Algemene Politieke Beschouwingen 2019: Altruïsme, ofwel onbaatzuchtigheid?
Altruïsme, ofwel onbaatzuchtigheid?
Het was wel even wennen, tijdens de afgelopen Algemene Politieke Beschouwingen. Terwijl partijen elkaar tijdens het belangrijkste debat van het jaar maar al te graag scherp onder vuur nemen en vliegen afvangen, was de stemming dit jaar opvallend mild. De verschillende partijen waren het op sommige punten zelfs gewoon met elkaar eens. Hoe zou dat komen? Waren onze politici ineens bevangen door een golf van altruïsme, ofwel onbaatzuchtigheid?
Natuurlijk zou dat kunnen, maar waarschijnlijker is toch dat de partijen de datum van 17 maart 2021 in het achterhoofd hebben: de verkiezingen voor de Tweede Kamer. Een aantal recente onderzoeken wijzen dezelfde kant op: wie de grootste partij wil worden, moet de gematigde kiezer aan zich weten te binden. En die gematigde kiezer heeft genoeg van ordinair geschreeuw, woeste reacties, persoonlijke aanvallen, vuige beledigingen en extreme standpunten. Enkele dagen na de Beschouwingen deed het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) onderzoek. Het SCP onderzoekt maandelijks de thermometer van de samenleving om te peilen wat er leeft. En wat bleek: Mensen maken zich zorgen over de polarisatie en over de verharding in politiek en maatschappij. Het draait niet alleen om materiele voorzieningen, maar ook om maatschappelijke rust. De meeste kiezers waardeerden dan ook de vriendelijke toon van de Kamerdebatten.
Het SCP constateerde tevens dat een grote groep kiezers zich verwaarloosd voelt in een tijd waarin alle aandacht uitgaat naar Gele Hesjes, anti-Zwarte Piet, of recent nu weer de discussie over de Gouden Eeuw. Het Amsterdam Museum heeft besloten het etiket niet langer te gebruiken als synoniem voor de 17de eeuw. Het ingeburgerde begrip dekt volgens het museum niet de ‘historische werkelijkheid’. De semipermanente tentoonstelling ‘Hollanders van de Gouden Eeuw’ in de Hermitage in Amsterdam gaat voortaan ‘Groepsportretten van de 17de eeuw’ heten. De ingrijpende aanpassing past in de brede discussie die in Nederland woedt over het koloniale verleden en de rijkdom die, vaak ten koste van anderen, is verkregen. Een veranderend gebruik van gevoelige terminologie is daarbij symptomatisch.
Ook de boeren hebben van zich laten horen. Ze voelen zich uitgestoten door de politiek en speelbal van de steeds veranderende regels. Zij vinden dat politici, media en activisten de laatste jaren een negatief beeld over boeren hebben geschetst en dat ze ten onrechte zijn neergezet als milieuvervuilers. Het voorstel van D66 om de veestapel te halveren vanwege de stikstofproblematiek was voor hen de druppel. Massaal togen zij met tractoren naar het Haagse Malieveld, ’s lands bekendste protestlocatie. Cultuurclashend en klossend op hun klompen namen zij het op voor de agrariërs en het boerenleven. Duizenden boeren zorgden voor een verkeerschaos en de langste file ooit. De boeren moeten de hele samenleving van goedkoop voedsel voorzien, maar naar begrip en waardering kunnen ze fluiten. De demonstratie werd een grote slag om de sympathie: Een statement maken en tegelijk de burger niet al te zeer tot last zijn. Hun imago wilden ze niet verpesten.
De uitsmijter deze maand kwam van minister Ingrid van Engelshoven (Emancipatie). Zij roept speelgoedfabrikanten op rolbevestigend speelgoed in hun collectie ‘onder de loep te nemen’. Ook tegenwoordig tonen advertenties voor speelgoed nog volop stereotypische rolmodellen, merkte ze op. ‘Meisjes zijn verzorgend, jongens zijn avontuurlijk’. De bewindsvrouw deed haar oproep nadat bekend was geworden dat in Franse speelgoedwinkels volgend jaar een einde komt aan de indeling jongens en meisjes. In folders kan dan ook niet meer per sekse worden geadverteerd. En winkelpersoneel mag ouders straks niet meer vragen: ‘Is het voor een jongen of een meisje?’ Verder gaat het bedrijfsleven speelgoed ontwikkelen dat niet discrimineert. In december 2018 sprak Van Engelshoven tijdens een TED-talk ook al over genderstereotypen. Volgens de minister komen vrouwen door genderstereotypen ongewild vast te zitten in parttime banen, kunnen ze zich niet meer persoonlijk en professioneel ontwikkelen en kunnen ze zelfs, door financiële afhankelijkheid, niet meer weg uit hun relatie als ze dat willen.
De bewindsvrouw werd onverwijld naar de Kamer geroepen om uitleg te geven. Daar leed zij pijnlijk decorumverlies. Zij zag over het hoofd dat de coalitiepartners zich niet voor haar wenste op te offeren. Een SGP-kamerlid constateerde een gebrek aan conceptuele fatsoen en vroeg snaaks of de minister haar tijd niet beter kon besteden. Coalitiepartner VVD merkte terecht op dat er niets staat over speelgoed in de Emancipatienota. De liberalen vinden dat eerst maar eens echt slagen moeten worden gemaakt op emancipatie als het gaat om financiële onafhankelijkheid van vrouwen en laat speelgoed over aan kinderen. Een PVV-Kamerlid deed de uitspraken van Van Engelshoven af als die van een D66-activist en niet van een minister. Het CDA reageerde zoals verwacht zonder ressentiment en noemde het een zaak voor winkeliers en de ouders zelf.
Benieuwd wat de minister zelf vroeger voor haar verjaardag kreeg, waarschijnlijk geen speelgoedtractor.