‘Neem onzekerheden middenklasse serieus’
Verslag WI-symposium ‘Politiek van de middenklasse’
Op maandagavond 16 april 2018 vond in de plenaire zaal van de Eerste Kamer een geslaagd symposium van het Wetenschappelijk Instituut (WI) voor het CDA plaats met als titel ‘Politiek van de middenklasse’. Op het symposium werd de publicatie No Robots. The position of middle class households in nine European countries gepubliceerd en aangeboden.
No Robots
De studie van het WI is het resultaat van een samenwerking met Europese denktanks en onderzoekers en beschrijft de positie van de middenklasse in negen Europese landen. De middenklasse doet er toe, maar niet op de manier zoals vaak wordt gedacht. Zij is geen selecte groep met een bepaald inkomen, maar staat voor mensen die hun verantwoordelijkheid nemen in de samenleving. De positie van de middenklasse varieert van land tot land, maar toch zijn de zorgen in veel landen hetzelfde. In bijna elk land zijn er problemen met het vinden van een woning, de toegang tot goed onderwijs en zorgen over het vinden van werk in tijden van robotisering. De titel van de studie No Robots is een verwijzing naar dit laatste sentiment: robots hebben geen idealen.
Klik hier voor meer informatie over ‘No Robots’.
De val van de middenklasse?
Erik Snel, socioloog aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en mede-auteur van het rapport De val van de middenklasse? van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) was de eerste spreker. Hij ging in op de positie van de middenklasse in Nederland sinds de jaren zeventig. Het rapport van de WRR, dat vorig jaar verscheen, geeft inzicht in de ontwikkeling van middeninkomens, middelbare opleidingen en middenberoepen en hun opvattingen over politiek en maatschappij.
Snel: “In tegenspraak tot veel verontrustende verhalen over de val en uitholling van de middenklasse is daar in de Nederlandse samenleving geen sprake van. Middengroepen weten in meerderheid hun positie te handhaven, maar moeten daarvoor wel harder werken en meer onzekerheid accepteren.” Als voorbeeld gebruikte hij het beeld van een fietser: “De middengroep is te zien als een fietser. Ze moeten doortrappen om niet stil te vallen en als gevolg daarvan om te vallen. Daarnaast krijgen middengroepen steeds meer te maken met spreekwoordelijke tegenwind.”
Middengroepen hebben vaker twee inkomens nodig, moeten rekening houden met de flexibiliteit en tijdelijkheid van werk, dienen werk en zorgtaken te combineren, en meer zelfredzaamheid aan de dag te leggen om risico’s het hoofd te bieden. Deze werkzaamheden gaan gepaard met toenemende gevoelens van onzekerheid. Ook is er het gevoel dat de overheid te weinig doet voor het midden. Om de kwetsbaarheid van middengroepen te verkleinen en de stabiliteit van de middengroepen te ondersteunen is het van belang dat de overheid zich richt op het verminderen van onzekerheid. Snel deed daarbij een aantal beleidsvoorstellen, zoals het bevorderen van arbeidszekerheid, het investeren in onderwijs en scholing, het behouden van de herverdelende werking van de verzorgingsstaat en het geven van een duwtje in de rug van gezinnen.
Onzekerheden middenklasse
Op de onzekerheden en zorgen van de middenklasse ging ook Sybrand Buma (fractievoorzitter CDA Tweede Kamer) in. Hij benadrukte dat de onzekerheid onder burgers niet alleen van economische aard is. “Als de onzekerheid uitsluitend economisch was, zou de teloorgang van de middenklasse van voorbijgaande aard moeten zijn nu het ons economisch beter gaat. Doe er een onsje koopkracht bij, en het probleem verdwijnt. Integendeel.”
Volgens Buma “strooien we onszelf zand in de ogen als we niet bereid zijn te kijken naar de morele component”. Als oorzaken voor gevoelens van onzekerheid wees hij op individualisering en het verlies van sociale samenhang. “Het gaat om vertrouwen, om identiteit, en om verlies van trots en zekerheid.”
Het verliezen van vertrouwen in een betere toekomst een bedreiging voor de legitimiteit van onze democratie, zo stelde hij. “Veel politici zijn bezig zijn met het omvormen van maatschappelijke problemen naar economische vraagstukken. Maar ondanks de economische groei, zien we dat het terugwinnen van vertrouwen uitblijft. Voor vertrouwen in de toekomst is meer nodig dan economische welvaart. Democratie is niet een verdienmodel dat bedoeld is om rijk te worden. Democratie is een middel om een goede samenleving te ordenen. Voor als het economisch mee zit, maar ook als het tegen zit.”
In een tijd die razendsnel verandert - met grote uitdagingen als klimaat, migratie en terrorisme - is “een solide, gemeenschappelijk huis” onmisbaar om onzekerheid het hoofd te bieden, betoogde Buma, waarmee hij verwees naar het WI-meerjarenprogramma met als titel Om een gemeenschappelijk huis. Een huis met gedeelde waarden, gedeelde instituties en een gedeelde opvatting over democratie. Om de onzekerheden van de middenklasse van een zorgvuldig antwoord te voorzien, dienen we ons gemeenschappelijk huis weer op te bouwen om zo onze samenleving te versterken, aldus Buma.
Mittelstand
Christian Schmidt, namens de CSU lid van de Duitse Bundestag en voormalig minister, was de laatste spreker. Hij ging in op de positie van en de uitdagingen voor de middenklasse (liever spreek Schmidt van Mittelstand) in Duitsland.
Na afloop van de drie sprekers was er gelegenheid om de discussie met elkaar aan te gaan. Onder leiding van Peter Essers, voorzitter van het bestuur van het WI, gingen de sprekers in op vragen en stellingen vanuit het publiek.
Verslag WI-symposium ‘Politiek van de middenklasse’
Op maandagavond 16 april 2018 vond in de plenaire zaal van de Eerste Kamer een geslaagd symposium van het Wetenschappelijk Instituut (WI) voor het CDA plaats met als titel ‘Politiek van de middenklasse’. Op het symposium werd de publicatie No Robots. The position of middle class households in nine European countries gepubliceerd en aangeboden.
No Robots
De studie van het WI is het resultaat van een samenwerking met Europese denktanks en onderzoekers en beschrijft de positie van de middenklasse in negen Europese landen. De middenklasse doet er toe, maar niet op de manier zoals vaak wordt gedacht. Zij is geen selecte groep met een bepaald inkomen, maar staat voor mensen die hun verantwoordelijkheid nemen in de samenleving. De positie van de middenklasse varieert van land tot land, maar toch zijn de zorgen in veel landen hetzelfde. In bijna elk land zijn er problemen met het vinden van een woning, de toegang tot goed onderwijs en zorgen over het vinden van werk in tijden van robotisering. De titel van de studie No Robots is een verwijzing naar dit laatste sentiment: robots hebben geen idealen.
Klik hier voor meer informatie over ‘No Robots’.
De val van de middenklasse?
Erik Snel, socioloog aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en mede-auteur van het rapport De val van de middenklasse? van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) was de eerste spreker. Hij ging in op de positie van de middenklasse in Nederland sinds de jaren zeventig. Het rapport van de WRR, dat vorig jaar verscheen, geeft inzicht in de ontwikkeling van middeninkomens, middelbare opleidingen en middenberoepen en hun opvattingen over politiek en maatschappij.
Snel: “In tegenspraak tot veel verontrustende verhalen over de val en uitholling van de middenklasse is daar in de Nederlandse samenleving geen sprake van. Middengroepen weten in meerderheid hun positie te handhaven, maar moeten daarvoor wel harder werken en meer onzekerheid accepteren.” Als voorbeeld gebruikte hij het beeld van een fietser: “De middengroep is te zien als een fietser. Ze moeten doortrappen om niet stil te vallen en als gevolg daarvan om te vallen. Daarnaast krijgen middengroepen steeds meer te maken met spreekwoordelijke tegenwind.”
Middengroepen hebben vaker twee inkomens nodig, moeten rekening houden met de flexibiliteit en tijdelijkheid van werk, dienen werk en zorgtaken te combineren, en meer zelfredzaamheid aan de dag te leggen om risico’s het hoofd te bieden. Deze werkzaamheden gaan gepaard met toenemende gevoelens van onzekerheid. Ook is er het gevoel dat de overheid te weinig doet voor het midden. Om de kwetsbaarheid van middengroepen te verkleinen en de stabiliteit van de middengroepen te ondersteunen is het van belang dat de overheid zich richt op het verminderen van onzekerheid. Snel deed daarbij een aantal beleidsvoorstellen, zoals het bevorderen van arbeidszekerheid, het investeren in onderwijs en scholing, het behouden van de herverdelende werking van de verzorgingsstaat en het geven van een duwtje in de rug van gezinnen.
Onzekerheden middenklasse
Op de onzekerheden en zorgen van de middenklasse ging ook Sybrand Buma (fractievoorzitter CDA Tweede Kamer) in. Hij benadrukte dat de onzekerheid onder burgers niet alleen van economische aard is. “Als de onzekerheid uitsluitend economisch was, zou de teloorgang van de middenklasse van voorbijgaande aard moeten zijn nu het ons economisch beter gaat. Doe er een onsje koopkracht bij, en het probleem verdwijnt. Integendeel.”
Volgens Buma “strooien we onszelf zand in de ogen als we niet bereid zijn te kijken naar de morele component”. Als oorzaken voor gevoelens van onzekerheid wees hij op individualisering en het verlies van sociale samenhang. “Het gaat om vertrouwen, om identiteit, en om verlies van trots en zekerheid.”
Het verliezen van vertrouwen in een betere toekomst een bedreiging voor de legitimiteit van onze democratie, zo stelde hij. “Veel politici zijn bezig zijn met het omvormen van maatschappelijke problemen naar economische vraagstukken. Maar ondanks de economische groei, zien we dat het terugwinnen van vertrouwen uitblijft. Voor vertrouwen in de toekomst is meer nodig dan economische welvaart. Democratie is niet een verdienmodel dat bedoeld is om rijk te worden. Democratie is een middel om een goede samenleving te ordenen. Voor als het economisch mee zit, maar ook als het tegen zit.”
In een tijd die razendsnel verandert - met grote uitdagingen als klimaat, migratie en terrorisme - is “een solide, gemeenschappelijk huis” onmisbaar om onzekerheid het hoofd te bieden, betoogde Buma, waarmee hij verwees naar het WI-meerjarenprogramma met als titel Om een gemeenschappelijk huis. Een huis met gedeelde waarden, gedeelde instituties en een gedeelde opvatting over democratie. Om de onzekerheden van de middenklasse van een zorgvuldig antwoord te voorzien, dienen we ons gemeenschappelijk huis weer op te bouwen om zo onze samenleving te versterken, aldus Buma.
Mittelstand
Christian Schmidt, namens de CSU lid van de Duitse Bundestag en voormalig minister, was de laatste spreker. Hij ging in op de positie van en de uitdagingen voor de middenklasse (liever spreek Schmidt van Mittelstand) in Duitsland.
Na afloop van de drie sprekers was er gelegenheid om de discussie met elkaar aan te gaan. Onder leiding van Peter Essers, voorzitter van het bestuur van het WI, gingen de sprekers in op vragen en stellingen vanuit het publiek.