De jaren tien
De jaren tien was het decennium dat het volk de straat op ging, massaal en overal ter wereld. Én het decennium dat een nieuw slag politici opstond. Want populisten gedijen in deze tijd. De bevolking liet haar stem horen en die stem zei: we hebben genoeg van onze corrupte, incompetente, zichzelf verrijkende, autocratische overheden. Wij willen economische ontwikkeling, een toekomst. Wij willen een overheid die ons onze waardigheid als burger teruggeeft, die ons serieus neemt, die problemen oplost.
De Arabische Lente die in 2010 vol optimisme begon met een verrassend protest op een marktplein in Tunesië, deed de hoop oplaaien dat een fase van democratie en liberalisering kon aanbreken, maar eindigde tien jaar later in een deceptie. Het was dit decennium de eerste keer dat mensen zo massaal de straat op gingen, maar niet de laatste keer. Want wat misschien wel het meest kenmerkende van dit decennium is geweest, is dat de stem van het volk op zoveel plekken heeft geklonken. Niet alleen in de Arabische wereld, maar ook in zuidelijker Afrika, in Latijns-Amerika en vooral in het Westen.
Hoe groot de verschillen tussen groepen ook zijn, overal is er boosheid en onvrede over het feit dat overheden -tegenwoordig ook wel de elite genoemd- niet bereid of in staat zijn om antwoorden of oplossingen te bedenken voor de grote thema’s van onze tijd: ongelijkheid, migratie en klimaat. Anderhalf jaar geleden waren er plotseling de Fransen in gele hesjes die in zekere zin de eisen van de Arabische demonstranten herhaalden: drijf ons niet verder de economische ellende in, zie wat er met ons gebeurt, geef ons onze waardigheid terug. En op dit moment zijn overal op de wereld protesten gaande die een dergelijke boodschap uitdragen.
Twee dingen vallen op: waar aan het begin van het decennium autocratische regimes onder vuur lagen, zijn de afgelopen jaren vooral democratische overheden doelwit van volkswoede. En waar dit soort demonstraties tegen de gevestigd orde van oudsher -denk aan de jaren zestig- een podium waren voor jongeren, gaan nu ook veel ouderen de straat op.
Die verandering is merkbaar in zo ongeveer alles wat zich tien jaar geleden nog vaag aftekende en nu genormaliseerd lijkt: culturele verwarring, economische ongelijkheid, grote verschillen tussen rijk en arm, binnenlandse politieke politisering, ruziënde organisaties, maatschappelijke ontrafeling en Europese verdeeldheid.
Door migratie en emancipatie veranderen samenlevingen en de verhalen die verteld worden over die samenlevingen. En groepen die tot voor kort buiten de macht bleven, eisten dit decennium hun plek op. Voor de machtshebbers die van oudsher het beleid bepaalden is dat ongemakkelijk.
Zo liggen liberalisme en burgerrechten in hun eigen traditionele bolwerk, de democratie, dit decennium onder vuur. In het Westen zijn het de rechten van vluchtelingen die langzaamaan ondermijnd worden. Daarbuiten zijn het weer andere groepen die het moeten ontgelden. En terwijl de democratische landen hun eigen fundamenten ondergraven, winnen autocratische en nep-democratische regimes juist aan zelfvertrouwen en weten ze maatschappelijke onvrede steeds beter in de kiem te smoren.
Natuurlijk is er de afgelopen tien jaar ook nog iets leuks gebeurd. Nationaal was het jaar 2013 groots voor het Koningshuis én de rest van Nederland. Willem-Alexander besteeg de troon en nam het stokje van zijn moeder Beatrix over. Het Koningslied, dat ter gelegenheid van deze gebeurtenis werd geschreven, hield Nederland trouwens ook behoorlijk bezig. Internationaal was het overeind houden van de euro een succes, maar maskeert vooral het Europese verval. Er zijn misdadige en frauduleuze regimes opzij geschoven, er is een nieuwe emancipatiegolf die óók heel kenmerkend is voor de jaren tien en er is een Klimaatakkoord in Parijs gesloten.
Maar terugkijkend op dit decennium zullen we over een tijdje waarschijnlijk vooral denken aan al die boze en bange mensen die de straat op gingen. Aan de politici die dachten in makkelijke oplossingen. En aan de opmars van een autoritaire manier van denken, ook of zelfs vooral in de democratische wereld.
Er is ook goed nieuws: er zijn in 2020 geen verkiezingen. Tenminste, als de huidige coalitie het volhoudt. Regeren is vooruitzien en niet vooruitschuiven. En dat kan nog best eens spannend worden.
Ik wens u een hoopvol 2020.