Kiesraad maakt bekend:

89 partijen willen op het definitieve stembiljet op 17 maart

Vier jaar geleden, toen er ook verkiezingen waren en de Kiesraad honderd jaar bestond, hadden zich een recordaantal partijen aangemeld: 81. Dat record is nu alweer gebroken. Maar liefst 89 partijen doen een gooi naar het definitieve stembiljet op 17 maart. Er zijn in totaal 26 nieuwe partijnamen geregistreerd. Binnenkort maakt de Kiesraad bekend welke partijen ook daadwerkelijk op dat biljet komen te staan. De Kiesraad is een Nederlands zelfstandig bestuursorgaan in Den Haag en adviseert de regering en het parlement in wetgevende en uitvoeringstechnische zaken over het kiesrecht en verkiezingen

Individuele samenleving

Het grote aantal partijen en hun namen weerspiegelen dat de samenleving er een is geworden van de individuele samenleving. Democratie is het zoeken naar een algemeen belang en dat blijkt telkens weer razend ingewikkeld. Zeker als je gelijke rechten en een redelijk inkomen voor velen in wetten wilt vastleggen, want altijd blijkt er wel een groep burgers die dat minder goed uit komt of zijn er ontwikkelingen die niet waren voorzien. De afschuwelijke beelden na het instellen van de avondklok zijn daar een goed voorbeeld van. Maar democratie is niet het opkomen voor alleen jezelf. In de huidige Tweede Kamer zijn nu vijftien politieke partijen of afsplitsingen daarvan vertegenwoordigd. Dat vraagt naast een goede huisvesting voor de fracties ook veel organisatie tijdens politieke debatten. Elke partij heeft spreekrecht en kan een debat aanvragen, of moties of amendementen indienen. Dat vergt van Kamerleden een moreel kader, kennis, vaardigheden en een inlevings- en doorzettingsvermogen. Niet zelden is er dan ook een afsplitsing van een partij of verlaten leden de Kamer voortijdig.

Gemeentepolitiek

In de gemeentepolitiek is dat niet anders. In 2020 zijn 231 wethouders tijdelijk of definitief uit het college van burgemeester en wethouders vertrokken of ten val gekomen. Het grootste deel (109) kwam door een politieke vertrouwensbreuk. Uit onderzoek van De Collegetafel in opdracht van Binnenlands Bestuur blijkt dat het voor het eerst is dat er twee jaar op rij meer dan honderd wethouders politiek ten val kwamen. Terwijl er nog veertien maanden zijn te gaan, is het begin van de huidige collegeperiode voor wethouders nu al de zwartste sinds 2002.

Verstoorde verhoudingen

De belangrijkste verklaring voor het aanhoudende hoge aantal vallende wethouders zijn politiek verstoorde verhoudingen en breuken in de coalitie. Een combinatie van factoren speelt daarbij een rol: de nijpende financiële situatie, vooral door hoge kosten voor zorg en sociaal domein, waardoor gemeenten moeten bezuinigen. Daarnaast het grote aantal fracties in de gemeenteraad: tien of meer is geen uitzondering, maar ook het gebrek aan samenwerkend en bindend vermogen om in een versplinterd politiek landschap er samen de schouders onder te zetten.
In 2020 spatte de coalitie als gevolg van een vertrouwensbreuk in 23 gemeenten uiteen en wisselde vervolgens van politieke samenstelling. Opvallend was dat in een zestal gemeenten (Bergen op Zoom, Geertruidenberg, Hoogeveen, Meerssen, Smallingerland en Waalre) de vorming van een zakencollege de enige oplossing was om tot een bestuurbare oplossing te komen.

Zondebok

De strijd om de vox populi verruwt en steeds vaker wordt er gezocht naar een zondebok als iets niet gaat zoals gewenst. In plaats van de energie te richten op de oplossing, de verbetering of de les die ergens uitgetrokken kan worden, gaat de energie zitten in het uitvergroten van het meningsverschil. Verder spelen de toenemende kosten in het sociaal domein een grote rol in de bestuurlijke instabiliteit. Om het hoofd in het sociaal domein boven water te houden, wordt er bijvoorbeeld gekort op de ambities ten aanzien van andere voorzieningen. Dat leidt tot spanningen in colleges, want over die andere voorzieningen zoals bibliotheken, zwembaden en groenvoorziening zijn beloftes gedaan en ambities geformuleerd. Als je die niet kunt waarmaken, leidt dat tot het neerleggen van portefeuilles.

Gezondheid

Een andere opmerkelijk ontwikkeling is het recordaantal van 59 wethouders dat om gezondheid of vanwege persoonlijke redenen vertrekt. Om die redenen zijn er in de huidige collegeperiode nu al meer wethouders afgehaakt dan in enig andere, volledige collegeperiode. Het gaat niet alleen om oudere wethouders die het stokje willen overdragen, maar ook om een steeds groter wordend aantal wethouders dat het door hoge werkdruk en politieke spanningen niet langer volhoudt. Een van de redenen is het vele digitale werken van afgelopen jaar. Ook het feit dat een bestuurder beperkter in staat was om met ambtenaren, inwoners en ondernemers contact te onderhouden heeft aan wethouders geknaagd. Een andere verklaring is de verruwing in de samenleving. Bijna de helft van alle wethouders ervaart vormen van agressie of geweld. Daar waar de streep van ‘tot hier en niet verder’ wordt getrokken, maar toch wordt gepasseerd, kiezen sommige bestuurders voor vertrek. Agressie, geweld en ondermijning zijn de bijl aan de wortel van onze democratie.

Verdere instabiliteit

Veel gemeenten vrezen dat de ‘zwarte periode’ langer gaat duren als er niets gaat veranderen in de verhouding met het rijk. Er moet steeds meer, met minder middelen en in minder tijd en de verwachtingen zijn steeds hoger. Die druk creëert een breekpunt. Dit werd afgelopen jaar zichtbaar toen gemeenten in juli vorig jaar en masse aan Den Haag lieten weten dat het water hen aan de lippen stond. Het rijk kwam met financiële maatregelen, maar die zijn tijdelijk en lijken niet toereikend. Men verwacht dat deze druk op korte termijn niet zal afnemen en dat dit tot verdere instabiliteit in het lokale bestuur zal leiden.

Lansingerland mag zich gelukkig prijzen met een stabiel college, waarin Leefbaar 3B, VVD, CDA en ChristenUnie met respect en gevoel voor verhoudingen samenwerken.