Kijkcijferkanon

Onze premier is inmiddels een kijkcijferkanon waar menige commerciële zenderbaas jaloers op is. Naar zijn laatste persconferentie over de corona­crisis keken ruim zeven miljoen mensen. De door te voeren versoepelingen waren al een beetje uitgelekt; dat was jammer, want het deed afbreuk aan het dramatisch effect van zijn woorden. De premier maakte dat goed door er een persoonlijk verhaal van te maken. Heel Nederland keek uit naar zijn verlossende woorden. Na ruim vijf weken binnen te hebben gezeten, was de behoefte daaraan groot. Zou de minister-president vertellen dat het na 28 april weer een beetje normaler wordt? Maar helaas, dat kon hij niet bieden, hoe graag hij dat ook had gewild. ‘De corona-uitbraak blijkt niet een kortstondige crisis die met een paar weken thuiswerken kan worden verholpen. Het virus is niet alleen levensbedreigend, maar in veel gevallen ook levensbepalend. Alle vanzelfsprekendheden zijn weggeslagen. De coronacrisis is een van de grootste, meest ingrijpende en meest bedreigende periode die ieder van ons ooit zal meemaken’, zei de premier. De afgelopen weken had hij steeds weer gezegd dat teruggaan naar het leven zoals Nederlanders dat kennen van voor de coronacrisis niet kan. Hij sprak over ‘het nieuwe normaal’. Daarmee leek hij de verwachtingen in de samenleving te willen temperen. ‘Het ligt niet aan mij’, zei hij op een zeker moment. Het is het virus.’ Het klonk bijna verontschuldigend. Het kabinet wil voorkomen dat de maatregelen te vroeg worden versoepeld en het coronavirus vervolgens voor een nieuwe piek en heel veel extra doden zorgt. En dus, hoe vervelend ook, zijn er alleen summiere versoepelingen mogelijk.

Stress

De premier stond er nog patent bij. Maar de crisis trekt zijn sporen, je kunt zien dat de coronamaanden hem al meer stress hebben bezorgd dan alle voorgaande jaren als premier bij elkaar. Zijn boodschap kort samengevat was: ‘willen Nederlanders dat de maatregelen verder worden versoepeld, dan zullen zij zich aan de regels moeten blijven houden. De macht om die maatregelen te versoepelen ligt bij het kabinet, maar de verantwoordelijkheid ligt bij de samenleving. Dat vraagt van ons allemaal blijvende zelfbeheersing. De vrijheid van de een mag niet ten koste gaan van de gezondheid van de ander. Op dit moment is dit het maximale wat kan. Pas een week voor 20 mei volgt weer een nieuw beslismoment.’

Door de intelligente lockdown met drie weken te verlengen, hoopt het kabinet genoeg tijd te kopen. Tijd om zich voor te bereiden op verdere versoepeling, bijvoorbeeld door testcapaciteit te vergroten en verdachte patiënten makkelijker te kunnen opsporen – zoals met een app. Zulk beleid is een voorwaarde om het leven weer íéts normaler te maken en nieuwe uitbraken in te dammen. Het biedt ook tijd om de zorg wat adempauze te geven. Daar heeft het gepiept en gekraakt. Vorige maand leek het er zelfs even op dat de ziekenhuizen de toestroom aan patiënten met corona niet aankonden en dat de IC’s overvol zouden raken. Inmiddels neemt het aantal ziekenhuis- en IC-opnames gestaag af. Als die daling doorzet, liggen begin mei 700 coronapatiënten op de IC’s. Twee weken daarna beslist het kabinet over de mogelijke versoepeling van de maatregelen. Als in die periode de IC’s nog verder leeglopen, kan het kabinet wat makkelijker besluiten de lockdown af te schalen. Een gecalculeerd risico: voor een eventuele nieuwe piek in ziekenhuisopnames is dan ruimte gecreëerd.

Niet te benijden

De premier is niet te benijden. Er zijn crises en verantwoordelijkheden die eigenlijk te groot zijn om door één mens te worden gedragen – dit is er zo eentje. Natuurlijk heeft hij zijn Ministeriële Commissie Crisisbeheersing (MCCb), het Nationale Crisiscentrum (NCc) en het Outbreak Management Team (OMT) onder leiding van Jaap van Dissel, die we inmiddels gerust de ongekozen vicepremier van dit land mogen noemen. Maar als straks de rekening wordt opgemaakt, zal er maar één man verantwoordelijk worden gehouden. Die kan zich dan achter geen expert of instituut verschuilen. De prijs van een foute inschatting wordt door de premier betaald en zal worden uitgedrukt in aantallen werklozen, in economische krimpcijfers en miljarden euro’s. Er zal straks zeker een parlementaire enquête komen naar het coronabeleid. Daarin zullen de leiders van het na-coronese verzet opstaan om de premier de maat te nemen. Inmiddels ontstaat er voorzichtige kritiek op de experts – we weten pas sinds kort wie dat eigenlijk zijn. Op grond waarvan komen ze tot hun besluiten? Is er nog wel enige democratische controle? Waarom pleiten ze voor een ­restrictief testbeleid en zijn ze niet zo enthousiast over mondkapjes?

Kantelpunt

In het politieke debat dook het woord kantelpunt op. Daarmee wordt bedoeld het kantelpunt in de bestrijding van het virus, het punt waarop Nederland stapje voor stapje van het slot kan gaan. Maar het woord kantelpunt zou ook kunnen betekenen dat het coronavirus ervoor zorgt dat de urgentie van het nemen van klimaatmaatregelen nog meer wordt gevoeld en dat er nu ook strikter, sneller en ingrijpender naar wordt gehandeld. Vooralsnog is dat echter vooral hoop. Voor de nabije maanden een exit-strategie bedenken om het land uit de op-slot-stand te halen, is al moeilijk genoeg. Dé hamvragen zijn dezer dagen vooral ‘wel of geen mondkapjes’ en ‘wel of geen apps’. Twee maanden geleden nog maar, toen het eerste Nederlandse coronageval nog moest komen, wisten de Haagse politici ook niet dat ze nu bezig zouden zijn dat virus te bestrijden. Ze vermoedden dus evenmin dat de economie, die er toen nog glanzend bij lag, zulke enorme klappen zou krijgen ten gevolge van de coronamaatregelen. En ook niet dat ze met miljarden euro’s zouden gaan strooien om voor even te redden wat er te redden valt.

Verkiezingen

Een pandemie komt nooit gelegen. Maar nu is het verwoestende virus opgedoken in het jaar dat politieke partijen zich moeten gaan opmaken voor de verkiezingen van maart 2021. Uitgerekend in een periode dat ze een nieuw verkiezingsprogramma moeten gaan schrijven, nieuwe kandidatenlijsten moeten opstellen en een lijsttrekker -oud dan wel nieuw- moeten aanwijzen. Voor de korte termijn is er intern in politieke partijen al veel onzekerheid, corona versterkt die mogelijk. Bij het CDA weet men nog niet wie de lijsttrekker zal zijn. Vraag is inmiddels of de twee tot nu toe gedoodverfde kandidaten Wopke Hoekstra en Hugo de Jonge in de politieke hitte van deze dagen overeind blijven. Tot nu voor beiden een diepe buiging voor hun inzet.