Roemloos einde kabinet
Het vierde kabinet van premier Mark Rutte is 543 dagen na de bordesfoto gevallen. Hiermee is dit het kortst zittende kabinet-Rutte. De formatie duurde langer dan ooit, maar dat bleek allerminst een garantie voor een langdurig bestaan van Rutte IV. In januari 2022 stond de ploeg van VVD, D66, CDA en ChristenUnie op het bordes, in juli 2023 kan de nu demissionaire premier alweer naar de koning om zijn ontslag in te dienen. Daarmee wordt Rutte IV zijn kortst zittende ploeg. Het eerste kabinet van de premier kwam na 557 dagen ten val. Na minder dan twee jaar trok de PVV van Geert Wilders de gedoogsteun aan de VVD en het CDA in.
Zelden
Dat een Nederlands kabinet binnen twee jaar sneuvelt, komt maar zelden voor. Sinds de Tweede Wereldoorlog waren er drie kabinetten die korter zaten dan Rutte IV. Het eerste kabinet van Balkenende, bestaande uit CDA en LPF, diende na 86 dagen ontslag in. In 1982 kwam na 233 dagen een einde aan Van Agt II. In 1973 kwam het eerste kabinet van Barend Biesheuvel, dat uit maar liefst vijf partijen bestond, na 380 dagen ten val. Rutte II is het enige kabinet van de huidige premier dat de volledige rit heeft uitgezeten, van 2012 tot 2017. Het derde kabinet van Rutte haalde de eindstreep net niet, en viel twee maanden voor de verkiezingen van 2021 vanwege de toeslagenaffaire.
Tijdelijke status beperken
Het kabinet-Rutte IV viel gisteravond na een hoogopgelopen ruzie over het asielbeleid. VVD, CDA, D66 en ChristenUnie konden het niet eens worden over maatregelen om het aantal nieuwe asielzoekers te beperken. Hoewel alle coalitiepartijen daar wel over wilden spreken, konden zij het niet eens worden over de manier waarop dit moest gebeuren. Vooral de VVD en ChristenUnie stonden lijnrecht tegenover elkaar. Zo wilde de VVD het recht op gezinshereniging voor vluchtelingen met een tijdelijke status beperken. Voor gezinspartij ChristenUnie was dit onbespreekbaar.
Struikelend uit de startblokken
Het kabinet-Rutte IV kwam struikelend uit de startblokken en wist zich nooit meer te herpakken. Er waren enkele successen, maar de onderlinge ruzies en achterdocht bleven altijd overheersen. Achter de schermen is het onderlinge vingerwijzen en het moddergooien al begonnen. CDA-fractievoorzitter Pieter Heerma heeft hard uitgehaald naar de VVD voor het opblazen van het kabinet. ‘De opstelling van Rutte was onverantwoord hard, bijna roekeloos’, zei hij. Zo ver wil CDA-leider Wopke Hoekstra niet gaan. ‘Ik vind wel dat je als kabinet de verantwoordelijkheid hebt om problemen op te lossen. Dat verwacht Nederland ook van ons’. Hij noemt de val het kabinet teleurstellend, onnodig en niet uit te leggen, maar wil niet zeggen welke partijleider hij verantwoordelijk acht voor de val. In een reactie op de val van het kabinet schrijft hij:
‘Voor het CDA was de inzet helder: er moet grip komen op migratie. De draagkracht van ons kleine, dichtbevolkte land staat onder druk. Mensen komen te vaak tegenover elkaar te staan, dat stelt onze onderlinge solidariteit op de proef. Daarover luidden onze lokale CDA-bestuurders een paar weken geleden zelfs de noodklok. Op migratie is de discussie verhard. Dit grote vraagstuk vereist daadkracht van politici die hun verantwoordelijkheid nemen om problemen op te lossen. De linkerkant roept grenzen open, terwijl rechts ze potdicht wil hebben. Veruit de meeste Nederlanders voelen zich niet thuis op deze flanken. De meeste mensen willen mensen in nood een hand bieden, maar maken zich zorgen over de huidige instroom. Het migratiedebat is al te lang gekaapt door polarisatie en principes. Door stoere taal zonder resultaten. Nederland heeft daar niks aan. Ons land verdient oplossingen. Voor mensen in echte nood, voor de draagkracht van onze gemeenschappen. Oplossingen voor heel Nederland. We zijn het aan de samenleving verplicht om er samen uit te komen. Dat is waarom wij ons zo hebben ingespannen om tot een akkoord te komen. Dat is niet gelukt en daardoor worden de problemen die we samen willen oplossen vooruitgeschoven.
In november gaan we stemmen voor de Tweede Kamerverkiezingen. Met onze fractievisies en ons plan ‘Voor Heel Nederland’ heeft het CDA een verhaal voor iedereen. Een verhaal van minder ik, meer wij.’
Onverwacht snelle verkiezingen.
De kans dat de brokken van de huidige coalitie te repareren zijn, is nihil. Er komen zeker geen lijmpogingen en geen voortzetting van de restanten van dit kabinet in de vorm van een minderheidskabinet. Dit betekent dat het hele Binnenhof zich moet opmaken voor onverwacht snelle verkiezingen. Veel plannen wachten nog op uitvoering, maar daar zal een volgend kabinet nu over moeten beslissen. Rutte IV heeft zo kort gezeten dat veel ministers amper afgerekend kunnen worden op hun daden. Er zal nog een lange zomer volgen.