Als ik vertel dat het CDA voorstander is van de Spreidingswet, oogst ik niet alleen maar applaus.
"Willen jullie van heel Nederland één groot asielzoekerscentrum maken?"
"Jullie maken nu van elke gemeente een Ter Apel!"
"Ga eerst eens wat aan de instroom van asielzoekers doen."
Waarom toch de Spreidingswet? De Spreidingswet regelt - kort gezegd - een evenwichtigere verdeling van asielzoekers over gemeenten. Het Centraal orgaan opvang Asielzoeker (COA) is nu afhankelijk van de vrijwillige medewerking van gemeenten bij het realiseren van asielopvang. Het resultaat van dit beleid is dat de opvang van asielzoekers erg oneerlijk verdeeld is over Nederland. Vooral de noordelijke provincies dragen nu het meeste bij aan de opvang. Van de 342 gemeenten hebben er 111 de afgelopen twaalf jaar niets gedaan aan de opvang van asielzoekers. De situatie in Ter Apel is al maanden schrijnend en de gemeente luidt al maanden de noodklok. De situatie in Ter Apel is onveilig, niet humaan en de overlast voor de omwonenden te groot.
De spreidingswet organiseert de solidariteit tussen gemeenten en geeft het Rijk een instrument om deze solidariteit af te dwingen als deze er niet vanzelf komt. Deze dwang hebben we natuurlijk liever niet, maar het CDA wil gemeenten als Westerwolde (Ter Apel) en de noordelijke provincies niet laten stikken.
Door sommige partijen is een koppeling gemaakt met het terugbrengen van de instroom van asielzoekers. De meeste partijen in de Tweede Kamer - ook het CDA - vinden dat de instroom van asielzoekers omlaag moet en dat we meer grip moeten krijgen op migratie (waaronder ook arbeidsmigratie). Het punt is echter dat het hier gaat om asielzoekers die al in Nederland zijn en op korte termijn eerlijk verdeeld moeten worden. De instroom omlaag brengen is een kwestie van lange adem en zal vooral ook in Europees verband moeten worden opgepakt. Het EU Migratiepact is een stap in de goede richting.
Het tegenhouden van de Spreidingswet door nu een beperking van de instroom te eisen, is echter een cynisch politiek spel. Het is een truc om geen verantwoordelijkheid te dragen voor een ingewikkeld, maar noodzakelijke maatregel. Als verantwoordelijke politicus moet je de moed hebben om ook moeilijke standpunten en maatregelen te verdedigen en uit te leggen. Ook als je er niet direct applaus voor krijgt.
Gaat de dwang niet in tegen de autonomie van gemeenten? Nee. De gemeenten is namelijk lang niet op alle beleidsterreinen volledig autonoom. De huisvesting van statushouders wordt bijvoorbeeld ook vanuit het Rijk aan gemeenten opgelegd. Dat geldt ook voor zaken als het faciliteren van onderwijs.
Krijgen nu alle gemeenten overlast van asielzoekers? Juist door het spreiden van asielzoekers is kleinschaligere opvang mogelijk en kan de overlast beperkt worden. De overlast die er is, moet hard en snel worden aangepakt. Er zijn ook positieve kanten. Asielzoekers willen graag werken en leren, en een bijdrage leveren aan de samenleving. Er worden vaak nieuwe contacten gelegd tussen asielzoekers en mensen die in de buurt wonen. Dat kan verrijkend zijn voor beide kanten.
Sommige politici misbruiken de asielproblematiek voor hun eigen profilering. Op die manier wordt de onvrede onder inwoners aangewakkerd, terwijl ook blijkt dat in de praktijk de overlast is meegevallen. Dat blijkt voor veel van de AZC’s in Nederland het geval te zijn. Toen in 2015 in Rotterdam-Beverwaard (2 km vanaf mijn woning) de komst van een AZC werd aangekondigd, liepen de gemoederen erg hoog op. Na vijf jaar AZC blijkt de overlast zeer beperkt te zijn geweest. ‘We zijn opgehitst’, zei een buurtbewoonster achteraf.
De crisis in de asielopvang is er niet zomaar gekomen. Ook daar moeten we eerlijk over zijn. Deze crisis is het gevolg van het steeds weer op- en afschalen van de asielopvangcapaciteit de afgelopen jaren. Dat was onverstandig en ook kostbaar. De sleutel ligt dan ook in het organiseren van een stabiele asielopvangcapaciteit in Nederland, een streng en rechtvaardig Europees migratiebeleid, langjarige afspraken met gemeenten over (het liefst) kleinschalige opvang en een strenge, snelle aanpak van de kleine groep overlastgevers. Daarnaast zullen we nog meer aandacht moeten gaan besteden aan een snelle integratie van nieuwkomers. Ook daar ligt een grote uitdaging.
De Staatscommissie Demografische Ontwikkelingen 2050 heeft onlangs haar advies aan de regering gepresenteerd. Hierin wordt geadviseerd om te streven naar ‘gematigde groei’ van de bevolking, om zo de druk op de ruimte, woningen en voorzieningen beheersbaar te houden. De groei van de bevolking is vooral het gevolg van migratie. Dat betekent dus dat we moeten werken aan een beheersbare migratie.
Henri Bontenbal, 19 januari 2024
