Haagse jaren: De politieke memoires van Ruud Lubbers

Haagse jaren: De politieke memoires van Ruud Lubbers

Theo Brinkel, indertijd medewerker van het Wetenschappelijk Instituut van het CDA heeft de memoires van Ruud Lubbers tussen 1992 en 1995 geschreven. De herinneringen van de langst regerende premier in de Nederlandse geschiedenis laten zich lezen als een boek over zowel de techniek van de politiek als de psychologische eigenaardigheden van de politici zelf.

De Koude Oorlog

De Koude Oorlog, markeert een kantelpunt in de geschiedenis. Talrijke aspecten van deze ingrijpende wending komen in de politieke memoires aan bod. Als minister in het progressiefste kabinet ooit, zag hij dat de socialist Joop den Uyl van zichzelf een anachronisme aan het maken was, omdat de samenleving zich eind jaren zeventig niet meer alleen door de staat liet kneden. Eenmaal tweede man van het CDA werd hij geconfronteerd met de opkomst van revolutionaire deregulerings- en privatiseringspolitici als Margaret Thatcher (1979) en Ronald Reagan (1980), die het tot dan dominante Keynesiaanse denken een doodsteek toebrachten. Hij moest als premier vervolgens een antwoord vinden op de onweerstaanbare druk die daarna op de verzorgingsstaat kwam te staan.

Oppositie

Zijn eigen CDA, de partij die hij groot had gemaakt, verloor in 1994 bijna twee vijfde van zijn kiezers. Het werd door de paarse coalitie van Wim Kok en Hans van Mierlo in de oppositie gedreven en kwam voor het eerst sinds 1917 buiten de regeringsmacht te staan. In zijn herinneren hieraan vertelt Ruud Lubbers over het beleid, het vak, de trucs, de vergissingen en zijn persoonlijke drijfveren. Hij vertelt over zijn eenzaamheid die zich, zoals bij veel jongens uit de roomse elite, heeft genesteld toen hij op de kostschool zat en die in de politiek alleen maar dieper wordt. Hij typeert zijn eigen steeds eenzamere premierschap als pastoraal werk en hij schetst zijn angst voor destructieve moedeloosheid. ‘Cynisme is een verleiding. Het is iets heel anders dan ironie, gevoel voor humor. Bij cynisme dooft het vlammetje. Politiek moet geen vlammetjes doven. Politiek moet proberen de schaarse vlammetjes te laten branden.’ Ruud Lubbers was een meespelende regisseur die dacht het toneel te beheersen. Maar ook hij werd op kritieke momenten verrast door toevalligheden.

Twee mythes

Ruud Lubbers ontmantelt twee mythes. ‘De buitenwacht, ook de journalistiek, weet vaker niet dan wel wat er achter de schermen allemaal gebeurt. Democratische politiek is niet transparant. Dat is echter geen reden voor paranoia. Want die chicanes in de coulissen van de macht zijn niet altijd zetten in een doordacht schaakspel. Politici hebben soms geen idee wat de gevolgen zijn van hun stappen. Ze improviseren er niet zelden op los en verzinnen er pas achteraf een strategie bij’.

No-nonsensebeleid

Ruud Lubbers was een van de belangrijkste crisispremiers van Nederland. Hij voerde in kabinetten met de VVD een no-nonsensebeleid dat zorgde voor economisch herstel en vermindering van de staatsschuld. Hij leidde het CDA in 1986 naar verkiezingswinst en wist die in 1989 te consolideren. Hij was een meester in het vinden van compromisteksten, die vaak tot stand kwamen op zijn Haagse werkkamer, het torentje. Quasi-leiders hebben de neiging hun leiderschap met teksten als de grootste dit, de ergste dat op voorhand te hyperboliseren. Ruud Lubbers draait het in zijn memoires om. ‘Politiek is een nobel vak, mits je je neus niet ophaalt voor de noblesse om zo nu en dan de riolen schoon te maken’.

Europese Unie

Ruud Lubbers heeft veel voor Nederland en daarbuiten betekent. Zo bracht hij in 1992 samen met de ministers Van den Broek en Kok en staatssecretaris Dankert de Wet Goedkeuring van het op 2 februari 1992 in Maastricht tot stand gekomen verdrag over de Europese Unie tot stand. Dit Europese verdrag vormde de Europese Gemeenschap om tot Europese Unie. Zijn naam wordt binnen en buiten het CDA nog altijd liefkozend genoemd, als de Christendemocraat die bijna twaalf jaar minister-president was en daarmee de langstzittende premier.