Wonden likken en doorgaan
De CDA-banieren zijn opgeborgen, de CDA-folders in de kast en de CDA-caravan in de zomerstalling. Na zoveel maanden inspanning van vele enthousiaste CDA-medewerkers(sters) met wijkbezoeken, flyeren op regenachtige dagen en uren staan op tochtige locaties, een tegenvallend resultaat: slechts vijf zetels. Daarmee moeten de Christendemocraten hun concurrenten Leefbaar en de Liberalen laten voorgaan. Woensdagavond 21 maart werd in de loop van de avond duidelijk dat de uitslag voor het CDA teleurstellend zou verlopen: Bijna hetzelfde aantal stemmen als vier jaar geleden. Inmiddels is de nieuwe raad geïnstalleerd en zijn de collegeonderhandelingen begonnen.
Na het delen van de emoties is er van gedachten gewisseld over hoe nu verder. Eén conclusie kan worden getrokken: Lokale partijen toonden zich bij deze raadsverkiezingen een blijvende machtsfactor en winnen iedere verkiezing aan zelfvertrouwen. Het illustreert de nieuwe realiteit in de gemeentepolitiek. De klassieke bestuurderspartijen komen steeds verder in het nauw en hun machtsbasis is verder geslonken, ondanks inspanningen van de landelijke kopstukken. De opmars van de lokale partijen gaat vooral ten koste van de partijen die de laatste decennia op landelijk niveau het bestuur domineerden. Ook het CDA moet zijn wonden likken. Hoewel nog steeds de grootste, verliest het sinds 2002 onophoudelijk terrein in de gemeenteraden. Voor een partij die zoveel waarde hecht aan lokale worteling is dat een hard gelag.
Keuze steeds specifieker
Voor politieke analytici vormen de gemeenteraadsverkiezingen een paradijs van verklaringen en tendensen. Het waren de verkiezingen van de voortschrijdende versnippering. De keuze van de kiezer wordt steeds specifieker. Gaan we naar een systeem waarin eenmansfracties op zoek moeten naar een meerderheid? Dat kan je chaos noemen, maar ook ultieme democratie. De opkomst was niet bijster groot. Daar waren diverse redenen voor, maar ik denk dat een reden om niet te gaan stemmen het NOS- verkiezingsdebat was. Het dikwijls loze niveau van tv-debatten werkt al langer op m’n zenuwen, maar de avond voorafgaand aan de verkiezingen werd een tragisch dieptepunt bereikt. De kopstukken van de landelijke partijen waren komen opdraven. Met de gemeenteraadsverkiezingen hadden de discussies niets te maken. De politici gooiden met modder en kwamen met ultieme verwensingen en beschuldigingen. De correcte discussieleider had de grootste moeite er een lijn in te houden. Uit alles bleek dat de Haagse politici ervan uitgingen dat de burgers louter door hun aanwezigheid op televisie naar het stemhokje zouden gaan. Het was een aanslag op het politieke debat en de politieke leiders zijn er in geslaagd de weerzin tegen alles wat politiek is verder te versterken. Het was beschamend en een belediging voor de kiezer. Politici weten nog steeds niet dat het niet alleen gaat om wát ze zeggen, maar dat overtuigingskracht en empathie minstens zo belangrijk zijn.
‘Nee’ referendum definitief
Naast het stemmen voor de nieuwe gemeenteraden kon er ook worden gestemd over het referendum over de nieuwe inlichtingenwet van de AIVD en MIVD. De wet die ruimere bevoegdheden biedt om internetverkeer af te tappen en computers te hacken. De Kiesraad heeft het ‘nee-kamp’ tot winnaars verklaard. Tegen de wet bleek 49,44 procent van de stemmers, 46,53 procent vóór. Het verschil tussen voor en tegen is krap: 194.868 stemmen. De officiële uitslag van de Kiesraad is het startsein voor het kabinet om met een reactie te komen. In de wet, die in principe op 1 mei van kracht wordt, staat immers dat de uitslag van een raadgevend referendum tot een ‘heroverweging’ verplicht als de uitslag daartoe noopt. En zelfs áls de wet gaat worden aangepast, is de grote vraag: hoe? Aan het kabinet nu de taak zich hiertoe te gaan inzetten, ongetwijfeld met frisse tegenzin. De premier en zijn coalitiepartners waren immers vóór de wet en vooral D66 komt hiermee in een lastige situatie. De partij was eerst tegen de wet, maar nu voor en moet een modus vinden om aan het maatschappelijke verzet tegemoet te komen. Zeker omdat het juist hoogopgeleide jongeren uit de steden zijn die tegen stemden. Ergo: de achterban van D66. Kleine aanpassingen om de reikwijdte van de wet te beperken lijken het meest opportuun. Maar om alle kritiek te doen verstommen en tegelijk de eenheid in de coalitie te houden wordt dat manoeuvreren-voor-gevorderden. Den Haag is daar goed in, dat weten we inmiddels.