Tekorten bij de Veiligheidsregio (VNOG)
Op initiatief van het CDA Apeldoorn heeft waarnemend burgemeester Van Wingerden verantwoording afgelegd over de financiële tekorten in de Veiligheidsregio Noord- en Oost-Gelderland (VNOG).
Fractievoorzitter Jan Dirk van der Borg stelde een tiental indringende vragen over de verkeerd ingeschatte financiën van de VNOG. Het tekort loopt op naar 4,6 mln euro in 2020, op basis van ongewijzigd beleid. De VNOG, met 22 deelnemende gemeenten, verzorgt de brandweer en rampenbestrijding en kost jaarlijks in totaal ongeveer 60 mln euro.
De gang van zaken bij de VNOG past in een patroon van gemeenschappelijke regelingen waar gemeenteraden weinig grip op hebben. Voorbeelden zijn Tribuut, PlusOV en de jeugdzorg die ook samen met andere gemeenten wordt georganiseerd. Het CDA is van mening dat de raden te weinig instrumenten hebben om goed toezicht te houden.
Burgemeester Van Wingerden erkende dat het bestuur van de VNOG (de 22 burgemeesters) de financiën niet op orde had en beloofde de raad om actief informatie te geven over de voorgenomen verbeteringen. De tot enkele jaren geleden los van elkaar werkende brandweerposten moeten beter met elkaar samenwerken.
Het CDA kreeg ruim bijval voor het plan om een commissie uit de 22 gemeenteraden toe te laten zien op het functioneren van de brandweer- en rampenzorg in onze regio.
Hessel Dooper en Jan Dirk van der Borg
Dit is de integrale tekst van het debat, uitgesproken door Jan Dirk van der Borg:
Op 1 november 2018 is de gemeenteraad geïnformeerd over de dreigende tekorten van de VNOG over de jaarrekening van 2018. In de bijbehorende brief werd gesproken over een tekort van 2,5 mln. euro, met een aankondiging van een onderzoek naar de financiële situatie van de VNOG.
Op 25 februari 2019 volgde daarop een raadsbrief met de uitkomsten van dit onderzoek. De raad is geïnformeerd over deze uitkomsten in een informele bijeenkomst op dinsdag 5 maart jl. Het tekort over 2018 is opgelopen naar 2,8 mln. euro en de komende jaren loopt dit structurele tekort op naar 4,6 mln. in 2020, op basis van ongewijzigd beleid.
- Welke financiële consequenties hebben de tekorten voor de gemeente Apeldoorn, bij ongewijzigd beleid?
Het CDA Apeldoorn is geschrokken van de uitkomsten van het onderzoek. De consequenties zijn groot. Wij vinden dat er alleen al om die reden politieke verantwoording afgelegd moet worden over de fouten die zijn gemaakt bij de VNOG in de afgelopen jaren.
We gaan ervanuit dat het disfunctioneren van de VNOG in de afgelopen jaren niet heeft geleid tot situaties waarbij de veiligheid van onze inwoners in het geding is gekomen.
U kent mij als iemand die kritisch is over de politieke legitimatie van beleid dat is weggezet bij gemeenschappelijke regelingen, verbonden partijen en samenwerkingsverbanden. Het beeld ontstaat dat wij als gemeenteraad onvoldoende invloed hebben op externe partijen die beleid ontwikkelen of uitvoeren voor de gemeente Apeldoorn. Vooral als er problemen ontstaan staat de gemeenteraad aan de zijlijn. Ik refereer aan bijvoorbeeld PlusOV en samenwerking in de Jeugdhulp, maar ook aan Tribuut.
Ook bij de VNOG hebben we te maken met een samenwerkingsverband van 22 gemeenten. 22 burgemeesters hebben zitting in het algemeen bestuur van de VNOG. Als individuele gemeente en gemeenteraad is het erg lastig invloed uit te oefenen op de het beleid van de VNOG. Al mogen we bij bijvoorbeeld de uitkomsten van de discussie over het verdeelmodel als gemeente Apeldoorn niet teveel klagen. Overigens, ik hoop en verwacht dat de discussie over dit verdeelmodel geen invloed zal hebben op de wijze waarop het bestuur van de VNOG de problemen van nu zal moeten gaan oplossen.
- Kunt u, namens het dagelijks bestuur van de VNOG, op hoofdlijnen aangeven waarom de situatie is ontstaan, zoals geschetst is in het onderzoeksrapport van de commissie Van Arkel?Met andere woorden, wat zijn de oorzaken?
In 2016 is binnen de VNOG en de 22 gemeenteraden uitgebreid gesproken over het verdeelmodel en over de financiële kaders van de VNOG (met daarbij bezuinigingen). Achteraf kan worden gesteld dat de bezuinigingen destijds te fors waren. De vraag is natuurlijk of het bestuur van de VNOG dat destijds ook had kunnen inschatten.
- Was er bij de bezuinigingsdiscussie destijds op enige manier sprake van een signaal van binnen of buiten de VNOG-organisatie dat de bezuinigingen destijds te fors waren?
- Wanneer hebben u de eerste signalen bereikt dat het uitvoeren van de taken niet meer mogelijk was in de vooraf gestelde budgetten? Welke conclusie heeft u daaruit getrokken, en welke maatregelen zijn ingezet?
Tijdens de informatiebijeenkomst op 5 maart jl. zijn de gemeenteraden geïnformeerd over de tekorten bij de VNOG en de oorzaken ervan. Een van de besproken onderwerpen was wijze waarop sturing werd gegeven aan de organisatie door de directie en het bestuur en de wisselwerking tussen directie en bestuur. Wij zijn benieuwd of deze wisselwerking mede heeft bijgedragen aan de problemen van nu.
- Wat vindt u van de cultuur binnen VNOG?En wilt u dan met name ingaan op de wisselwerking tussen bestuur en de top van de organisatie?
- Hoe wordt de voortgang van de samenwerking tussen de gemeente Apeldoorn en de VNOG gemonitord binnen de gemeente Apeldoorn? Hoe is dat proces vormgegeven, hoe worden signalen opgepakt en bij het college neergelegd, en is in uw oordeel die bestuurlijk en organisatorische monitoring de afgelopen jaren voldoende opgepakt?
Op een later moment komen we te spreken over de toekomst van de VNOG. De organisatie moet ook eerst de ruimte krijgen om daar plannen voor te maken. Toch wil ik een kleine blik op de toekomst werpen. We gaan er immers van uit dat er keuzes zijn te maken. En uiteindelijk moeten gemeenteraden het aan hun achterban uitleggen als er pijnlijke keuzes gemaakt moeten worden.
- Als er naar de toekomst kijken, vindt u dan dat er een fundamentele discussie moet komen naar het takenpakket van de VNOG?
- Bent u bereid om in het bestuur van de VNOG te bepleiten dat de gemeenteraden meerdere varianten voorgeschoteld krijgen bij het bespreken van de toekomstplannen van de VNOG?
De democratische controle op het functioneren van Gemeenschappelijke Regelingen beperkt zich in de praktijk tot het jaarlijks indienen door een gemeenteraad van een zienswijze op een begroting. Gewone instrumenten van volksvertegenwoordigers zoals daar zijn het amendement, de motie of de interpellatie zijn de facto niet inzetbaar.
Goed beschouwd ontneemt dit de 22 gemeenteraden om per politieke stroming een politiek oordeel te geven over taken en bekostiging van de GR. Er ontstaat in de praktijk een in of meer technocratische werkwijze waarbij pas wordt bijgestuurd als het fout is gegaan. Achteraf dus.
Het CDA Apeldoorn is van mening dat gezocht moet worden naar vormen van effectief politieke bemoeienis van gemeenteraden op de besteding van gelden waar dezelfde raden verantwoordelijk voor zijn. Om te beginnen met een jaarlijks begrotingsdebat met afgevaardigde raadsleden uit de 22 gemeenten.
Voor de goede orde, ik spreek het algemeen bestuur van de VNOG aan, en niet onze portefeuillehouder en burgemeester. Echter, formeel gezien kan ik de VNOG alleen aanspreken via de politiek verantwoordelijke in onze gemeente. Dit toont wat mij betreft wederom het ongemak aan van een gemeenschappelijke regeling.
- Hoe beoordeelt u de betrokkenheid van de gemeenteraad bij de ontstane situatie? Hadden wij op een eerder moment kennis kunnen nemen van deze situatie?
- Hoe kunnen we in uw ogen de sturingsmogelijkheden van onze raad op de VNOG vergroten?
Ik zie uit naar de beantwoording. Ik ga ervan uit dat we de verbeterplannen op een later moment in de gemeenteraad bespreken.