Reisverslag Derk Boswijk over zijn bezoek aan Oekraïne
De afgelopen dagen stond de wereld stil bij het feit dat het inmiddels 10 jaar geleden is dat Rusland de Krim en een aantal oostelijke Oekraïense provincies annexeerde en dat 8 jaar later, op 24 februari 2022, de Russische agressor Oekraïne op grote schaal binnenviel met als doel om de Oekraïense democratisch gekozen regering omver te werpen. Tegen alle verwachtingen in hield Oekraïne in de eerste kritische weken na de invasie stand en schoorvoetend begonnen Westerse landen Oekraïne te steunen. Eerst met scherfvesten en helmen, later met tanks en binnenkort met F-16’s. De steun aan Oekraïne nam toe toen de omvang van de Russische oorlogsmisdaden op de Oekraïense bevolking duidelijk werd en helemaal toen het Russische leger in het defensief werd gedreven. Bij de levering van weer een nieuw wapensysteem vroegen wij ons als Westen af of we hiermee niet te veel Poetin zouden provoceren. Op zich is het verstandig om altijd dergelijke besluiten goed te wegen, maar ik stoor mij er telkens meer aan dat wij blijkbaar nauwelijks afwegen wat de gevolgen kunnen zijn als wij de Oekraïners niet in staat stellen om deze oorlog te winnen. Want hoewel sommige mensen in ons land gevoelig zijn voor Russische propaganda en na papegaaien dat Poetin vooral vrede wil, liet kort voor mijn vertrek Medvedev opnieuw duidelijk horen wat de echte intenties van Rusland zijn, namelijk de inname van heel Oekraïne[1]. En bij Oekraïne zal het niet blijven. Nederland vervult gelukkig een voortrekkersrol als het gaat om de steun aan Oekraïne en wij als CDA waren bijvoorbeeld een van de eerste politieke partijen die het taboe hebben doorbroken voor het leveren van F-16’s[2]. Helaas duurde het nog wel een half jaar voordat de VS een definitief groen licht gaf voor de levering van F-16’s. Dit is nodig omdat in overeenkomsten is vastgelegd dat voor de export van defensiematerieel het land wat het heeft gefabriceerd altijd eerst goedkeuring moet geven, ook bij latere doorverkoop.
Maar waar 2022 nog werd afgesloten in voorzichtig optimisme, Rusland was in het defensief gedwongen, sloten we 2023 toch af met teleurstelling. Het Oekraïense tegenoffensief viel tegen, de Russen hadden zich goed ingegraven en de westerse leveranties bleven achter. Daarbij kwam dat president Zelensky, de drijvende kracht achter het moedige Oekraïense verzet, verloor zijn sterkste wapen. Vanaf de avond van de Russische invasie waarbij president Zelensky met de befaamde woorden: I don’t need a ride, I need ammonition’ het Amerikaanse aanbod op een evacuatie afsloeg, wordt hij niet ten onrechte vergeleken met Winston Churchill die in de Tweede Wereldoorlog dankzij zijn manier van communiceren de drijvend kracht was tegen de nazi’s. Echter met de afschuwelijke aanslagen van Hamas van 7 oktober verdween de oorlog van Oekraïne compleet uit het nieuws. De aandacht en ook het gevoel van urgentie verzwakte. En om die reden vond ik het belangrijk om de afgelopen dagen een bezoek te brengen aan Oekraïne. Om hun een hart onder de riem te steken, te horen wat ze exact nodig hebben en die informatie gebruiken om opnieuw en blijvend in het parlement en in de media aandacht te blijven vragen voor de dappere Oekraïense bevolking die niet alleen voor hun eigen vrijheid strijden maar uiteindelijk voor de vrijheid en veiligheid van ons hele Europese continent.
Donderdag 22 februari 2024
Om 7.00 ’s ochtend vertrok ik met het vliegtuig naar de Poolse hoofdstad Warschau. Hier had ik afgesproken met een groep van 27 parlementariërs uit 20 verschillende landen waarmee ik de reis naar Oekraïne zou maken. Mijn collega’s waren vooral afkomstig uit EU lidstaten maar ook het Verenigd Koninkrijk, Canada, IJsland en Moldavië waren aangesloten. Vanaf Warschau reden we naar het Poolse grensstadje Przemysl een rit van ruim 5 uur. ’s Avonds laat kwamen we aan in Przemysl waar we op de trein richting Kiev stapte, een treinrit van circa 10 uur.
Vrijdag 23 februari 2024
Nadat we ’s ochtends vroeg met de trein in Kiev arriveerde vertrokken we direct naar het hotel waar we een half uur de tijd hadden om ons op te frissen. Vanuit het hotel vertrokken we met busjes naar het Oekraïense parlement voor een afspraak met de voorzitter van het parlement en een aantal Oekraïense parlementariërs. Wat mij opviel tijdens deze korte rit waren de vele roadblocks en veiligheidstroepen die aanwezig waren in de stad. Ik hoor vaak mensen zeggen dat in Oekraïne alles weer veilig en normaal is maar ik kreeg toch wel een andere indruk. Ja het normale leven gaat zo goed als het gaat door maar je merkt toch een bepaalde spanning. Straten zijn leeg, ’s avonds brand er minder verlichting en je ziet zelfs in de stadsparken nog loopgraven. Wat mij misschien nog wel het meeste trof was dat de ramen van het parlementsgebouw waren gebarricadeerd met zandzakken. Zelfs in de gangen van de overheidsgebouwen lagen zandzaken, allemaal ter voorbereiding op het meeste zwarte scenario, gevechten om de stad Kiev.
De voorzitter van het parlement begon, zoals Oekraïners bij elk gesprek doen, met uitgebreid de westerse landen te danken voor hun steun. Totaal onnodig natuurlijk omdat wij juist Oekraïne dankbaar moeten zijn voor de strijd die zij ook voor onze vrijheid voeren. Sterker nog, wij voelde als delegatie eerder schaamte, over de beloftes van bijvoorbeeld 1 miljoen 155 mm granaten waarvan wij er uiteindelijk maar 300.000 hebben geleverd(!).
Na deze ontmoeting gingen we weer terug voor een lunchbijeenkomst terwijl we ondertussen een presentatie kregen van een onafhankelijke denktank. Deze denktank doet continue onderzoek en peilingen binnen de Oekraïense bevolking. De belangrijkste highlights waren dat nog steeds een overgroot deel, 87%, van de bevolking geloofd in de overwinning. Alleen waar men 2 jaar geleden nog dacht dat dit nog een kwestie van maanden was, gaat een groter deel er nu vanuit dat dit een kwestie van jaren gaat worden. Ook president Zelensky is nog steeds enorm populair bij de bevolking al neemt dit wel iets af. Ook het vertrouwen in de Krijgsmacht is groot terwijl het vertrouwen in de overheid verder wel erg laag is. Verder ziet 90% van de bevolking Rusland als de grootste bedreiging, met 80% ziet men de corruptie in Oekraïne als tweede bedreiging. Vooral die tweede is opvallend en ook belangrijk. De aanpak van corruptie was bij veel Oekraïners wel een doorn in het oog maar nooit echt een belangrijk thema. Men accepteerde nu eenmaal dat het bestond. Nu men ziet dat het belangrijk is om steun vanuit het Westen te kunnen blijven krijgen en in de toekomst lid te kunnen worden van de NAVO en de EU is het een enorm belangrijk thema geworden. Het gevolg is dan ook dat de regering dit ook stevig aanpakt en het thema dan ook in veel afspraken die wij hebben terugkomt. Als derde bedreiging ziet men vooral het Russische nepnieuws, iets waar wij in het westen misschien nog helemaal niet zo bewust van zijn.
Na deze afspraak vertrokken we naar een bijeenkomst met de Oekraïense militaire inlichtingendienst voor een vertrouwelijke briefing over de actuele situatie op het slagveld. Uiteraard kan ik hier niet veel over melden alleen dat deze afspraak vooral een extra aansporing is om met nog meer inzet Oekraïne te voorzien van de spullen die zij nodig hebben. Vervolgens hadden we nog een ontmoeting op het ministerie van Defensie waar we werden bijgepraat door de afdeling die recent is opgericht binnen het ministerie om de corruptie binnen de Oekraïense Krijgsmacht aan te pakken.
Daarna vertrokken we naar het ministerie van Infrastructuur waar men ons een presentatie gaf over wat er nodig is om de enorme schade die Rusland heeft aangericht, en nog steeds aanricht, te herstellen. Ze lieten ook de indrukwekkende resultaten zien van plaatsen zoals Butcha die 2 jaar geleden zwaar getroffen waren door de Russische agressor maar inmiddels compleet waren herstelt. Sterker nog, beter en duurzamer waren herbouwd dan ze voorheen waren.
Vervolgens gingen we weer terug naar het hotel voor een diner met een delegatie gevluchte politici uit Belarus. Voor hun is het net zo belangrijk dat Oekraïne wint, in de hoop dat Poetin wankelt en zijn grip op Belarus zal verliezen. Het was inmiddels laat en hoogtijd om naar bed te gaan. Ik lag echt net in mijn bed toen het luchtalarm afging en de app op mijn telefoon aangaf dat er drones richting Kiev kwamen. Ik schoot snel weer mijn kleren aan om daarna de schuilkelder van het hotel te gaan zoeken. Maar net toen ik mijn kamer wou verlaten ging het alarm uit, de drones zouden Kiev niet bereiken. Ik moest nog even denken aan de mensen die Oekraïne bestempelde als een vakantie land waar je prima kunt gaan skiën…
Zaterdag 24 februari 2024
Vandaag is het twee jaar geleden dat Rusland Oekraïne binnenviel. Ik besloot voor het ontbijt een stukje door de stad te lopen aangezien ik de rest van dag daarvoor geen kans zou krijgen. Ik liep naar het Maidan plein waar in februari 2014 de demonstraties tegen de Pro-Russische regering waren begonnen. In een grasveld op het plein staan ontelbare Oekraïense vlaggetjes waar, terwijl ik daar stond, een vlaggetje werd bijgeplaatst. Elk vlaggetje symboliseert een gevallen Oekraïense militair. Achter elk vlaggetje gaat een hartverscheurend verhaal van een vader, moeder, broer, zus, man of vrouw schuil die nooit meer thuiskomt omdat een idioot in het Kremlin besloot een vrij en democratisch buurland binnen te vallen. Daarna liep ik naar de St. Michael’s kathedraal met zijn prachtige gouden koepels. Op het plein voor de kathedraal staan buitgemaakte Russische panzerwagens die hier tentoon worden gesteld.
Vervolgens ging ik terug naar het hotel voor een ontbijtsessie met een aantal Oekraïense burgerinitiatieven die zich bezighouden met het verkrijgen van de bevroren Russische tegoeden waarmee de schade van Oekraïne kan worden betaald. Een thema waar wij als CDA ook al een tijd mee bezig zijn en ook meerdere keren moties over hebben ingediend. De bevroren tegoeden, vaak sowieso gestolen geld van oligarchen, moet direct worden overgemaakt aan Oekraïne wat ons betreft. Na de lunchsessie vertrokken we naar misschien wel de meest indrukwekkende bijeenkomst van onze reis, naar een revalidatiecentrum voor Oekraïense veteranen. We werden ontvangen door de staf van het centrum en kregen een rondleiding door de gebouwen en er werd ons verteld dat er op dit moment circa 7000 militairen revalideren en dat de bedoeling is om de faciliteiten op te schalen naar 20.000 militairen per jaar (!). Hierna kregen we de mogelijkheid om met een revaliderende veteranen in gesprek te gaan. De meesten miste wel een ledemaat, sommige meerdere. Ik raakte in gesprek met een veteraan van de Special Forces die beide benen moest missen. Hij vertelde mij dat hij voor 2014 ondernemer was en zich vrijwillig had aangemeld toen Rusland met ‘groene mannetjes’ de Donbas binnenviel. Hoe hij na de ‘vredesbesprekingen’ weer terug aan het werk ging en niet had verwacht dat hij ooit de wapens weer moest oppakken maar dus 2 jaar geleden opnieuw zijn land moest verdedigen, ditmaal in de gevechten rond Kiev. Nadat deze aanval succesvol was afgeslagen heeft hij totdat hij een aantal maanden geleden beide benen verloor in oost Oekraïne gevochten. Toen ik hem vroeg wat hij nodig had – ik doelde op zijn revalidatie- zie hij zonder te aarzelen: ‘more weapons, more ammunition, and much faster’. Hij voegde er ook nog aan toe dat hij na zijn herstel, zelfs zonder benen, graag zijn strijd tegen de Russische agressor wilde hervatten. Hij kreeg bijval van de andere zwaargetroffen veteranen. Wat moet je daar van zeggen? Iedereen van de delegatie was stil en voelde ook plaatsvervangende schaamte. Hadden wij ze met de loze beloftes van voldoende munitie niet enorm in de steek gelaten?
Na dit bezoek vertrokken we opnieuw richting het Oekraïense parlement om aanwezig te zijn bij de officiële herdenking in de plenaire zaal. De Oekraïense parlementsvoorzitter bedankte ons als delegatie voor onze aanwezigheid en we hielden een minuut stilte voor de gevallen Oekraïense slachtoffers. Hierna hield de voorzitter van het parlement van Noord-Macedonië een toespraak. Ik dacht er aan om onze nieuwe voorzitter van de Tweede Kamer volgend jaar maar af te vaardigen. Na deze herdenking vertrokken we naar een bijeenkomst georganiseerd door de Yalta European Strategy (YES) met uiteraard de oorlog in Oekraïne als thema. Een aantal leden van onze delegatie namen deel aan de georganiseerde paneldiscussies waarbij ook oud-premier Boris Johnson een van de deelnemers was. Bij deze bijeenkomst had ik ook afgesproken met onze Nederlandse Ambassadeur Jennes de Mol. Altijd zeer nuttig aangezien de ambassadeurs een goed, neutraal en actueel beeld kunnen geven van wat er leeft in de samenleving en de politiek van de gastlanden. Na deze bijeenkomst vertrokken we naar het hotel om onze koffers te pakken zodat we ’s avonds laat de nachttrein richting Polen konden pakken. Zondagavond zou ik weer op Schiphol landen.
Afdronk.
Ik zal niet ontkennen dat de situatie van Oekraïne kritiek is maar zeker niet hopeloos. Want hoewel ik eerder schreef dat 2023 door ons als een jaar wordt beschouwd waarbij het Oekraïense tegenoffensief tegenviel merk ik ook wel dat we elkaar makkelijk de put in praten. Nergens heb ik iemand erover gehoord dat Oekraïne, een land met nauwelijks een marine, met behulp van drones en zelf gefabriceerde speedboten in 2023 een groot deel van de Russische Zwarte Zee vloot tot zinken heeft gebracht en voor een groot deel de zeggenschap over de Zwarte Zee weer terug heeft. Oekraïne kan deze oorlog winnen maar de steun van het westen is cruciaal. Eerder hebben Tom en ik al gepleit voor ‘Trumpproof beleid’[3] omdat we helaas niet kunnen blijven rekenen op de steun van de Verenigde Staten. Daarom moeten de Europese NAVO landen, en Nederland voorop, de verantwoording nemen in de steun van Oekraïne. We moeten dan niet de vraag stellen wat deze steun ons gaat kosten, maar eerder wat het ons gaat kosten als wij niet voor voldoende steun zorgen en Oekraïne verliest. Ik vrees dat wij dit onze kinderen niet kunnen uitleggen als we dat laten gebeuren. Deze reis en ontmoetingen hebben mij gesterkt in mijn overtuiging dat we Oekraïne moeten blijven steunen. Laten we onze verantwoording nemen. Concreet moeten de volgende 3 punten met de hoogst mogelijke urgentie worden opgepakt.
- Meer en sneller zorgen dat er munitie voor Oekraïne wordt geproduceerd en wordt geleverd. Dus ook in Nederland zo snel mogelijk munitie produceren zoals ons eerder ingediende initiatief ook bepleit[4].
- Nederland moet bij de Verenigde Staten en Duitsland gaan lobbyen dat ze sneller de lange afstandsraketten beschikbaar stellen. De ATACMS en Taurus met een bereik van minimaal 300 km.
- We moeten stoppen met treuzelen en de bevroren van de Russische tegoeden zo snel mogelijk overmaken aan Oekraïne.
Slava Ukraine!
[1] Medvedev: ‘Russische militairen moeten Kyiv bereiken om doelen te halen’ | BNR Nieuwsradio
[2] CDA is om: Nederland moet F16's aan Oekraïne leveren (wnl.tv)
[3] Derk en Tom: Maak Europees Veiligheidsbeleid snel ''Trumpproof'' (cda.nl)
[4] Boswijk & Berendsen: versnel de opschaling van de Europese munitieproductie (cda.nl)
