Vlaktaks in regeerakkoord

Het kabinet voert de vlaktaks in, een eenvoudiger belastingstelsel met twee tarieven. Pleidooien voor de invoering van een vlaktaks worden al bijna twintig jaar in rapporten van het Wetenschappelijk Instituut voor het CDA gevoerd.

In het WI-rapport Herstel van draagkracht (2000), dat inging op de voorgenomen belastingherziening van het kabinet-Kok II, werden voor het eerst de mogelijkheid van een zogeheten 'flat tax' besproken. Een jaar eerder was Ab Klink aangetreden als directeur van het Wetenschappelijk Instituut met een ambitieuze hervormingsagenda. De vlaktaks paste daarin.

Een nadere uitwerking volgde in de studie Evenredig en rechtvaardig (2001). Evert Jan van Asselt, opsteller van dit rapport, was betrokken bij de doordenking en ontwikkeling van de vlaktaks. "Nodig is een belasting die gericht en rechtvaardig is en aansluit bij de draagkracht van mensen. De 'vlaktax' in combinatie met inkomensafhankelijke heffingskortingen kan daaraan tegemoet komen", zo luidde de conclusie. Uit de berekeningen in dit rapport volgt dat een vlaktaks met een tarief van 35% wenselijk was. Aftrekposten bleven ongemoeid. Wel zou vanaf een bepaald inkomen de algemene heffingskorting en de arbeidskorting moeten worden afgebouwd naar nul.

In 2006 werd in het rapport Investeren in participeren opnieuw aandacht gevraagd voor de introductie van de vlaktaks. Het heette nu een 'sociale vlaktax'. 'Sociaal' omdat het ging om een uniform tarief in de inkomstenbelasting in combinatie met inkomensafhankelijke toeslagen. Voor het eerst werd de vlaktaks ook in internationaal vergelijkend perspectief geplaatst.

Het debat kreeg een nieuwe impuls met de WI-studie Een sociale vlaktaks. Naar werkbare en begrijpelijke inkomstenbelastingen (2009). Raymond Gradus, hoogleraar Bestuur en Economie van de Publieke en Non-profit sector aan de Vrije Universiteit van Amsterdam, was inmiddels directeur van het WI. In feite werd de vlaktaks met dit rapport daadwerkelijk op de politieke agenda geplaatst en werd de voorgestelde stelselwijziging verfijnd met onder meer een aanvullende solidariteitsheffing voor topinkomens. Er volgden meer WI-publicaties, er werden medestanders gezocht en de CDA-Tweede Kamerfractie schaarde zich achter het voorstel. In 2012 kreeg de invoering van de sociale vlaktaks voor het eerst een plek in het verkiezingsprogramma van het CDA en in 2013 in de tegenbegroting van de Tweede Kamerfractie bij de Algemene Politieke Beschouwingen.

Raymond Gradus, inmiddels oud-directeur van het WI en voorzitter van de Colleges van Financieel Toezicht Antillen, is content met de invoering van een tweeschijvenstelsel (met een basistarief van 36,93% en een toptarief van 49,5%) door het nieuwe kabinet van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie. "Het toont aan dat het denkwerk van het WI er toe doet en dat het loont." Hij is wel benieuwd hoe de precieze uitwerking eruit gaat zien. Voor het WI had de vlaktaks verschillende voordelen: een vereenvoudiging van de belastingheffing voor gezinnen, werkgevers en werknemers, extra banen en een betere werking van de woningmarkt. Gradus: "Over de gevolgen voor de woningmarkt ben ik positief en ook voor de arbeidsmarkt en armoedeval heeft de sociale vlaktaks een positief effect. In het regeerakkoord staan echter ook veel plannen die de armoedeval verergeren."

In een artikel samen met WI-stafmedewerker Arjen Siegmann, dat binnenkort in het Reformatorisch Dagblad verschijnt, geeft Gradus aan dat een verdere opknapbeurt van het hele belasting- en toeslagenstelsel nodig is om de problematiek van armoedeval de kop in te drukken.

Het kabinet voert de vlaktaks in, een eenvoudiger belastingstelsel met twee tarieven. Pleidooien voor de invoering van een vlaktaks worden al bijna twintig jaar in rapporten van het Wetenschappelijk Instituut voor het CDA gevoerd.

In het WI-rapport Herstel van draagkracht (2000), dat inging op de voorgenomen belastingherziening van het kabinet-Kok II, werden voor het eerst de mogelijkheid van een zogeheten 'flat tax' besproken. Een jaar eerder was Ab Klink aangetreden als directeur van het Wetenschappelijk Instituut met een ambitieuze hervormingsagenda. De vlaktaks paste daarin.

Een nadere uitwerking volgde in de studie Evenredig en rechtvaardig (2001). Evert Jan van Asselt, opsteller van dit rapport, was betrokken bij de doordenking en ontwikkeling van de vlaktaks. "Nodig is een belasting die gericht en rechtvaardig is en aansluit bij de draagkracht van mensen. De 'vlaktax' in combinatie met inkomensafhankelijke heffingskortingen kan daaraan tegemoet komen", zo luidde de conclusie. Uit de berekeningen in dit rapport volgt dat een vlaktaks met een tarief van 35% wenselijk was. Aftrekposten bleven ongemoeid. Wel zou vanaf een bepaald inkomen de algemene heffingskorting en de arbeidskorting moeten worden afgebouwd naar nul.

In 2006 werd in het rapport Investeren in participeren opnieuw aandacht gevraagd voor de introductie van de vlaktaks. Het heette nu een 'sociale vlaktax'. 'Sociaal' omdat het ging om een uniform tarief in de inkomstenbelasting in combinatie met inkomensafhankelijke toeslagen. Voor het eerst werd de vlaktaks ook in internationaal vergelijkend perspectief geplaatst.

Het debat kreeg een nieuwe impuls met de WI-studie Een sociale vlaktaks. Naar werkbare en begrijpelijke inkomstenbelastingen (2009). Raymond Gradus, hoogleraar Bestuur en Economie van de Publieke en Non-profit sector aan de Vrije Universiteit van Amsterdam, was inmiddels directeur van het WI. In feite werd de vlaktaks met dit rapport daadwerkelijk op de politieke agenda geplaatst en werd de voorgestelde stelselwijziging verfijnd met onder meer een aanvullende solidariteitsheffing voor topinkomens. Er volgden meer WI-publicaties, er werden medestanders gezocht en de CDA-Tweede Kamerfractie schaarde zich achter het voorstel. In 2012 kreeg de invoering van de sociale vlaktaks voor het eerst een plek in het verkiezingsprogramma van het CDA en in 2013 in de tegenbegroting van de Tweede Kamerfractie bij de Algemene Politieke Beschouwingen.

Raymond Gradus, inmiddels oud-directeur van het WI en voorzitter van de Colleges van Financieel Toezicht Antillen, is content met de invoering van een tweeschijvenstelsel (met een basistarief van 36,93% en een toptarief van 49,5%) door het nieuwe kabinet van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie. "Het toont aan dat het denkwerk van het WI er toe doet en dat het loont." Hij is wel benieuwd hoe de precieze uitwerking eruit gaat zien. Voor het WI had de vlaktaks verschillende voordelen: een vereenvoudiging van de belastingheffing voor gezinnen, werkgevers en werknemers, extra banen en een betere werking van de woningmarkt. Gradus: "Over de gevolgen voor de woningmarkt ben ik positief en ook voor de arbeidsmarkt en armoedeval heeft de sociale vlaktaks een positief effect. In het regeerakkoord staan echter ook veel plannen die de armoedeval verergeren."

In een artikel samen met WI-stafmedewerker Arjen Siegmann, dat binnenkort in het Reformatorisch Dagblad verschijnt, geeft Gradus aan dat een verdere opknapbeurt van het hele belasting- en toeslagenstelsel nodig is om de problematiek van armoedeval de kop in te drukken.