Wollig taalgebruik en ambtelijk jargon
Ambtenaren moeten niet raar opkijken als ze binnenkort vaker post retour krijgen. Er is een sticker ontworpen die mensen op de envelop van een moeilijke brief kunnen plakken. Retour afzender, deze brief is te ingewikkeld voor mij, stuur een versie in makkelijke taal, staat erop. Via een QR-code kan de ontvanger lezen aan welke eisen de brief moet voldoen om wél begrijpelijk te zijn. Met deze retour afzender-sticker probeert men de impasse van moeilijk taalgebruik te doorbreken. De sticker is sinds een week beschikbaar en het gaat hard met de bestellingen. Velen bestellen meteen hele stapels. Maar zal het er niet juist toe leiden dat er nog meer brieven ongeopend blijven?
Volgens het kabinet zijn er 2,5 miljoen Nederlanders die overheidsbrieven niet altijd begrijpen. Een deel van de mensen schaamt zich daarvoor en durft niet te vragen wat er precies wordt bedoeld. Vervolgens komen ze in problemen door ongeopende brieven en daardoor een belastingaanslag niet betalen. Iedere burger houdt van eenvoudig taalgebruik. Door duidelijker te communiceren, kan de overheid een hoop ellende besparen. De overheid, maar ook organisaties, moeten ervan doordrongen raken dat het sturen van moeilijke brieven schade oplevert. Er is een groep mensen met een beperkte leesvaardigheid die het graag zelf wil doen en dat ook kan, als ze maar een leesbare brief krijgen.
Jeukwoorden
Veel ambtenaren hebben geen zin om brieven en andere teksten van de overheid begrijpelijker te maken. Sommigen ambtenaren vrezen minder serieus te worden genomen als ze simpeler schrijven. Andere ambtenaren lijken alleen bezig met zich juridisch indekken in hun communicatie. Zij gebruiken ambtelijk jargon, kantoortaal en nietszeggende woorden. Er is soms geen touw aan vast te knopen. Men noemt dat ook wel jeukwoorden. Wat vindt u bijvoorbeeld van een ambtelijk advies van een afdeling Algemene Zaken aan het college van B&W.
‘De kerncompetentie moet een eerste aanzet vormen om synergie te verkrijgen. Vervolgens moet men dit implementeren en faciliteren bij de resultaatgerichte efficiënte proactieve processen. Om dit te realiseren zullen conceptplannen voor een strategisch beleid moeten worden uitgekristalliseerd.’
Of deze wollige alinea in een kabinetsbrief aan de Tweede Kamer over voorwaardelijke toelating geneesmiddelen:
‘Het is ook noodzakelijk om, waar mogelijk, in het onderzoek vast te leggen hoe de doelmatige inzet van het geneesmiddel wordt bevorderd. Dit betreft onder meer de aanwezigheid van een indicatiecommissie, het ontwikkelen en aanscherpen van start- en stopcriteria, dosisoptimalisatie en de identificatie van subpopulaties.’
Vaktermen sluiten niet-specialisten buiten en roepen alleen maar vragen op. Wat maakt de inzet van een geneesmiddel doelmatig? Wat doet een indicatiecommissie en waarvoor zijn er start- en stopcriteria? Met woorden als dosisoptimalisatie en subpopulaties maak je bovendien niets concreet. Om welke groepen mensen gaat het bijvoorbeeld?
Herschrijven van teksten
Het klinkt misschien ludiek, maar de nood is hoog, of het nu gaat om moeilijk taalgebruik of om digitale vaardigheden. Er mogen dan wel convenanten voor meer toegankelijkheid worden opgesteld, de praktijk is dat er niets veranderd. Het wordt steeds erger met de ingewikkelde brieven en digitale procedures van de overheid. De Direct Duidelijk Brigade gaat nu overheidsinstanties, gemeenten en provincies helpen bij het herschrijven van teksten. Ook organiseert de brigade trainingen. Het doel is om nog dit jaar de honderd meest verstuurde onduidelijke overheidsteksten te verbeteren, bijvoorbeeld in brieven, formulieren, folders en websites. Het kabinet trekt hiervoor drie miljoen euro uit. Op het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) worden zeven medewerkers vrijgemaakt om de taalbrigade aan te sturen. Van het geld worden de taalcoaches betaald en er komt een hulppakket voor overheidsinstanties. Daarin zitten onder meer voorbeeldbrieven, een woordenlijst met alternatieven voor ambtelijk jargon en een checklist voor het schrijven in heldere taal. Ook gaan taalcoaches het land in om ambtenaren te helpen bij het schrijven van simpele en begrijpelijke teksten.
Dat teksten een stuk duidelijker kunnen, ondervond het ministerie van BZK zelf. Online verscheen een vacature voor de functie van ‘Raakvlakmanager Strategische Beheerorganisatie Digitaal Stelsel Omgevingswet’.
Het is kennelijk menens om duidelijker te communiceren.