De kabinetsformatie
De zomervakantie is voor velen voorbij. Ook de onderhandelaars van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie zijn terug en weer begonnen aan de kabinetsformatie. De Haagse politici zitten al vijf maanden met elkaar aan tafel en ons land heeft al die maanden een niet volwaardig demissionair landsbestuur. De formatie is inmiddels hard op weg in elk geval de op één na langdurigste te worden van de naoorlogse geschiedenis. Actief beleid is kennelijk niet nodig. Stilstand in het beleid kost immers geen geld, maar levert juist geld op voor de schatkist. De onderhandelaars hebben de tijd en nemen zodoende alle tijd. Het draait nu vooral om de ethische vraagstukken en de knikkers: welke keuzes maken partijen binnen de schaarse middelen die ons land rijk is?
Wat vooral opvalt is de exclusieve beslotenheid van het beraad. De burger moet het doen met nietszeggende opmerkingen: dat partijen dichter bij elkaar zijn gekomen en het niet sneller kan, maar dat er wel een centimeter vooruitgang is. Deze woorden komen van ervaren politici die nog geen half jaar geleden in hun verkiezingscampagnes de absolute noodzaak van snel een ander beleid bepleitten.
Natuurlijk, de verkiezingsuitslag was een gecompliceerde. Met de uitkomst zijn minstens vier partijen vereist om tot een meerderheidscoalitie te komen. Het kwartet dat nu aan tafel zit is met het inruilen van GroenLinks voor de ChristenUnie bovendien anders samengesteld dan aan het begin van de formatie.
Toch mag dit, zoals laatst in een landelijk dagblad werd omschreven, geen Processie van Echternach worden. Deze metafoor wordt gebruikt om te illustreren hoe een proces onnodig traag of inefficiënt kan verlopen: drie stappen voor-, twee achteruit. Uit het verleden is bekend dat hoe meer tijd het vraagt een regeerakkoord in elkaar te zetten, hoe minder overtuigend het in de praktijk zal zijn. De formatieleer zegt dat elke dag meer onderhandelen een extra beslag legt op het onderlinge vertrouwen. Daar komt nog eens bij dat hoe vaster de afspraken in een regeerakkoord worden verpakt, hoe minder ruimte er straks zal zijn voor het parlement om hier nog wijzigingen in aan te brengen.
Het politieke landschap in ons land is zeer versnipperd. Dat zie je niet alleen bij gemeenteraden, maar ook landelijk. In de Tweede Kamer zitten nu dertien fracties. Wat zou het geweldig zijn om nu eindelijk eens een regeerakkoord op hoofdlijnen met respect voor dualisme samen te stellen. Wat nu dreigt is een zorgvuldig gedetailleerd concordaat dat alleen kan worden uitgevoerd bij de gratie van vier partijen die over een meerderheid van slechts één zetel beschikken. Een uiterst wankelijke positie, want één andersdenkende in een fractie en de meerderheid is weg. Voorbeelden te over de afgelopen periode.
Ondertussen blijft het gênant hoe de direct betrokkenen bij de formatie er het zwijgen toe doen of flauwe, nietszeggende opmerkingen maken over het verloop van de besprekingen. Zonder enige verantwoording naar de kiezers zijn de onderhandelaars al maanden met de stem van de kiezer, die zij begin dit jaar zo belangrijk vonden, aan de haal. De kiezer heeft nu het nakijken. Radiostilte is het devies dat door iedereen angstvallig wordt nageleefd. De extreme beslotenheid geeft aan dat transparantie een gunst is, een luxe en geen vereiste. Natuurlijk is volledige openbaarheid tijdens het proces niet mogelijk, maar het volledige gebrek aan inhoudelijke informatie is het andere uiterste en gaat in tegen alle democratische principes.
Het op 15 maart geschonken vertrouwen kan nauwelijks meer worden beschaamd.