Veenbrand
Het CDA is in het verleden wel eens intern gespleten geweest. Maar dat gebeurde steeds in alle openheid. Deze keer lijkt het op een veenbrand; er is achter de schermen -ver buiten het landelijk kader in Den Haag- boosheid. Twintig lokale CDA-afdelingen schreven een brandbrief aan de partijtop en Wopke Hoekstra.
Toeslagenaffaire
Een groot deel van de brief gaat over de Toeslagenaffaire. Deze affaire blijkt een veenbrand die overal sluimert, om soms ineens op te flakkeren. De briefschrijvers benoemen de conclusies van de commissie-Van Dam, die onderzoek deed naar het schandaal van de Toeslagenaffaire en concludeerde dat het kabinet en de Belastingdienst de rechtsstaat hebben geschonden en het parlement onjuist is geïnformeerd. Volgens de CDA-afdelingen is demissionair premier Rutte de verpersoonlijking van deze neergang van democratische waarden. Ook stellen de CDA’ers dat de geloofwaardigheid van de overheid onder zijn leiding is aangetast en de waarheid voor hem geen uitgangspunt is gebleken, maar een optie.
Kernwaarden
Hun partij zou afstand moeten nemen van Rutte en een eenduidige koers moeten gaan varen. Hierbij zou meer oog moeten komen voor de kernwaarden van het CDA, zoals publieke gerechtigheid en solidariteit. ‘Regeren is voor het CDA haast een tweede natuur geworden, maar het mag niet ten koste gaan van ons eigen verhaal’, zo leest de brief. Dit zou ook nodig zijn om de slechte verkiezingsresultaten recht te trekken. In de brief wordt ook de rol van Tweede Kamerlid Pieter Omzigt bij het onthullen van de Toeslagenaffaire benoemd. De briefschrijvers stellen waardering en erkenning voor Omtzigt te hebben gemist bij de afgelopen Tweede Kamerverkiezingen. Volgens de CDA’ers kan Omtzigt het CDA weer uit het slop trekken en doen uitgroeien tot een brede volkspartij.
Gemoederen bedaren
Ondertussen mag de nieuwe partijvoorzitter Marnix van Rij samen met adviseur minister van defensie, Ank Bijleveld, proberen de gemoederen in de partij te bedaren. Burgemeester Spies van Alphen aan den Rijn werd recent benoemd tot voorzitter van de CDA-commissie die de verkiezingsnederlaag moet evalueren. Spies heeft de opdracht dit kort, kernachtig en krachtig te doen. Ze moet kijken wat er gebeurde rond de kandidatenlijst, de opstelling van het verkiezingsprogramma, de lijsttrekkersverkiezing en de plotselinge leiderschapswissel tussen Hugo de Jonge en Wopke Hoekstra. Het partijbestuur, vooral voormalig voorzitter Ploum, kan felle kritiek verwachten. De partij had geen heldere koers, de organisatie van lijsttrekkersverkiezingen was een fiasco en de campagne was onsamenhangend. Daarbij is het de vraag hoe Kamerleden, ministers en andere partijprominenten zich de komende tijd opstellen.
De partij hoopt begin juli de bevindingen te vernemen. Spies is een door de wol geverfde CDA-bestuurder. Ze was minister, gedeputeerde, Kamerlid en in 2010 ook nog kort interim-voorzitter, toen Henk Bleker minister werd in het eerste kabinet-Rutte.
Meerwaarde christendemocratie
Wat is de meerwaarde van de christendemocratie? Het gedachtegoed is rijk en ook actueel. Daar moet het CDA weer naar op zoek. CDA-kernbegrippen als verantwoordelijkheid, gerechtigheid, solidariteit en rentmeesterschap zijn het tegengif van populisme, nationalisme en regionalisme – en al die andere vormen van egoïsmen waarmee anderen zich superieur verklaren aan medemensen. Het populisme is een uiting van een sociale- en culturele omwenteling. Juist nu is er meer dan ooit behoefte aan een brede volkspartij die verder wil kijken dat het eigen belang, die zoekt naar oplossingen, die het compromis koestert, die Europese integratie op waarde schat en die ontwikkelingssamenwerking waardeert. Een partij die verbinding zoekt, investeert in sociale samenhang. Een partij die over grenzen en over generaties kijkt: een christelijke, sociale partij.
Opnieuw regeren
Ingewijden stellen dat opnieuw regeren juist de beste mogelijkheid is de partij weer een gezicht te geven. Volgens hen ligt de kans voor het oprapen om in een nieuwe regering ook afspraken te maken over het sociale contract van Omtzigt. En dat geeft het CDA de mogelijkheid zich weer als een echte middenpartij te positioneren, in plaats van een rechtse partij. De nu resterende vijftien Tweede Kamerzetels is een lelijke, gevoelige optater na een ongelukkige verkiezingscampagne. Het is de uitwerking van een lang geleden ingezette deconfessionalisering en secularisering dat heel lang een stevig bindmiddel was. De rogge staat er, om met Jan de Koning, legendarisch CDA-minister in de jaren van Lubbers te spreken, dun bij. De verkiezingsuitslag dreigt de jarenlang dominerende bestuurspartij in een existentiële crisis te storten. Het is tijd voor herbronning, zou Ruud Lubbers zeggen. De rogge zal opnieuw moeten worden gezaaid.