Haagse werkelijkheid
Nederland is nog steeds een welvarend land om te wonen en te werken. We kunnen echter niet ontkennen dat crises zich opstapelen en er een breed gevoel van onbehagen onder de bevolking is. De menselijke maat is dikwijls ver te zoeken De samenleving raakt steeds meer op drift en de overheid is niet bij machte de zich in snel tempo aandienende crisissituaties adequaat op te lossen. Elke dag lezen we in de media actueel nieuws over wantoestanden. Niet alleen de trage afhandeling van de toeslagenaffaire en de aardbevingsschade in Groningen, ook de onmacht rond de boerenpopulatie, de chaos in de vluchtelingenopvang en de grenzeloze prijsstijgingen in de voedsel- en energiesector zijn heikele kwesties. Er is weinig vertrouwen meer in onze bestuurders, de kloof tussen de Haagse werkelijkheid en de praktijk wordt alsmaar groter.
Culturele erfgoed
Vele andere maatschappelijke kwesties versterken de verontwaardiging en onrust onder de bevolking. Wat te denken van ons zorgvuldig opgebouwde culturele erfgoed dat in rap tempo wordt verkwanseld. Inmiddels verketteren we onze helden van vroeger liever dan dat we ze eren. Het ooit zo vriendelijke en huiselijke Sinterklaasfeest is inmiddels ontaard in een slavernijdiscussie en het grensoverschrijdende gedrag binnen allerlei sectoren neemt schrikbarende vormen aan. De Randstedelijke arrogantie waarmee de Woke-beweging aan de samenleving wordt opgedrongen doet de wenkbrauwen fronsen. De overheid laat de ouderen in de steek en voor de jongere generatie is het onmogelijk binnen enkele jaren nog een passende woning te bemachtigen. Het is bizar dat dertig procent van de universitaire studenten een burn-out heeft en dat veel jongeren mede door toedoen van een falende corona-aanpak hun toevlucht moeten zoeken in de geestelijke gezondheidszorg. De drugsproblematiek en de georganiseerde criminaliteit lopen volledig uit de hand. Burgemeesters moeten worden beveiligd, agenten en ambulancepersoneel worden bedreigd en als je naar het stadion gaat kan je antisemitische leuzen horen of een bierdouche krijgen.
Neerwaartse spiraal
De ooit zo op stevig fundament gebouwde banken verliezen in aanzien en zien hun klanten weglopen, dit in tegenstelling tot de voedselbank die steeds meer gedupeerden gaat helpen. Vele gezinnen leven al onder de armoedegrens en staan voor hun dagelijkse levensbehoeften in de rij. Ook de marktwerking in de zorg heeft tot perverse prikkels geleid, waardoor ziektekostenpremies blijven stijgen. Deze en meer sluimerende ontwikkelingen brengen ons maatschappelijk welbevinden in een neerwaartse spiraal. Bij de burgers leidt dat tot sterk toenemende irritatie en frustratie. En dat in een periode met al zoveel corona gerelateerd leed. Het lijkt erop dat politici en bestuurders de situatie onderschatten, partijpolitiek laten prevaleren en kennis van crisismanagement ontberen. Kernwaarden als integriteit, betrouwbaarheid en moreel besef worden met het grootste gemak geschonden waarbij zelfs de leugen niet wordt geschuwd. Allemaal signalen die in samenhang gemakkelijk kunnen leiden tot een explosieve situatie en maatschappelijke revolte. Het voelt als leven op een vulkaan die op uitbarsten staat. Het is te hopen dat het niet zover komt en dat het kabinet in de stikstofcrisis, in de opvang van asielzoekers en bij de koopkrachtproblematiek snel tot passende oplossingen gaat komen. Daar is echter meer voor nodig dan een dagje op de hei of een avondje Catshuisoverleg.
Vertrouwensbeginsel
Gelukkig zijn we nog geen falende staat en zit revolutionair optreden niet in onze genen. Laten we er met z’n allen voor waken dat het ook niet zover komt. Er zal fris elan en doortastend leiderschap nodig zijn om het tij te doen keren. Eigenschappen die het nieuwe kabinet begin dit jaar nog promootte, maar waar bar weinig van zichtbaar is. Eén van die beginselen is het vertrouwensbeginsel. Zeker in de huidige tijdgeest bijzonder belangrijk. Het vertrouwensbeginsel is een zogenoemd ongeschreven beginsel. Dat wil zeggen dat het niet in een wet is vastgelegd. Het beginsel komt uit de rechtspraak en houdt in dat gewekte verwachtingen waarop een belanghebbende redelijkerwijs heeft mogen vertrouwen, moeten worden gehonoreerd.
Hachelijk moment om te recenseren
Het kabinet zit er nog slechts acht maanden. Hachelijk moment om te recenseren. Maar de ministers hebben weinig tijd. Op Prinsjesdag worden alle plannen voor volgend jaar gepresenteerd, een frustrerende periode waarin volop nieuwtjes uit de begroting worden gelekt. De dag na Prinsjesdag staan er later deze maand weer 20 fracties bij de Algemene Politieke Beschouwingen elkaar de loef af te steken. Het scheelde niet veel of daar was recent een 21ste bijgekomen met het vertrek van een VVD-Kamerlid, maar die stelde zijn zetel beschikbaar. Volgend jaar maart zijn er provinciale verkiezingen en in maart 2025 zijn er Kamerverkiezingen. Op sommige dossiers is er voortgang. Vaak gaat het traag en stroperig. Kabinetscrisis? Voorlopig niet. De coalitiefracties snappen dat je dan ook een politieke crisis ontketent. CDA-Partijleider Wopke Hoekstra gaf recent aan dat we met gesprekken voeren, luisteren en bruggen slaan de grote uitdagingen aan kunnen.
Den Haag heeft volgens hem te weinig oog voor de gevolgen van haar eigen beleid. Er moet meer aandacht zijn voor de uitwerking in de praktijk. Dat geldt ook voor het CDA. Wil zij het vertrouwen terugwinnen in de samenleving en verschillen overbruggen, dan moet de partij goed leren luisteren en vooral niet meer beloven dan ze waar kan maken.