Interview met raadslid Irene van der Plas over de Omgevingswet

In alle vluchtigheid die de politiek soms eigen is schiet het er weleens doorheen, maar de invoering van de Omgevingswet (naar verwachting in juli 2022) betekent een enorme verandering voor iedereen als het gaat om de invulling van onze leefomgeving. Vicefractievoorzitter en woordvoerder Irene van der Plas mocht samen met de gemeentelijke programmamanager Omgevingswet, aan het digitale magazine 'Kwartslag' vertellen hoe het voortraject in Katwijk eruit ziet en hoe "we het in Katwijk samen doen". Tekst: Laura Tejedor (Osage).

In Katwijk doen ze het samen

De gemeente Katwijk is - net als alle andere Nederlandse gemeenten - druk bezig met de voorbereidingen op de invoering van de Omgevingswet. We spraken Irene van der Plas (raadslid en namens haar partij woordvoerder rondom de Omgevingswet) en Wouter de Boer (programmamanager Omgevingswet) over hun aanpak. Ze steken gelijk van wal over onderwerpen die zij belangrijk vinden: de samenleving betrekken, goede ondersteuning van inwoners en ondernemers en begrijpelijk communiceren.

Samen aan tafel
Wouter: “We zijn er eigenlijk al 6 jaar mee bezig: samen zoeken naar de kansen van de Omgevingswet. De laatste 2 jaar doen we dat onder het motto ‘Samen aan tafel’. Want samen zoeken naar mogelijkheden is de essentie. Hoe zorg je er nou voor dat je van ‘nee tenzij’ naar ‘ja mits’ komt? Wat zijn de mogelijkheden om dingen anders te doen dan je tot nu toe gedaan hebt? Natuurlijk zijn er de formele besluiten geweest, maar we hebben vooral geprobeerd samen dingen uit te zoeken. Vaak in een spelvorm. De dilemma’s komen dan vanzelf aan bod. En dan kun je het met elkaar bespreken.”

Irene: “Als raad hebben we ook diverse oefensessies meegemaakt. Je komt dan echt met elkaar in gesprek over veranderingen, intenties, werkwijzen en rollen. Zo’n sessie dwingt je om als raadslid even je politieke pet af te doen en te proeven en voelen wat de Omgevingswet gaat betekenen.”

"Samen zoeken naar mogelijkheden is de essentie."

Een samenhangende aanpak van leren, oefenen en doen met de Omgevingswet waarbij we vaak ook letterlijk samen aan tafel zitten. Samen met medewerkers. Samen met gemeenteraadsleden. Samen met ketenpartners. Samen met partijen uit de Katwijkse samenleving.

De rol van de raad
Irene: “In 2017 hebben we in de raad een ambitiekader vastgesteld. Dat kader is de basis voor al onze beslissingen. De raad krijgt een andere rol, we gaan veel meer sturen op hoofdlijnen. Dat is een belangrijke rol in het continue proces van monitoren en bijstellen.”

Wouter: “De raad zorgt voor kaders en beoordeelt of we nog binnen die kaders aan het werk zijn. Het ambitiekader wordt bij elke raadsbijeenkomst over de Omgevingswet weer aangehaald. Als programmamanager ben ik best trots dat onze gemeenteraad zich steeds laat meenemen, meedoet aan de oefensessies en kijkt hoe we ervoor staan aan de hand van dat kader. De besluiten zijn daardoor consistent.”

Zichtbaarheid
Wouter: “We hebben een programmaorganisatie ingericht met verschillende ontwikkelingslijnen. We willen steeds kleine, maar zichtbare stappen maken. Dat pakken we agile aan. Daar komt ook visueel management bij kijken. We hebben een plek in het gebouw waar we de voortgang op de muren bijhouden. In die zin is het project ook zichtbaar in de organisatie."

"Onze instelling is: laten we samen gaan oefenen en proberen. Overal zit een sterke interactie in. De organisatie is breed betrokken. We zijn nu bijvoorbeeld bezig met het oefenen met een intaketafel en een omgevingstafel, en met het samen analyseren van de bruidsschat. Daarnaast hebben we 2 opleidingstrajecten: 1 rond het opstellen van een omgevingsplan. Dat hebben we modulair opgezet: in verschillende sessies leren de mensen hoe ze dat doen. En een ander traject richt zich op de vergunningverlening.”

Focus houden
Wouter: “Het oefenen gaat online wel minder makkelijk, dat was de afgelopen tijd een uitdaging. Dat de inwerkingtreding uitgesteld is, levert wel meer oefentijd op. Maar tegelijkertijd is het lastig om de focus te houden als de datum steeds verschuift. Het moet nu wel een keer gebeuren. Het echte leren gebeurt pas op het moment dat je het doet.”

Irene: “Vanuit de raad herken ik dat. Door het uitstel is het lastig het gevoel van focus en prioriteit vast te houden. Zeker omdat het om zo’n groot en complex onderwerp gaat. En volgend jaar komen er nieuwe raadsleden en dan moet je opnieuw investeren in kennis en inzicht. Maar gelukkig hebben we een goede basis neergezet om mee verder te gaan, waaronder een dynamische omgevingsvisie.”

Wouter: “We werken ook aan een goed transitieplan. Maar de kracht zit hem ook dan in het agile werken, dingen in beeld brengen en samen behapbare stappen nemen. Wat er nog moet gebeuren is letterlijk zichtbaar voor de nieuwe groep.”

Uitdagingen
Op de vraag wat de grootste uitdaging is, antwoordt Irene: “Er zijn er een heleboel! Maar een van de dingen heeft te maken met het cyclische proces. Bij monitoren, evalueren en bijstellen heb je objectieve criteria nodig. Dat vraagt om een cultuur die daarbij hoort. En dat vraagt ook wel iets van de politiek."

"Verder staan de financiële mogelijkheden door verschillende omstandigheden onder druk. We zullen de verwachtingen moeten gaan bijstellen. Maar ook: hoe landen de maatschappelijke uitdagingen die we hebben in de omgevingsplannen? Denk bijvoorbeeld aan de energietransitie.”

Wouter: “De ruimte om keuzes te maken is beperkt. Daar zit vooral de opgave in, denk ik. Ik zie met veel spanning de eerste omgevingsplannen tegemoet. Ik schat in dat we hetzelfde zullen moeten doen als de afgelopen periode: elkaar stapsgewijs meenemen en dilemma’s in een spelvorm oefenen. Samen uitzoeken hoe we ermee om kunnen gaan, voordat je een standpunt inneemt.”

"De essentie van de wet is het harde fysieke domein te verbinden met de sociale kant van de samenleving.”

Trots
Irene: “Ik ben supertrots op het hele proces rondom de omgevingsvisie. Dat is echt in samenwerking met de samenleving gebeurd. We zijn heel simpel begonnen door vragen te stellen aan mensen op straat. Dat heeft 8 doelstellingen en 4 ontwikkelstrategieën opgeleverd. De visie is als hamerstuk goedgekeurd door de raad. Dat geeft aan dat we elkaar op de inhoud echt gevonden hebben.”

Wouter: “Ik ben het meest trots op het feit dat we - ondanks een proces van al 6 jaar - er nog steeds de energie in weten te houden en dat het onderwerp in deze organisatie nog steeds actueel is. We hebben nu een heel goede uitgangspositie om er de komende jaren wat van te maken. Er is ook echt betrokkenheid van de raad en we hebben een wethouder die ervoor wil gaan. Dat wil niet zeggen dat het proces altijd even gemakkelijk verloopt. Er zijn best wel wat hobbels die we hebben moeten nemen.”

Kom het gemeentehuis uit!
Irene: "De nieuwe werkwijze vraagt een verandering in houding en gedrag. Vanuit de raad heb ik daar ook aandacht voor. Eerst konden medewerkers zich nog wel eens achter regels verschuilen, straks is dat anders. Samen zoeken naar mogelijkheden om ambities waar te maken.”

Wouter: “Ook dat gaat in kleine stapjes. Het vraagt ook iets van de organisatie. We moeten meer naar buiten gaan, wat je noemt outreachend werken. Ga met elkaar in gesprek over wat dat betekent.”

Irene: “Ja, ga op locatie kijken. Kom dat gemeentehuis uit! Ga samen aan de slag. In reacties van inwoners merk ik dat ook zij niet altijd weten waar ze de juiste mensen moeten vinden.”

Wouter: ”Dit is misschien wel belangrijkste uitdaging: hoe kunnen we in de geest van de Omgevingswet samen met inwoners buiten gaan kijken? Hier zijn we sterk naar op zoek. We zouden buiten een wandeling moeten maken en een gesprek aangaan met inwoners en ondernemers. Ook om te weten te komen hoe de fysieke leefomgeving werkt zoals die nu is ingericht. De essentie van de Omgevingwet is het harde fysieke domein te verbinden met de sociale kant van de samenleving.”