PZZ’er: de Politicus Zonder Zelfbeheersing
In ons land kennen wij al geruime tijd de ZZP’er, de zelfstandige zonder personeel. Maar nu is er een nieuw fenomeen bij: De opkomst van de PZZ’er: de politicus zonder zelfbeheersing.
De politicus die vooral opereert op de grillige golven van de actualiteit.
LAT-relatie
De formerende partijen gaan met elkaar verder praten over het vormen van een gezamenlijk, waarschijnlijk extraparlementair kabinet; een kabinet dat weinig binding met de Kamer heeft, een soort LAT-relatie. Voor Kamerleden van coalitiefracties lijkt het aantrekkelijk: zij zijn niet gebonden aan een knellend regeerakkoord. Het mag gerust een doorbraak worden genoemd in de al vele maanden durende formatie: na blokkades op meerderheidscoalities, gedoogrollen, openlijke irritaties over en weer en weglopende onderhandelaars is het informateur Putters alsnog gelukt om partijen zover te krijgen verder te praten over een gezamenlijk landsbestuur.
Extraparlementaire variant
Ingewijden bevestigen dat de partijen het eens zijn geworden dat de enige werkbare regeringsvorm een extraparlementair kabinet zal zijn. Wat hier precies onder wordt verstaan, is nog onduidelijk. Nederland heeft hier nagenoeg geen ervaring mee. Een van de opdrachten die Putters daarom van de Kamer meekreeg is om met een heldere definitie te komen van wat hier nu precies onder verstaan wordt. Globaal komt het erop neer dat de formerende partijen een dun regeerakkoord schrijven en een nog aan te wijzen ministersploeg met de gedetailleerde uitwerking van het beleid komt. De partijleiders schuiven zelf niet door naar het kabinet, maar blijven in de Tweede Kamer zitten. Het idee is dat Kamer en kabinet daarmee op een gezondere afstand van elkaar komen te staan. Van echt onderhandelen is het nog niet eens gekomen. Er ligt nog geen basis voor een regeerprogramma, er zijn nog geen teksten waarover is gestreden, waarin standpunten worden ingeruild en verkiezingsbeloften worden vergeten om de vrede te bewaren.
Draai
Morele ambitie is niet de wil om de wereld een beetje beter te maken, maar véél beter. Toch heeft de PVV nu al driekwart van haar verkiezingsprogramma publiekelijk uit het raam moeten gooien. Er is elke week wel een draai, zo veel inmiddels dat Wilders er duizelig van moet zijn, terwijl de zware onderhandelingen nog moeten beginnen. Blonde Geert steunt tegenwoordig verdragen, Europees en internationaal recht en rechtsbeginselen, hoewel hij zijn kiezers soevereiniteit had beloofd en een Nederland dat weer zijn eigen wetten maakt. Ook steunt hij tegenwoordig de wapenhulp aan Oekraïne. Vergeten is de passage ‘terwijl onze Krijgsmacht niet eens meer in staat is om het eigen grondgebied te verdedigen, sturen we ons schaarse materiaal naar Oekraïne. Omdat het kabinet het buitenland belangrijker vindt dan ons eigen land.’ Draaien is niet ongebruikelijk als je een regering aan het formeren bent. Ongetwijfeld zal dezer dagen door sommige waarnemers worden opgemerkt: was de koning er nog maar om het proces te leiden. Het gaat er soms, in elk geval buiten de kamer waar wordt onderhandeld, ietwat ruw aan toe en men vindt dat er beter moet worden opgeschoten.
Elementaire zorgvuldigheid
Over het koningschap gesproken: de eerste evaluatiecommissie van de kabinetsformatie zonder koning heeft erop gewezen dat het een vorm van elementaire zorgvuldigheid is om de koning periodiek in te lichten over de vorderingen in de formatie. De koning is grondwettelijk immers deel van de regering. Toch is het de vraag of dat iets met ontbrekende koninklijke begeleiding te maken heeft. Er zijn genoeg voorbeelden te geven van ruw optreden uit de tijd dat het koninklijk gezag nog bij de formatie was betrokken. Het is deze eeuw nooit saai geweest in de Nederlandse politiek. Nieuwe partijen, spannende verkiezingen, met spectaculaire overwinningen en verliezen, harde debatten, parlementaire enquêtes en schandalen te over.
Kritiek
De overheid is de laatste tientallen jaren onderwerp van veel kritiek geweest. Niet alleen van burgers die zich slecht behandeld voelden. De overheid was niet de oplossing maar de oorzaak van veel problemen. Ondersteund door sociale media filmpjes werd de politieke arena steeds meer een theater waar politici zichzelf en hun partij groot maakten via spectaculaire aanvallen of retorische hoogstandjes. Het Kamerlid dat gewoon z’n werk deed door constructief kritisch wetgeving te beoordelen of het kabinet aan eerdere toezeggingen te herinneren, bleef in de schaduw en kwam laag op de volgende kandidatenlijst. Een Tweede Kamerlid zit tegenwoordig gemiddeld vier jaar in het parlement. Dat is net genoeg om er achter te komen hoe alles werkt. Niet genoeg om een substantiële bijdrage te leveren. Daarna wacht een rustiger en -als het lukt- beter betaald leven als lobbyist namens een kapitaalkrachtige mening of een zakelijk belang. Politiek is een rare wereld: Een stroperige formatie is ideaal voor lobbyisten. Zo was de werkgeverslobby in de campagne vrij stil maar ageert ze in de formatie tegen het grootste campagnethema: minder migratie. Vooral de keuze van de Kamer de zogenoemde expatregeling te versoberen -fiscale bevoordeling van kennismigranten-, stuit op bezwaren van bedrijven. De Tweede Kamer kan de komende tijd debatteren over hoe het nu verder moet met het vormen van een nieuw kabinet. Een harde les: de bedrijvenlobby is in Den Haag bijna altijd sterker dan de politiek.