Nationale driekleur
Sinds kort prijkt in de plenaire vergaderzaal van de Tweede Kamer de Nederlandse vlag. Het besluit hiervoor, genomen op initiatief van enkele Kamerleden, leverde hoon en spot op, maar na een eenvoudige motie stond er in no time onze nationale driekleur. Zelden is een voorstel van de Tweede Kamer zo snel uitgevoerd. De vlag maakt de nationale trots zichtbaar die kennelijk onder de Kamerleden leeft.
Maar critici vinden de vlag te klein. Het dundoek heeft geen grandeur en geen nationale trots. De omvang van de driekleur steekt inderdaad wat schril af tegen de immense abstracte wandkleden in de Kamer. En volgens sommigen symboliseert de vlag de verdeeldheid van de natie, want over wat de Nederlandse identiteit is, zijn de partijen het bepaald niet eens. Of hangt de vlag er juist om de volksvertegenwoordigers te herinneren aan artikel 50 van de Grondwet: ‘De Staten-Generaal vertegenwoordigen het Nederlandse volk?’
Is de vlag een geschenk? In elk geval opent de discussie over onze nationale driekleur een waardevol perspectief op de parlementaire cultuur en in het bijzonder op het belang van symbolen voor de wijze waarop deze cultuur vorm krijgt. Al in 2010 beklaagde een Tweede Kamerlid zich in een Kamerdebat over het ontbreken van een nationaal symbool in ’s lands vergaderzaal. Men vond het schandalig dat wij een plenaire zaal hebben zonder een nationale vlag of de Nederlandse leeuw. In elk zichzelf respecterend parlement was wel een verwijzing naar de natie te vinden, behalve in Nederland. De toenmalige Kamervoorzitter regelde de plaatsing van een uit hout gesneden en met goud ingevulde Nederlandse leeuw op het paneel voor de zetel van de Kamervoorzitter. Daar is nu het rood-wit-blauw bij gekomen.
Toch is de plaatsing van deze symbolen in de vergaderzaal van de Tweede Kamer een opmerkelijk gegeven. Een blik op de geschiedenis maakt duidelijk dat het Nederlandse parlement nooit een toonzaal is geweest, maar primair is ingericht als een plaats voor debat en besluitvorming. Niet dat het ontbreekt aan symbolen, maar niet alle bezoekers zullen de groene vloerbedekking (het Nederlandse polderlandschap), het blauwe plafond (Hollandse luchten) en de zetels (in de vorm van een tulp) op de juiste wijze interpreteren.
De kunstenaar die in de jaren negentig de opdracht kreeg voor de nieuwe plenaire zaal een object te vervaardigen, kreeg het verzoek niet op de proppen te komen met een representatie van de democratie. Hij koos voor een abstract kunstwerk en weigerde de betekenis ervan uit te leggen. Bij de opening van het nieuwe Kamergebouw in 1992 prees de toenmalige Kamervoorzitter het ontbreken van uitbundige symboliek. Juist op deze manier werd de Nederlandse volksaard uitgedrukt: geen tierelantijnen, maar samenwerken aan het opstuwen van Nederland in de vaart der volkeren. Het poldermodel en het ontbreken van een traditie van volkssoevereiniteit worden vaak genoemd als verklaringen voor deze zakelijke parlementaire cultuur, waarmee Nederland zich onderscheidt van de meer expressieve cultuur in landen als Frankrijk en België; historici hebben de Kamer weleens met een kantoor vergeleken.
Toch kent ook het Nederlandse parlement betekenisvolle geritualiseerde objecten, al zijn veel ervan verbonden met het debat dat in het parlement zo centraal staat. De Handelingen vormen zonder twijfel het meest gekoesterde object. De gebonden delen worden bewaard in de prachtige oude bibliotheek van het voormalige Ministerie van Justitie, een van de meest uitbundig gedecoreerde ruimtes van het Binnenhofcomplex. Praktisch nut heeft de bibliotheek eigenlijk nauwelijks, omdat de Handelingen zijn gedigitaliseerd, maar de bibliotheek laat zien dat het parlement grote waarde hecht aan deze schriftelijk weerslag van de eigen beraadslagingen. Een ander voorbeeld is de hamer van de huidige Kamervoorzitter die zij onlangs weer in gebruik nam. Dit fraaie reliek werd in de jaren vijftig door haar voorgangers in de oude vergaderzaal gebruikt en hebben mooie historische debatten meegemaakt. En bij de benoeming van een nieuwe Kamervoorzitter wordt tot op de dag van vandaag gebruik gemaakt van een uit de negentiende eeuw stammende stembus. De Tweede Kamer draagt dus wel degelijk haar eigen verleden uit.
Er is dus nu een mooie traditie bij gekomen die van de ene generatie op de andere zal worden doorgegeven. De functie hiervan is het in stand houden van de maatschappelijke stabiliteit.
Grappig is dat de nationale vlag eigenlijk altijd wel aanwezig was in de Tweede Kamer. Bijvoorbeeld als kaasprikker bij het sluiten van het parlementaire jaar of tijdens afscheidsrecepties. Bij dezelfde gelegenheden wil de nationale driekleur ook wel eens gehesen worden op de bitterballen, mini frikandellen, kleine loempia’s en de kaassoufflés. De vlaggetjes namen de parlementariërs mee naar huis voor hergebruik.
Ik wens u goede feestdagen.