Burgerfora een wondermiddel?
Een ruime meerderheid van de Nederlanders staat achter het idee van burgerfora. De steun voor lokale burgerfora is met 66 procent zelfs groter dan voor een nationaal burgerforum (54 procent). Dat blijkt uit een recent opinieonderzoek van de Radboud Universiteit (RU) en het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP).
Aanvulling op democratie
Ruim een derde van de respondenten vindt dat politici het advies van het forum naast zich neer mogen leggen. Ruim 27 procent vindt echter dat een advies altijd moet worden overgenomen. De overige respondenten staan daar neutraal in. Duidelijk is in ieder geval dat burgerfora niet wordt gezien als wondermiddel, concluderen de onderzoekers. De meeste Nederlanders zien het niet als een alternatief voor algemene verkiezingen, wel als een aanvulling op de democratie of als een correctie op de representatieve democratie. Belangrijke maatschappelijke thema’s als wonen, klimaat, zorg, en onderwijs zijn volgens veel Nederlanders geschikte onderwerpen voor een burgerforum. Een burgerforum, ook wel burgerraad of burgervergadering genoemd, is een commissie die door loting wordt geselecteerd om besluitvorming over specifieke kwesties te ontwikkelen. Het bestaat uit een groep burgers die gaat meepraten over een maatschappelijk vraagstuk. Daarover brengen ze advies uit aan de politiek, eventueel na raadpleging van deskundigen. Op lokaal niveau zijn al verschillende burgerfora afgerond. Denk aan de zogeheten G1000 bijeenkomsten.
Toekomst zorg
Op nationaal niveau zijn nog geen burgerfora georganiseerd. Wel is die mogelijkheid en de meerwaarde daarvan een aantal keer bepleit. Recent opperde de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) via een burgerforum burgers te betrekken bij de discussie over de toekomst van de zorg. Daarmee zouden latere beleidskeuzes kunnen worden gelegitimeerd. In 2020 stelde de commissie-Brenninkmeijer kansen te zien om burgers via burgerfora te betrekken bij klimaatbeleid. Via een burgerforum kunnen andere ervaringen, belangen en perspectieven in het politieke debat worden ingebracht, stellen de onderzoekers op basis van de opiniepeiling. Politieke betrokkenheid, een kans voor mensen om tussen de verkiezingen door ook mee te doen en de kwaliteit van de besluitvorming, worden vaak als pluspunten genoemd. Een groot deel van de respondenten ziet burgerfora als correctie op de representatieve democratie. Politici weten vaak niet wat er werkelijk speelt en luisteren niet naar burgers, is een veel gehoorde klacht over die representatieve democratie. Bij burgerfora is, als het goed wordt geregeld, veel meer sprake van echte representativiteit en diversiteit.
Representatieve afspiegeling
Bedenkingen zijn er ook. Te weinig kennis van de deelnemers en te veel meningen om tot overeenstemming te komen worden als bezwaren genoemd. Hoe meer mensen bij belangrijke zaken betrokken worden, hoe moeilijker een beslissing wordt.
Een belangrijk punt is te zorgen voor een representatieve afspiegeling van de samenleving onder de deelnemers. Vooral lager opgeleiden en mensen met weinig vertrouwen in hun eigen politieke kunnen, staan niet te trappelen om mee te doen. Gebrek aan kennis, tijd of interesse zijn redenen om een eventueel burgerforum aan zich voorbij te laten gaan. Maar ook invloed te hebben op politieke beslissingen en burgerplicht worden door respondenten als reden genoemd om aan een burgerforum deel te nemen.