Het spoor van de bevrijding: interview met Ank Bijleveld

75 jaar bevrijding. Al 75 jaar mogen wij in vrijheid leven. Een groot geschenk om dankbaar bij stil te staan. Op 31 augustus 2019 werd in Terneuzen de nationale aftrap gegeven, tijdens de herdenking van de slag om de Schelde. Minister van Defensie Ank Bijleveld was erbij op deze indrukwekkende dag, waar de eerste stap van het spoor van de bevrijding werd gezet. 

‘We zijn vorig jaar al begonnen met de herdenking van de bevrijding. In augustus 2019 vond de nationale aftrap van bevrijding van Nederland plaats in Terneuzen. Met ons Koningspaar, het Belgische Koningspaar en mijn ambtgenoten uit diverse landen. Met aandacht voor wie de veteranen zijn die ons bevrijd hebben’, zegt Bijleveld. ‘Vanaf augustus hebben we het spoor van bevrijding verder gevolgd. Op 29 oktober was ik samen met de Koning en de Poolse president in Breda, om stil te staan bij de betekenis van Poolse soldaten bij onze bevrijding.’ Er zijn sinds augustus verschillende herdenkingen gehouden. Van 4 april tot 5 mei zou eigenlijk het slotstuk van de herdenkingen en activiteiten zijn. ‘De geplande Vrijheid-express is stilgelegd. Bussen zouden door het hele land gaan om vrijheidsmaaltijden te organiseren. Een plaats van ontmoeting, waar met mensen en veteranen gesproken kon worden over het belang van vrijheid. De Vrijheid-express zou eindigen op 4 mei met de dodenherdenking en op 5 mei de viering van bevrijdingsdag.’

Spreken met de mannen van toen
Ook in Europa wordt 75 jaar vrijheid herdacht. ‘Ik vond het heel indrukwekkend om bij de Europese aftrap van 75 jaar bevrijding in Arromanches en Omaha Beach te zijn. Om te spreken met de mannen van toen, die nu 95 jaar zijn, om te horen waarom zij het belangrijk vinden dat we herdenken. Dat blijf ik ook deze maanden doen om de boodschap wel over te brengen’, vervolgt Bijleveld. ‘Engelandvaarder Rudi Hemmes, ook aanwezig in Arromanches, gaat nog steeds langs basisscholen om te vertellen over de oorlog, over wat het betekent om niet naar school te kunnen. Vrijheid is niet vanzelfsprekend en het is ook niet gratis. Daar ligt gelijk een koppeling met de situatie nu. Door de beperkende maatregelen kunnen we niet zomaar naar buiten of naar school. We zien nu pas in het klein wat dat betekent. De geallieerden hebben gevochten en stierven om ons te bevrijden, en onze soldaten doen dat nog steeds in allerlei landen in de wereld. De veiligheid in de wereld is onvoorspelbaarder geworden. Je ziet hoe belangrijk vrijheid is en wat beperking van vrijheid voor mensen betekent, terwijl we nu gewoon vrij zijn. We geven een stukje vrijheid op om weer veiligheid te krijgen en uiteindelijk weer vrijheid te winnen. Ook in deze tijd van crisis ondersteunt de krijgsmacht hierbij.’

Vrijheid is niet vanzelfsprekend en het is ook niet gratis.

Blijven herdenken
‘Het is natuurlijk ontzettend zuur dat alle herdenkingen en evenementen in het kader van 75 jaar bevrijding in de komende periode moesten worden afgelast. Bij alle evenementen die al zijn geweest, konden de veteranen nu nog komen en kunnen zij hun verhaal doen, over 5 jaar zijn deze mannen 100. Ik heb zelf met Engelse, Poolse, Amerikaanse en Canadese veteranen gesproken over operatie Market Garden, hoe indrukwekkend dat was, dat zal over 5 jaar wellicht niet meer mogelijk zijn.’ 

Het is belangrijk ook in deze tijd hierbij stil te blijven staan en te blijven herdenken. Er moet over nagedacht worden, ook regionaal en lokaal, toch aandacht hieraan te geven. Te kijken of er activiteiten kunnen worden verzet. ‘De muziekkorpsen van defensie zullen hun speciale programma´s later opvoeren. Het is ontzettend belangrijk om te blijven herdenken. Bij defensie zeggen we: ‘Wij beschermen wat ons dierbaar is’. We moeten aandacht blijven besteden aan grondwettelijke vrijheden.’

Nationale operaties
In de huidige crisis zorgt defensie ook voor het instandhouden van veiligheid en vrijheid. Op basis van de grondwet is ondersteuning van civiele autoriteiten bij bestrijding van een crisis een taak van de landmacht. Bijleveld: ‘Op dit moment ondersteunen we op allerlei terreinen. Defensie ondersteunt het patiënten coördinatiecentrum in Rotterdam. Planners kijken daar naar de verspreiding van patiënten door het land. Puzzelen met schaarste vragen, dat wordt ook geleerd op missies. Artsen en verpleegkundigen worden ingezet, beademingsapparaten uitgeleend en calamiteitenhospitaal is open voor IC plekken. Maar er gebeurt van alles: opvang van asielzoekers, vervoeren van spullen, logistieke ondersteuning in de nationale crisis. Ook worden militairen teruggehaald van missie omdat er momenteel geen trainingen gegeven kunnen worden. In Litouwen, een brandhaard van corona, is de missie stilgelegd.’

In het dagelijks werk van Ank Bijleveld zijn de beperkende maatregelen ook voelbaar. Een surrealistische, vreemde situatie waarin gekeken wordt wat op afstand gedaan kan worden. ‘Iedere ochtend is er crisisoverleg en bij de dagsluiting kijken we hoe het gaat. Ik neem deel aan de ministeriële crisiscommissie. We kijken wat goed gaat, waar we nog meer kunnen leveren of ondersteunen. Werkprocessen veranderen, een deel van de mensen werkt thuis. We houden ons aan de RIVM regels. We houden geen groepsvergaderingen, beveiligde vergaderingen worden in het operatiecentrum gehouden. Er worden veel geheime dingen besproken, het moet ook veilig zijn en dat is best lastig. Maar het is niet anders.’

Veerkracht
Na de bevrijding toonde Nederland veel veerkracht. Ook nu ontstaan veel mooie initiatieven in de samenleving. ‘We leven in een samenleving waar mensen heel betrokken zijn op elkaar. Mooi om te zien hoe mensen elkaar helpen. We moeten het altijd samen doen, dat gold in de oorlog ook. Er zijn mensen die een keuze moeten maken om voor je op te komen. Dat geldt ook in deze tijd. Omzien naar elkaar is heel belangrijk.’

Stilstaan bij de bevrijding
Herdenkingen en evenementen zijn afgelast, maar we kunnen wel op onze eigen plek stilstaan bij 75 jaar vrijheid. Bijleveld: ‘Denk na hoe en wanneer je eigen woonplaats is bevrijd en sta daarbij stil. Wees je even bewust dat 75 jaar nog niet zo lang geleden is. Ik kan er met mijn eigen ouders nog over praten. Praat er als het kan met je ouders of opa en oma over, dat kan in deze tijd ook via telefoon of via facetime, pas dan weet je echt wat het is om vrij te zijn. Probeer de verhalen uit die tijd te lezen. Er is nu gelegenheid om je erin te verdiepen. Het verhaal moet door blijven klinken.’