Tweede Kamerverkiezingen: 50.000 vrijwilligers stembureaus nodig
Hoewel nog niet alle lijsttrekkers bekend zijn staat de datum inmiddels vast: De Tweede Kamerverkiezingen worden gehouden op 22 november.
50.000 vrijwilligers
Veel gemeenten werven nog niet, maar het wel wordt aanpoten. De VNG waarschuwde eerder al dat de verkiezingen hoe dan ook niet voor de tweede helft van november gehouden zouden moeten worden, anders zouden gemeenten in de problemen komen. Volgens de VNG zijn tot 50.000 vrijwilligers nodig. De Kiesraad benadrukt naar aanleiding van de vorige verkiezingen dat het belangrijk is om het vrijwilligersbestand op peil te houden. Ondanks de waarschuwingen voor krappe planningen en de vertraging bij de tellingen na de Provinciale Staten- en Waterschapsverkiezingen in maart dit jaar, zijn veel gemeenten bijna drie weken na de val van het kabinet nog niet begonnen met de werving van nieuwe vrijwilligers. De VNG meldde eerder dat veel vrijwilligers na de verkiezingen van afgelopen maart hebben aangegeven niet meer beschikbaar te zijn, omdat vaak tot diep in de nacht doorgeteld moest worden.
Fundament
Verkiezingen vormen het fundament van onze democratie. De geldigheid van de stemming en de betrouwbaarheid van de verkiezingsuitslag moeten boven elke twijfel verheven zijn. Het is daarom bij het bepalen van de verkiezingsdatum voor de tussentijdse Tweede Kamerverkiezingen belangrijk te waarborgen dat deze goed, veilig en betrouwbaar worden georganiseerd. Gemeenten hebben met het oog op het zorgvuldig kunnen doorlopen van het proces voldoende voorbereidingstijd nodig. Het kost normaal gesproken acht tot negen maanden om reguliere verkiezingen goed voor te bereiden. Onder omstandigheden kan dit proces weliswaar sneller worden uitgevoerd, maar er moet rekening worden gehouden met een aantal factoren die maken dat een te grote versnelling niet verantwoord zal uitpakken, zoals het zoeken naar voldoende, over de gemeente verspreide locaties voor de stembureaus, het zoeken van geschikte locaties voor het centraal tellen van de stemmen, het gereed maken van de ondersteunende ICT en de werving van voldoende stembureauleden.
Zorgvuldigheid
Veel vrijwilligers hebben na de intensieve Provinciale Staten- en Waterschapsverkiezingen van maart laten weten geen lid van een stembureau of teller meer te willen zijn. Het zal dan ook veel moeite gaan kosten de stembureaus te bemensen. Gemeenten zullen alles op alles moeten zetten om richting november voldoende mensen te werven. Daarnaast hebben gemeenten te maken met een noodgedwongen lage bezetting van het gemeentelijke apparaat. Dit heeft bij de vorige verkiezingen al tot onverantwoorde situaties geleid, zoals medewerkers die anderhalve dag achtereen in touw waren. Die situatie is niet veranderd. Dit betekent dat een te korte voorbereidingstijd ertoe zal leiden dat de zorgvuldigheid die nodig is om de verkiezingen te organiseren gevaar loopt. In 2006 zijn er ook tussentijdse Tweede Kamerverkiezingen georganiseerd. Het kabinet viel toen op 29 juni, de verkiezingen vonden plaats op 22 november. Ten opzichte van de situatie toen is het verkiezingsproces anno 2023 gecompliceerder en vergt deze meer organisatie. Zo is er een nieuwe procedure vaststelling verkiezingsuitslagen en worden er (extra) eisen gesteld aan de toegankelijkheid van de verkiezingen voor mensen met een beperking. De uitvoering van de toegenomen eisen en procedures kost meer tijd dan in het verleden nodig was om verkiezingen zorgvuldig te organiseren.
Geduld
Wie wil meedoen als stembureauvrijwilliger bij de Tweede Kamerverkiezingen, moet nog even geduld hebben. Informatiepagina’s van veel gemeenten verwijzen naar de Europese verkiezingen over krap een jaar, of zeggen dat er überhaupt geen verkiezingen op het programma staan. Grotere gemeenten hebben soms al wel een speciale website in de lucht, maar ook daar is aanmelden als vrijwilliger nog niet mogelijk. Ook in Lansingerland is het nog niet mogelijk zich aan te melden als lid van een stembureau. Niet alleen een tekort aan vrijwilligers kan een kink in de kabel zijn, ook het drukken van stembiljetten neemt veel tijd in beslag. Normaal gesproken is het een proces van ongeveer 19 weken. Dat proces zal voor de verkiezingen van 22 november flink versneld moeten worden. Na het definitief vaststellen van de kandidatenlijsten, is er nog maar iets meer dan een maand om de stembiljetten te drukken. De VNG laat weten dat zij ervan uitgaat dat bij het bepalen van de verkiezingsdatum rekening is gehouden met het drukproces.