All political careers end in tears.

All political careers end in tears.

Deze wijsheid wordt niet aan mij toegeschreven, maar aan de Britse conservatief Enoch Powell. Wie de politiek ingaat, weet dat het bijna nooit gelukkig afloopt. Ook deze is mooi: Een week is lang in de politiek, een tegeltjeswijsheid toegeschreven aan de Britse oud-premier Harold Wilson.

Opeens was het voorbij. Na bijna dertien jaar als premier te hebben gediend, trok Mark Rutte zich terug. Hij is niet meer beschikbaar als VVD-lijsttrekker en verlaat na de komende formatie de politiek. De grootste partij moet op zoek naar een nieuwe leider. Dat geldt ook voor Wopke Hoekstra. Hij zal geen CDA-lijsttrekker zijn bij de nieuwe Tweede Kamerverkiezingen in november. Fractievoorzitter Pieter Heerma houdt het ook voor gezien evenals Hugo de Jonge.

Waardering

Binnen en buiten het CDA bestaat waardering voor Wopke Hoekstra, Hugo de Jonge en Pieter Heerma.  Op Buitenlandse Zaken was Hoekstra door de partij uitgeleend aan het land om de nationale belangen in den vreemde te verdedigen. Hij hoefde zich niet te verlagen tot kleine binnenlandse strubbelingen. Hij zou boven het Haagse gekrakeel staan en daar kon het CDA garen bij spinnen. Het pakte anders uit. Hoekstra ging op in zijn rol van minister, reisde de wereld over en deed zijn partij erbij als het kon. Maar hij had weinig tijd voor interne perikelen. Bovendien zou hij ook niet de ruimte hebben genomen om de partij kleur op de wangen te geven, omdat hij als bewindspersoon gebonden was aan het kabinetsbeleid. ‘Hij had gewoon geen tijd voor het CDA,’ weet een bron. Toch toonde Hoekstra nog vóór de Russische inval in Oekraïne de juiste reflex en liep voorop bij het versterken van de NAVO-Oostflank en het leveren van wapens aan Oekraïne. Maar hij ging zó op in zijn internationale rol, dat zijn partij het moest bezuren. Hij vluchtte in zijn functie en vergat de politieke thuisbasis, luidde dikwijls de klacht.

Struikelblok

Ze waren er bijna. Er lag een pakket maatregelen. Er was een plan voor een noodstop bij gezinshereniging. Twee tot drieduizend mensen per jaar: om zoveel asielzoekers die het uiteindelijk in de politieke clash tussen de VVD en de ChristenUnie die het kabinet-Rutte IV ten val  bracht. De cruciale asielmaatregel waarover de coalitiepartijen het niet eens konden worden, had daarmee een leidend effect -1 tot 2 procent– op de totale migratieaantallen. Maar vooral linkse partijen beoordelen dat als inhumane oorlogskinderen pesten, maar het is een essentieel onderdeel voor een nuchter immigratiebeleid. In het dichtstbevolkte land van Europa kun je niet elk jaar een stad met de omvang van Tilburg aan de drukte toevoegen. Rutte durfde ergens een punt te zetten, maar in het politieke meerstromenland kampte hij met een steeds vijandiger omgeving. Het onvermogen om de migratiestroom te verbeteren, werd de ministersploeg fataal. Ook de motivatie van de afkeuring van D66 en CDA in het 'functie-ouderlingen-debat' van 2021 dreunt nog altijd na.

CDA leverde de premier voor tien kabinetten

Het CDA zal zich nu moeten herbezinnen. De partij die in 1980 ontstond uit een fusie van KVP, ARP en CHU. Zij vormden één christendemocratische partij en stopten daarmee het verval van de afzonderlijke en protestantse partijen. Het CDA leverde de premier voor tien kabinetten. CDA-premiers regeerden nu eens met links en dan weer met de VVD. Als zij overstag ging, werd het argument gebruikt dat de afgedankte coalitiepartner 'instabiel' begon te worden. Nu is het CDA zelf die instabiele factor, zoals een oudgediende CDA'er stelt: 'Dit was een hang- en wurgkabinet. We moeten breken om te overleven.'

Vertrouwelijke sollicitatieprocedure

Politieke partijen zijn onderweg naarstig op zoek naar nieuwe, premierwaardige leiders. Bij de CDA overname een openbare sollicitatieprocedure in de zomer van 2020 grote schade aan. Een vergelijkbaar drama hopen ze ditmaal te voorkomen door een vervangende sollicitatieprocedure. Het CDA-bestuur maakt deze week een profielschets bekend van de ideale kandidaat, geïnteresseerde CDA-leden kunnen discreet solliciteren. Het bestuur kiest vervolgens een voorkeurskandidaat, van wie de naam in augustus bekend wordt gemaakt. In september hebben de CDA-leden op een congres hun oordeel aannemelijk gemaakt. Theoretisch is het mogelijk dat een CDA-lid het niet eens is met de voorkeurskandidaat van het bestuur, terwijl hij of zij zichzelf in augustus kandidaat stelt. In dat geval moeten de leden toch nog stemmen over het leiderschap.