Buma, Klink en Holslag: komst van vluchtelingen vereist debat over Leitkultur
Het is met de komst van grote aantallen vluchtelingen nodig om onze Leitkultur te benoemen en een discussie hierover aan te gaan. Niet om lucht te geven aan superioriteitsgevoelens van het Westen, maar om dreigende schisma’s te voorkomen en om te oefenen in de kernwaarden van de rechtsstaat, zoals tolerantie en verdraagzaamheid. Dat stellen Sybrand Buma, Pieter Heerma, Ab Klink en Jonathan Holslag in het nieuwe nummer van Christen Democratische Verkenningen, het kwartaalblad van het Wetenschappelijk Instituut voor het CDA.
Wat bindt onze samenleving? De komst van vluchtelingen maakt die vraag volgens CDA-fractieleider in de Tweede Kamer Sybrand Buma en CDA-Tweede Kamerlid Pieter Heerma “zeer urgent”. Ze houden in het lentenummer van Christen Democratische Verkenningen (CDV), dat vandaag verschijnt, een pleidooi voor “gezonde vaderlandsliefde”. Met die term doelen ze niet op een patriottisme dat kan doorslaan naar “gevaarlijk nationalisme”, maar op de joods-christelijke waarden die de westerse samenleving hebben gevormd. Zo wijzen ze op het belang van de volstrekte gelijkwaardigheid tussen mensen, op de noodzaak van het samengaan van vrijheid en verantwoordelijkheid en op deugden als rechtvaardigheid, hoop en liefde. “Zonder een cultureel fundament van waarden en gedeelde normen kan een samenleving niet goed functioneren”, stellen de Kamerleden. “Willen we het vluchtelingenvraagstuk samen kunnen oplossen, dan zal cultuurrelativisme moeten plaatsmaken voor gezonde vaderlandsliefde en de onderkenning van het belang van de dominante joods-christelijke cultuur.”
Ab Klink, deeltijdhoogleraar en oud-minister, wijst erop dat het benoemen van de westerse Leitkultur en de kernwaarden van de rechtsstaat schisma’s zou kunnen voorkomen. “Onze Leitkultur baseert zich op waarden die zich verzetten tegen een misplaatst beroep op geschiedenis, nationaliteit of gewoonten; grondrechten zijn er voor alle groepen, meerderheden en minderheden. Een beleid gericht op cultureel draagvlak voor de grondrechten en -waarden zou verbindend kunnen werken over religieuze en culturele grenzen heen. Het geeft houvast aan diegenen die vinden dat geloof en dwang niet samengaan en die zich niet herkennen in de radicale islam, maar wel in de rechtsstaat en de grondregels van de samenleving, zoals vrijheid, respect en tolerantie voor de toleranten.”
Ook de Belgische hoogleraar Jonathan Holslag noemt het “uitermate belangrijk” dat “we weer in onze eigen westerse waarden gaan geloven.” Hij spreekt van “fierheid waar Europa voor staat” en “een gezonde vorm van patriottisme.” “Als we onze waarden en normen met een zekere trots uitdragen en een goed integratiebeleid voeren, dan is dat juist aanstekelijk en bevorderend voor de sociale binding met nieuwkomers. We hebben een nieuw gezamenlijk project nodig waarin autochtonen en allochtonen een waardige rol krijgen. Fierheid op onze identiteit hoort daarbij.”
***
Het nieuwe CDV-nummer, met als titel Op de vlucht… En dan?, staat in het teken van het vluchtelingenvraagstuk. Het vraagstuk dreigt nieuwe scheidslijnen te trekken; tussen Nederlanders en nieuwkomers en tussen de voor- en tegenstanders van een ruimhartig vluchtelingenbeleid. Hoe kan de balans worden gevonden tussen enerzijds de morele eis om een veilige haven te bieden aan mensen in nood en anderzijds de noodzaak om rekening te houden met de draagkracht van en het draagvlak onder de Nederlandse bevolking? Dat is de centrale vraagstelling in deze CDV-bundel.
Het nummer valt in vijf delen uiteen. In het eerste deel staat “De ethiek van het vluchtelingenbeleid” centraal. Senior onderzoeker Carolus Grütters plaatst feiten in perspectief en ruimt misvattingen in het vluchtelingendebat uit de weg: aantallen (“veel te veel”), de opvang (“in de regio”) en de redenen van hun komst (“gelukzoekers”). Filosoof Paul van Tongeren laat zien hoe het vluchtelingendebat geperverteerd is geraakt en onze hulpplicht heeft versluierd. Fred van Iersel, docent katholiek sociale leer, betoogt dat barmhartigheid en rechtvaardigheid niet tegenover elkaar uit mogen worden gespeeld, zoals zo vaak in het publieke debat gebeurt, en dat de barmhartigheid voorafgaat aan de rechtvaardigheid. En hoogleraar en oud-minister Ernst Hirsch Ballin pleit voor investeringen van Marshallplanproporties en een hernieuwd commitment van overheid en burgers aan rechten en plichten die passen bij het perspectief van een goede samenleving.
Het tweede deel, “Cultuur- en religiepolitiek”, gaat in op de noodzaak van een gedegen integratie en -inburgeringsbeleid. Han Entzinger, hoogleraar migratie- en integratiestudies, wijst erop dat het huidige inburgeringsbeleid, in de greep van een doorgeslagen zelfredzaamheidsgedachte, onvoldoende is toegesneden op de grote aantallen vluchtelingen. Het is van belang om hen intensiever te begeleiden.
Integratie moet niet alleen in culturele zin, maar ook in sociaal-economisch opzicht vorm krijgen. Godfried Engbersen, hoogleraar en lid van de WRR, Jaco Dagevos, bijzonder hoogleraar sectorhoofd bij het SCP, en Meike Bokhorst, senior stafmedewerker van de WRR, komen in het derde deel, “Sociaal-economische politiek”, met voorstellen om de integratie van vluchtelingen op de arbeidsmarkt te bevorderen. Aart Jan de Geus, bestuursvoorzitter van de Duitse Bertelsmann Stiftung en oud-minister, thematiseert de Duitse aanpak en laat zien dat Nederland nog veel van Duitsland kan leren. Hoogleraar Anton Hemerijck betoogt dat een activerende verzorgingsstaat met de komst van vluchtelingen belangrijker dan ooit is.
Uit het vierde deel, “Internationale politiek”, blijkt dat het vluchtelingenbeleid noodzakelijkerwijs alleen in internationaal en Europees verband vorm kan krijgen. CDA-Europarlementariër Jeroen Lenaers zoekt naar een nieuwe grondslag voor het vluchtelingenbeleid en ziet kansen voor een modernisering van het Vluchtelingenverdrag. Onderzoeker en oud-directeur van Cordaid René Grotenhuis vraagt zich af wat het vluchtelingenvraagstuk betekent voor de ontwikkelingssamenwerking.
Op welke manier zijn tegenstellingen tussen groepen burgers in de samenleving te overbruggen? Filosoof Sjaak Koenis doet in het laatste deel, “De polarisatie voorbij”, een aanzet voor de ontwikkeling van een gezonde vorm van nostalgie; één waarin ons ‘thuis’ geen object van liefde of fobie is, maar een plek waar we ons thuis kunnen voelen zonder weg te vluchten voor de spanningen die democratie nu eenmaal met zich meebrengt. De Belgische rector-magnificus en hoogleraar Rik Torfs gaat in op het angstmanagement van politici. En hoogleraar bestuurskunde Hans de Bruijn pleit voor de heruitvinding van het gematigde midden, om de heilloze links-rechtsretoriek voorbij te komen.
----------------
Femmy Bakker, Theo Brinkel, Pieter Jan Dijkman en Jos Wienen (red.), Op de vlucht…En dan? Christen Democratische Verkenningen, lente 2016, Amsterdam: Uitgeverij Boom, pp. 190.
Meer informatie over een abonnement of bestellen van een los nummer vindt u hier.
Het is met de komst van grote aantallen vluchtelingen nodig om onze Leitkultur te benoemen en een discussie hierover aan te gaan. Niet om lucht te geven aan superioriteitsgevoelens van het Westen, maar om dreigende schisma’s te voorkomen en om te oefenen in de kernwaarden van de rechtsstaat, zoals tolerantie en verdraagzaamheid. Dat stellen Sybrand Buma, Pieter Heerma, Ab Klink en Jonathan Holslag in het nieuwe nummer van Christen Democratische Verkenningen, het kwartaalblad van het Wetenschappelijk Instituut voor het CDA.
Wat bindt onze samenleving? De komst van vluchtelingen maakt die vraag volgens CDA-fractieleider in de Tweede Kamer Sybrand Buma en CDA-Tweede Kamerlid Pieter Heerma “zeer urgent”. Ze houden in het lentenummer van Christen Democratische Verkenningen (CDV), dat vandaag verschijnt, een pleidooi voor “gezonde vaderlandsliefde”. Met die term doelen ze niet op een patriottisme dat kan doorslaan naar “gevaarlijk nationalisme”, maar op de joods-christelijke waarden die de westerse samenleving hebben gevormd. Zo wijzen ze op het belang van de volstrekte gelijkwaardigheid tussen mensen, op de noodzaak van het samengaan van vrijheid en verantwoordelijkheid en op deugden als rechtvaardigheid, hoop en liefde. “Zonder een cultureel fundament van waarden en gedeelde normen kan een samenleving niet goed functioneren”, stellen de Kamerleden. “Willen we het vluchtelingenvraagstuk samen kunnen oplossen, dan zal cultuurrelativisme moeten plaatsmaken voor gezonde vaderlandsliefde en de onderkenning van het belang van de dominante joods-christelijke cultuur.”
Ab Klink, deeltijdhoogleraar en oud-minister, wijst erop dat het benoemen van de westerse Leitkultur en de kernwaarden van de rechtsstaat schisma’s zou kunnen voorkomen. “Onze Leitkultur baseert zich op waarden die zich verzetten tegen een misplaatst beroep op geschiedenis, nationaliteit of gewoonten; grondrechten zijn er voor alle groepen, meerderheden en minderheden. Een beleid gericht op cultureel draagvlak voor de grondrechten en -waarden zou verbindend kunnen werken over religieuze en culturele grenzen heen. Het geeft houvast aan diegenen die vinden dat geloof en dwang niet samengaan en die zich niet herkennen in de radicale islam, maar wel in de rechtsstaat en de grondregels van de samenleving, zoals vrijheid, respect en tolerantie voor de toleranten.”
Ook de Belgische hoogleraar Jonathan Holslag noemt het “uitermate belangrijk” dat “we weer in onze eigen westerse waarden gaan geloven.” Hij spreekt van “fierheid waar Europa voor staat” en “een gezonde vorm van patriottisme.” “Als we onze waarden en normen met een zekere trots uitdragen en een goed integratiebeleid voeren, dan is dat juist aanstekelijk en bevorderend voor de sociale binding met nieuwkomers. We hebben een nieuw gezamenlijk project nodig waarin autochtonen en allochtonen een waardige rol krijgen. Fierheid op onze identiteit hoort daarbij.”
***
Het nieuwe CDV-nummer, met als titel Op de vlucht… En dan?, staat in het teken van het vluchtelingenvraagstuk. Het vraagstuk dreigt nieuwe scheidslijnen te trekken; tussen Nederlanders en nieuwkomers en tussen de voor- en tegenstanders van een ruimhartig vluchtelingenbeleid. Hoe kan de balans worden gevonden tussen enerzijds de morele eis om een veilige haven te bieden aan mensen in nood en anderzijds de noodzaak om rekening te houden met de draagkracht van en het draagvlak onder de Nederlandse bevolking? Dat is de centrale vraagstelling in deze CDV-bundel.
Het nummer valt in vijf delen uiteen. In het eerste deel staat “De ethiek van het vluchtelingenbeleid” centraal. Senior onderzoeker Carolus Grütters plaatst feiten in perspectief en ruimt misvattingen in het vluchtelingendebat uit de weg: aantallen (“veel te veel”), de opvang (“in de regio”) en de redenen van hun komst (“gelukzoekers”). Filosoof Paul van Tongeren laat zien hoe het vluchtelingendebat geperverteerd is geraakt en onze hulpplicht heeft versluierd. Fred van Iersel, docent katholiek sociale leer, betoogt dat barmhartigheid en rechtvaardigheid niet tegenover elkaar uit mogen worden gespeeld, zoals zo vaak in het publieke debat gebeurt, en dat de barmhartigheid voorafgaat aan de rechtvaardigheid. En hoogleraar en oud-minister Ernst Hirsch Ballin pleit voor investeringen van Marshallplanproporties en een hernieuwd commitment van overheid en burgers aan rechten en plichten die passen bij het perspectief van een goede samenleving.
Het tweede deel, “Cultuur- en religiepolitiek”, gaat in op de noodzaak van een gedegen integratie en -inburgeringsbeleid. Han Entzinger, hoogleraar migratie- en integratiestudies, wijst erop dat het huidige inburgeringsbeleid, in de greep van een doorgeslagen zelfredzaamheidsgedachte, onvoldoende is toegesneden op de grote aantallen vluchtelingen. Het is van belang om hen intensiever te begeleiden.
Integratie moet niet alleen in culturele zin, maar ook in sociaal-economisch opzicht vorm krijgen. Godfried Engbersen, hoogleraar en lid van de WRR, Jaco Dagevos, bijzonder hoogleraar sectorhoofd bij het SCP, en Meike Bokhorst, senior stafmedewerker van de WRR, komen in het derde deel, “Sociaal-economische politiek”, met voorstellen om de integratie van vluchtelingen op de arbeidsmarkt te bevorderen. Aart Jan de Geus, bestuursvoorzitter van de Duitse Bertelsmann Stiftung en oud-minister, thematiseert de Duitse aanpak en laat zien dat Nederland nog veel van Duitsland kan leren. Hoogleraar Anton Hemerijck betoogt dat een activerende verzorgingsstaat met de komst van vluchtelingen belangrijker dan ooit is.
Uit het vierde deel, “Internationale politiek”, blijkt dat het vluchtelingenbeleid noodzakelijkerwijs alleen in internationaal en Europees verband vorm kan krijgen. CDA-Europarlementariër Jeroen Lenaers zoekt naar een nieuwe grondslag voor het vluchtelingenbeleid en ziet kansen voor een modernisering van het Vluchtelingenverdrag. Onderzoeker en oud-directeur van Cordaid René Grotenhuis vraagt zich af wat het vluchtelingenvraagstuk betekent voor de ontwikkelingssamenwerking.
Op welke manier zijn tegenstellingen tussen groepen burgers in de samenleving te overbruggen? Filosoof Sjaak Koenis doet in het laatste deel, “De polarisatie voorbij”, een aanzet voor de ontwikkeling van een gezonde vorm van nostalgie; één waarin ons ‘thuis’ geen object van liefde of fobie is, maar een plek waar we ons thuis kunnen voelen zonder weg te vluchten voor de spanningen die democratie nu eenmaal met zich meebrengt. De Belgische rector-magnificus en hoogleraar Rik Torfs gaat in op het angstmanagement van politici. En hoogleraar bestuurskunde Hans de Bruijn pleit voor de heruitvinding van het gematigde midden, om de heilloze links-rechtsretoriek voorbij te komen.
----------------
Femmy Bakker, Theo Brinkel, Pieter Jan Dijkman en Jos Wienen (red.), Op de vlucht…En dan? Christen Democratische Verkenningen, lente 2016, Amsterdam: Uitgeverij Boom, pp. 190.
Meer informatie over een abonnement of bestellen van een los nummer vindt u hier.