Geloof in de democratische rechtsstaat
Het Wetenschappelijk Instituut voor het CDA (WI) heeft een nieuwe publicatie over de rechtsstaat gepubliceerd met als titel Geloof in de democratische rechtsstaat. Een christendemocratisch verhaal voor de rechtstaat. Deze essaybundel is samengesteld door drie jonge christendemocraten: Maurits Potappel (fellow WI), Jacob van de Beeten en Carina van Os. Het eerste exemplaar is op dinsdag 30 november 2021 (digitaal) overhandigd aan minister Ferdinand Grapperhaus.
De toeslagenaffaire heeft pijnlijk duidelijk gemaakt dat bezinning op de Nederlandse rechtsstaat geboden is. Het vertrouwen van de burger in de overheid heeft schade opgelopen en de rechtsprekende, wetgevende en uitvoerende macht moeten in de komende jaren dit vertrouwen zien te herstellen. Hoe kan het vertrouwen in de rechtsstaat worden hersteld? Dat is de centrale vraag in deze essaybundel.
Kortetermijnoplossingen en institutionele aanpassingen zijn onvoldoende. De auteurs gaan op zoek naar het morele verhaal achter en het fundament onder de rechtsstaat. Want, zoals het in het toekomstperspectief Zij aan zij van het WI luidde: ‘De rechtsstaat is in christendemocratisch perspectief nooit alleen een formaliteit. Zij is een waardengemeenschap waar gerechtigheid heersen moet. Dat wil zeggen dat de formele principes wortelen in een verhaal, in overtuigingen en tradities.’
Deze bundel is opgebouwd uit drie delen. Deze drie delen corresponderen met de drie niveaus van een spreekwoordelijke huis van de rechtsstaat. In het eerste deel gaan de auteurs op zoek naar de historische grondslagen van de bundel. De menselijke waardigheid vormt hierin een leidende rol: ieder mens is van waarde en ieder mens is gelijkwaardig aan de ander. Het tweede deel van het huis wordt gevormd door de zoektocht naar het rechtsstatelijk ethos, de morele attitude, dat de rechtsstaat dient te dragen. Het is een christendemocratische overtuiging dat goede rechtsstatelijke instituties geworteld zijn in de aanwezigheid van een democratisch en rechtsstatelijk ethos onder de bevolking. De top van het rechtsstatelijk huis bestaat uit perspectieven op de toekomst. Op welke concrete terreinen moet verandering worden aangebracht om de rechtsstaat vitaal te houden voor de langere termijn? Het bestuursrecht, het belastingrecht en de digitale rechtsstaat passeren de revue. De bundel wordt afgesloten door Ernst Hirsch Ballin. Hij laat in zijn bijdrage Van ethos naar praxis van de rechtsstaat de rode draad van de verschillende bijdragen zien en voert een pleidooi voor de sociale rechtsstaat.
Deze bundel Geloof in de democratische rechtsstaat biedt veel inspiratie om politieke vervolgstappen te gaan zetten. Voor het WI is deze publicatie een eerste verkenning. Ze zal een vervolg krijgen in een rapport met handelingsperspectieven en beleidsaanbevelingen om de democratische rechtsstaat te versterken.
Tijdens de presentatie op 30 november is het eerste exemplaar uitgereikt aan minister Ferdinand Grapperhaus. Na een korte reactie van zijn kant heeft Ernst Hirsch Ballin een referaat gehouden over de sociale rechtsstaat. De opname van de presentatie is na afloop terug te kijken op ons YouTubekanaal: https://www.youtube.com/watch?v=AnS--MmbVG0&t=136s