Vaart het CDA een verkeerde koers?
De coalitiepartijen houden het kabinet overeind uit angst voor verkiezingen, zo luidt de analyse vaak. Het CDA staat er, zeker gezien zijn historische omvang, slecht voor: Zes zetels in de recente Een Vandaag-peiling en ook in andere peilingen ziet het er slecht uit. Dit lijkt een goede reden om door te gaan in het kabinet en te hopen op betere electorale tijden. Maar er is een probleem: Het kabinet doet zo veel waarvan potentiële CDA-kiezers niet blij worden, dat het de vraag is of verder gaan met dit kabinet zijn electorale positie zelfs maar een klein beetje verbetert.
Randstedelijke en linkse koers
Zullen de kiezers werkelijk terugkeren als het CDA de komende jaren blijft bijdragen aan de (in elk geval in de ogen van veel kiezers) verwezenlijking van het D66-verkiezingsprogramma? De kans bestaat zelfs dat het kabinet in leven houden het CDA nog meer electorale schade oplevert. Een existentiële crisis, zoals die van D66 in 2006, kan dan niet worden uitgesloten. De structurele problemen van het CDA verdwijnen namelijk niet als de partij in dit kabinet blijft. Kernprobleem is een te Randstedelijke en linkse koers. Het CDA denkt dat een middenpartij zijn gelijk staat aan het (in elk geval in de praktijk) omarmen van een vrij radicale linkse agenda. Een agenda waarin boeren onteigenen, grootschalige migratie, duur en ineffectief klimaatbeleid en machtsoverdracht aan de Europese Unie geen taboes zijn, maar juist oogmerk. Kabinetsdeelname lost dit kernprobleem niet op, maar houdt het in stand en versterkt het zelfs. Het is dus de vraag of het CDA verstandig eraan doet dit kabinet in het zadel te houden. Toegegeven: als er nu verkiezingen zouden komen, zou het CDA geen mooi resultaat behalen. Maar het simpelweg aanvaarden van die nederlaag en het heropbouwen van de partij kan weleens wijzer zijn dan doorgaan met dit kabinet, en dan in 2024 of 2025 alsnog een enorme electorale klap incasseren. Het stelt de partij in staat tot een nieuwe start en benutting van zijn electorale potentieel – dat enorm is, gezien de populariteit van BBB en Pieter Omtzigt.
Boetekleed
Nu kan worden tegengeworpen dat de politiek volatiel is en de populariteit van het CDA zomaar kan aantrekken, zodra de onrust over het stikstofbeleid achter ons ligt. Maar zijn impopulariteit vloeit niet louter voort uit het stikstofbeleid, maar meer uit brede onvrede over de kabinetsplannen op haast alle grote thema’s: stikstof, klimaat, asiel en immigratie, inflatie, Groningen, enzovoort. Het CDA heeft op meerdere grote thema’s een probleem. En er is geen aanleiding om te denken dat het kabinet op deze thema’s een koers zal varen die eventuele CDA-kiezers beter bevalt. Met D66 en CU in het kabinet is het bijvoorbeeld ingewikkeld om een ander immigratiebeleid te krijgen. Bij verkiezingen op korte termijn, kan het CDA de schade wel degelijk enigszins beperkt houden. Dat kan als de partij het boetekleed aantrekt en in de campagne ruiterlijk erkent dat het een fout was om in het kabinet te gaan zitten. Een nederige, schuldbewuste houding leidt tot minder electoraal verdriet dan volharden in de dwaling. Berouw past het CDA, als van origine christelijke partij, goed en zou de achterban kunnen aanspreken. Het CDA moet een politiek leider aanstellen die de personificatie van dit berouw kan zijn.
Wederopstanding
Zestig procent van degenen die in maart 2021 CDA stemden, verlangt een kabinetsval die aan zo’n berouwcampagne voorafgaat, bleek uit een peiling van Maurice de Hond. Waarom zou het CDA een kabinet in stand houden dat de eigen kiezers niet meer pruimen? Terwijl het op lange termijn beter kan zijn de stekker eruit te trekken en een nieuwe start maken? In 1986 en 1989 scoorde het CDA 54 zetels in de Tweede Kamer. Daarna ging het snel bergafwaarts. Het CDA is toe aan een wederopstanding. Die komt er alleen als de partij afscheid neemt van de huidige koers en opteert voor een op het eerste oog misschien riskante, maar op lange termijn rationele koers. Twintig jaar geleden werd het CDA ook afgeschreven. Toen stonden de peilingen op tien zetels. Bij de verkiezingen van 2002 werden dat er meer dan veertig. Maar dan moet het CDA wel afscheid nemen van enkele partijprominenten, die te nadrukkelijk verbonden zijn aan deelname aan het huidige kabinet en aan een aantal mislukte verkiezingscampagnes en op zoek gaan naar een politiek leider die in termen van eruditie, taalbeheersing en vermogen tot redeneren een gunstige uitzondering is in het huidige politieke landschap.