Raadsuitglijders

Raadsleden worden voor vier  jaar gekozen door de inwoners van de gemeente. Het aantal raadsleden is afhankelijk van het aantal inwoners. Hiervoor zijn de gemeenten ingedeeld in inwonersklassen. Gemeenten met de kleinste inwonersklasse hebben negen raadsleden. Gemeenten met de grootste inwonersklasse 45. Lansingerland heeft 33 raadszetels en telde 1 januari 2019 61.601 inwoners.

Politieke Integriteitsindex

Raadsleden bepalen de belangrijkste punten van het beleid van de gemeente. Ze controleren of het college van burgemeester en wethouders het beleid goed uitvoert, maken de begroting en controleren het financiële jaarverslag van de gemeente. Ieder gemeenteraadslid is een volksvertegenwoordiger. Een lid van de gemeenteraad moet dus goede contacten met de inwoners van de gemeente hebben. In mijn column van maart jl. refereerde ik aan de uitkomst van de Politieke Integriteitsindex. Deze meet sinds 2013 jaarlijks integriteitsschendingen door Nederlandse politici. De uitkomst gaf reden tot zorg. Raadsleden staan midden in de samenleving. Dat is een kracht én een risico en dat kan het werk kwetsbaar maken.

Disrespectvol

Recent heeft Binnenlands Bestuur  een onlineonderzoek laten uitvoeren naar integriteit en uitglijders onder raadsleden. Het onderzoek is tussen 19 februari en 2 maart jl. uitgevoerd. Ruim 900 raadsleden hebben de vragenlijst ingevuld. De verdeling van de respondenten op de kenmerken geslacht, partij en welke provincie benadert die van de totale populatie goed. De uitkomst hiervan is niet minder zorgelijk. Vier op de tien raadsleden zien dat collega-raadsleden disrespectvol omgaan met burgers, bestuurders en mede-raadsleden. Het meestemmen bij onderwerpen waar raadsleden persoonlijk belang bij hebben wordt door een op de vijf mede-raadsleden gesignaleerd. Bijna eenzelfde aantal zag bij collega-raadsleden verstrengeling van belangen van het ambt met de belangen van familie, vrienden en collega’s. Een op de drie raadsleden zag geen misstappen, twee derde zag het afgelopen jaar wel een collega een uitglijder maken. Bij vermoedens van integriteitsschendingen benaderen raadsleden het vaakst de griffie, gevolgd door de burgemeester en een collega-raadslid zoals de fractievoorzitter, zo blijkt verder uit het onderzoek.

Integer

Gevraagd naar de drie belangrijkste eigenschappen van een goed raadslid staat integer op één. Betrokken en toegankelijk staan respectievelijk op plek twee en drie. Deze uitkomst reflecteert de rol van volksvertegenwoordiger als belangrijkste taak. ‘Ook dienstbaarheid aan de samenleving hoort daar bij’, aldus Sabine van Zuydam, bestuurskundige aan de Universiteit Tilburg. Zij is onderzoeker bij Necker van Naem die het onderzoek in opdracht van Binnenlands Bestuur uitvoerde.

Eerlijk, oprecht en beloftegetrouw komen niet in de top drie voor. Dat wil volgens de bestuurskundige niet zeggen dat raadsleden zich niet aan hun woord houden. Er is nadrukkelijk naar de drie belangrijkste eigenschappen gevraagd. Dat wil niet zeggen dat eerlijkheid er niet toe doet.

Meer eigen initiatief

De volks vertegenwoordigende rol van gemeenteraden komt redelijk tot goed uit de verf, vinden raadsleden. Wel zouden zij vaker het initiatief tot nieuw beleid kunnen nemen. Uit de cijfers blijkt verder dat raadsleden vooral reageren op wat het college doet. Ze hebben wel realiteitszin en lijken behoorlijk tevreden over hun kaderstellende rol en constructieve opstelling. ‘Zelf initiatieven ontplooien kan de raad naar eigen zeggen wel wat meer doen’, aldus Van Zuydam. Een op de vijf raadsleden vindt dat het controleren van het bestuur te wensen overlaat. Een meerderheid (60 procent) stelt dat de controlerende taak van de raad wel goed uit de verf komt.   

Drijfveren

Een bijdrage aan de samenleving leveren was voor veruit de meeste raadsleden een van de belangrijkste drijfveer om zich in 2018 verkiesbaar te stellen, op ruime afstand gevolgd door het uitvoeren van de eigen politieke ideeën en het inzetten en ontwikkelen van de eigen talenten.

Conclusie

Evenals de uitkomst van de Politieke Integriteitsindex is de conclusie: Raadsleden ontlenen hun gezag niet aan hun zetel in de gemeenteraad, maar evenals Haagse politici aan hun betrouwbaarheid. En dat laat helaas nog te wensen over.