Algemene beschouwingen 2024

Op 8 juli besprak de gemeenteraad de kadernota - het document waarin de raad kaders stelt voor het opstellen van de gemeentebegroting. Hieronder lees je onze inbreng bij de behandeling van de kadernota. 

---

Hattem lijkt wel een beetje op België. We moeten namelijk heel veel bezuinigen, maar weten nog niet waarop. Zo schetst de Kadernota de financiële problemen, de inhoudelijke ontwikkelingen maar niet de oplossingen. Het heil wordt van een Taskforce verwacht. Op zich een goed initiatief, maar waarom is het college niet eerder met dat initiatief gekomen? Immers, bij het vaststellen van de gemeentebegroting 2024 was er al duidelijk sprake van een groot tekort in meerjarenperspectief. In de tussentijd zijn de tekorten nog meer opgelopen. Wat heeft de verantwoordelijk wethouder het afgelopen halfjaar gedaan om in te grijpen? Van echt ingrijpen hebben wij weinig gemerkt. Sterker nog, de raad is niet tijdig geïnformeerd over wat er niet goed gaat. De gele kaart die het college zichzelf heeft gegeven bij de gemeenterekening was dan ook volkomen terecht. Ik ben blij dat de portefeuillehouder financiën er dit keer weer bij is. Graag stel ik haar daarom de vraag die ik ook in de commissie heb gesteld: welke maatregelen neemt het college op korte termijn om verdere negatieve financiële ontwikkelingen in 2024 te voorkomen? Met andere woorden: hoe voorkomt het college dat deze gele kaart de volgende keer een rode kaart wordt?

Het college moet de raad in positie brengen. Immers, de raad is er verantwoordelijk voor dat de gemeente financieel gezond blijft. En die verantwoordelijk rust zwaar op de schouders van deze raad. Dit betekent dat er een begroting moet komen die structureel en reëel in evenwicht is. Daarvoor hebben we negen kaders geformuleerd voor het college en de taskforce.

1. Toen deze raadsperiode twee jaar geleden van start ging, was er een gezond financieel meerjarenperspectief. Dat perspectief is helemaal verdwenen. Enerzijds door eigen keuzes en anderzijds door bezuinigingen van het rijk. Met als resultaat: we moeten volop aan de bak. Anders lopen we risico dat de provincie ons op de vingers tikt en dat moeten we als Hattem niet willen. Er moet een meerjarenplan worden gemaakt om de begroting weer op orde te krijgen. Het eerste kader wij het college daarom willen meegeven is dat wij een sluitende begroting in meerjarenperspectief willen zien, en geen vooruitschuif beleid waarbij alleen het jaar 2025 sluitend wordt gemaakt. De raad zal keuzes moeten maken.
2. Om keuzes te kunnen maken, moeten de zaken goed in beeld zijn. Dat betekent ook een goed beeld van de investeringen die op ons afkomen op het gebied van de openbare ruimte, het onderwijs, huisvesting voor statushouders en Oekraïners enzovoorts. Het tweede kader dat wij meegeven is: breng de noodzakelijke investeringen in meerjarenperspectief in beeld en zet die op geld en kijk wat er aan dekking aanwezig is. Een voorbeeld. De herhuisvesting van de Oekraïners. Dit gaat flink wat geld kosten in 2025 en volgende jaren. Werk hier een businesscase voor uit zodat duidelijk wordt wat dit de komende jaren gaat kosten.
3. De VNG heeft gemeenten geadviseerd om vooral te bezuinigen op medebewindstaken. En dat betekent onorthodoxe maatregelen als budgetplafonds, wachtlijsten en inkomensbeleid bij het verstrekken van voorzieningen. Stel wij doen dat in Hattem, hoe werkt dat financieel uit voor de begroting? Het CDA wil dat uitgezocht zien. Breng in beeld wat bezuinigen op medebewindstaken betekent.
4. Het vierde kader is samen de trap op en samen de trap af. Gemeenschappelijke regelingen moeten eenzelfde budgetkorting krijgen als de gemeente.
5. Er is een spanningsveld tussen wat wij willen en wat er mogelijk kan. Hoe zorgen wij ervoor dat er ondanks de financiële wrijving toch enige glans blijft? Voor CDA Hattem bestaat die glans eruit dat er een stabiel sociaal vangnet blijft. En daarbij hoort dat de sterkste schouders de zwaarste lasten dragen.
6. Verder moet de ontwikkeling van Hattem niet stil staan. Ter toelichting het volgende. Er moet flink gebouwd worden. Een passende woning voor iedereen. Maar wel binnen een gezonde leefomgeving met schone lucht, weinig stik- en fijnstof en geluid. En bedenk dat bij de Veluwe als stiltegebied geen Lelystad Airport en uitbreiding oefenterrein defensie past. Wij constateren dat er nauwelijks betaalbaar gebouwd wordt voor starters en jonge stelletjes die samen een inkomen hebben net boven de huursubsidiegrens. Daarnaast wordt er te weinig gebouwd voor ouderen die willen doorstromen. Daarom herhalen wij ons pleidooi voor actieve grondpolitiek en bouwen op uitbreidingslocaties. Twee jaar geleden schreef de coalitie in het bestuursakkoord dat het college naast de lopende locaties op zoek gaat naar nieuwe locaties en ontwikkelrichtingen. In de praktijk blijkt dat dit een loze kreet is. U heeft nog twee jaar om daar verandering in te brengen en uw bestuursakkoord uit te voeren.
7. De lokale democratie is erg belangrijk. Daarom heeft de raad een sterke griffie nodig als ondersteuning. Zie het rapport van werkgroep werkwijze gemeenteraad, de commissie Kleinpenning. Dit betekent dat er voldoende geld in de begroting moet worden opgenomen voor de griffie, in overeenstemming met het rapport van de werkgroep werkwijze gemeenteraad.
8. Kijk realistisch naar bestaande ambities en durf te heroverwegen en durf om te denken. Kijk in dat kader kritisch naar overschrijdingen en onderschrijdingen binnen de begroting. Cijfer met cijfers en evalueer de jaren 2021, 2022 en 2023. Breng ook de gevolgen voor het personeelsbeleid in beeld. 
9. Het tekort in meerjarenperspectief is afgerond 2,5 miljoen euro. Daarbij komt dat deze kadernota en ik citeer: “geen volledig beeld” geeft van alle ontwikkelingen die daarop van invloed zijn. Dat klopt, tal van zaken ontbreken. Maak een verdiepingsslag en zorg ervoor dat het beeld completer wordt. Maak ombuigingsvoorstellen tot een bedrag van 5 miljoen euro, zodat de raad keuzes kan maken.

Tot slot. We moeten ons voorbereiden op zware financiële tijden. Ga snel aan de slag met de taskforce. Informeer ons als raad in het openbaar over de voortgang, en betrek waar mogelijk onze inwoners bij het maken van ombuigingsvoorstellen. Zorg ervoor dat er geen budgetten meer overschreden worden zonder toestemming van de raad. Leer kortom van de les van Spreuken 25 vers 3: Want in een oogwenk is je geld verdwenen: het krijgt vleugels en vliegt weg als een arend.