankrijk. Denk aan de hoge Nederlandse elektriciteitsprijs, de fors stijgende netwerkkosten en de gevolgen van (verdere aanscherping van) unilateraal Nederlands energie- en klimaatbeleid. Deelt het College onze zorgen hierover en wil het College samen met de sector optrekken om te komen tot een gelijker speelveld voor onze industrie?

Het huidige, demissionaire kabinet wil de internationaal concurrerende industrie graag in Nederland behouden en hanteert het uitgangspunt: liever groen hier, dan grijs elders. Met groene industriepolitiek, zoals de maatwerkafspraken, wordt hier invulling aangegeven, al is de voortgang van de maatwerkafspraken helaas nog beperkt. Voor Zeeland zijn deze echter van groot belang, niet alleen voor Dow, Yara en Zeeland Refinery zelf, maar ook voor het brede MKB en de brede welvaart. In het hoofdlijnenakkoord worden de maatwerkafspraken doorgezet en wordt bezien of ‘de maatwerkaanpak kan worden uitgebreid voor bijvoorbeeld nieuwe of regionale bedrijven en technologieën, die een bijdrage kunnen leveren aan de transitie.’ Vraag aan de gedeputeerde is of hij weet wat dit voor Zeeland betekent?  

Verduurzaming is uiteraard ook van groot belang voor familiebedrijven, net als digitalisering en begeleiding bij opvolgingsproblematiek. Mooi dat de provincie hier nu een pilot voor mogelijk maakt, dat zijn concrete uitwerkingen van wat wij met onze eerder aangenomen motie over Familiebedrijven wilden bereiken.

Het CDA staat ook positief in de voorstellen in de Voorjaarsnota om de financiering van Trade en Innovate voort te zetten in de jaren ’25 t/m ’27. In juni ’21 hebben wij een motie ingediend om dat te bewerkstelligen (voor de periode t/m heden) en het is goed dat Impuls Zeeland dit belangrijke werk voor Zeeuwse bedrijven/ondernemers ook de komende jaren voort kan zetten!

We zullen hier nu niet uitgebreid ingaan op kernenergie en SMR’s. Daar speken we volgende week bij de bespreking van de RES 2.0 en Energievisie over.

Het CDA ondersteunt van harte de ontwikkeling van de Strategische positionering Zeeland/Merkorganisatie Zeeland. Wij hebben het belang hiervan de afgelopen jaren altijd sterk onderschreven. Een vervolg wordt nu gegeven aan Shaping the future delta en in het najaar gaat een groep Koplopers (zowel bedrijven, overheden als kennisinstellingen) deze merkorganisatie opzetten. Vraag aan de gedeputeerde: krijgt PS het Koersdocument nog toegestuurd?

Voor het leefbaarheidsfonds zou het CDA op korte termijn graag goede voorstellen willen zien. In ons provinciaal fonds zouden we de menselijke kant willen benadrukken. Kan hiermee eenzaamheid van ouderen en jonge mensen worden bestreden? Kunnen jongeren hiermee meer en beter in sociale netwerken worden betrokken?

Het CDA is verheugd om in de Voorjaarsnota €2 miljoen extra te zien voor de instandhouding van het Zeeuws erfgoed. We hoeven niet per se van alle soorten erfgoed een motie te maken, al mag dat natuurlijk wel. We zien vooral graag de integrale voorstellen van het college tegemoet: voor boerderijen, kerken, molens, waterstaatkundig erfgoed, stadspoorten, varend erfgoed en noem maar op. Het CDA wil dit graag integraal en uitgewerkt zien in een nota. We zijn blij met de steun voor de vijf themamusea en vragen ook aandacht voor incidentele aanvragen van kleinere musea om bijvoorbeeld een extra tentoonstelling te kunnen bieden. Juist die breedte is mooi en belangrijk voor de bevolking.

Tot slot

We zien dat Zeeland kortere tijd financieel scherp aan de wind moet zeilen. Dat willen we gaan doen! Maar wel vanuit de verwachting dat we daarmee een goede en solide basis van onze financiën houden zodat we lange termijn met en voor onze burgers kunnen werken aan goede leefbaarheid, goed wonen en werken.